Większość zaburzeń lub chorób psychicznych pozytywnie reaguje na środki oparte na aktywności fizycznej, które mogą korzystnie wpłynąć na przebieg choroby.
Osoby z ciężkimi chorobami psychicznymi są znacznie mniej aktywne fizycznie niż ogół populacji, a zatem są narażone na zwiększone ryzyko chorób związanych z brakiem aktywności fizycznej.
To wystarczający powód, by zalecać aktywność fizyczną w te grupie pacjentów.
Ponadto aktywność fizyczna ma w przypadku chorób psychicznych działanie zapobiegawcze.
Jakie są efekty aktywności fizycznej?
Zwiększenie pewności siebie i poczucia własnej wartości
Rozwój świadomości ciała i poprawa jego percepcji
Poprawa samopoczucia fizycznego
Poprawa jakości snu
Komunikacja, kontakty społeczne (klub sportowy, terapia grupowa)
Na depresję wymagającą leczenia prawdopodobnie choruje choć raz w życiu 15–25% kobiet i 7–12% mężczyzn.
Zaburzenia depresyjne występują 2 do 3 razy częściej niż ciężka depresja.
W kilku badaniach populacyjnych wykazano, że osoby aktywne fizycznie są mniej narażone na depresję niż osoby nieaktywne fizycznie.
Sposób, w jaki się poruszamy, wpływa na sposób, w jaki myślimy1.
Aktywność fizyczna może być równie skuteczna jak farmakologiczne leczenie depresji2.
Poprawia nastrój.
Szczególnym wyzwaniem jest zaburzenie napędu, którego pacjenci często doświadczają na początku.
U osób chorujących na depresję występuje zwiększone ryzyko chorób sercowo-naczyniowych, zatem trening fizyczny jest również z tego powodu przydatnym elementem terapii.
Zalecaną interwencją w przypadku łagodnej lub umiarkowanej depresji są organizowane, nadzorowane programy ćwiczeń trzy razy w tygodniu po 45–60 minut przez 10–14 tygodni.
Pacjentom z zaburzeniami depresyjnymi i bez przeciwwskazań do ćwiczeń fizycznych należy zalecić zorganizowany i nadzorowany trening fizyczny.
Zaburzenia lękowe są najczęstszym schorzeniem psychicznym u kobiet i drugim najczęstszym u mężczyzn.
Poziom lęku i napięcia można zmniejszyć poprzez trening fizyczny3.
Jednak obecnie nie ma wystarczających danych, aby zalecać ćwiczenia sportowe jako monoterapię4.
U pacjentów lękowych terapia sportowa może być również postrzegana jako okazja do konfrontacji z różnymi lękami, z którymi osoby dotknięte chorobą uczą się radzić.
Ponadto chorzy zaczynają postrzegać procesy fizyczne, takie jak przyspieszone bicie serca, pocenie się, duszność itp., nie jako objawy ataku paniki, lecz jako całkowicie normalną reakcję organizmu podczas uprawiania sportu.
Także społeczne efekty sportu mogą łagodzić lęk.
Szkodliwe używanie substancji i uzależnienie od substancji (alkohol, nikotyna, narkotyki, leki)
Trening fizyczny może złagodzić objawy odstawienia. Częstość nawrotów jest niższa u pacjentów, którzy regularnie uczestniczą w treningu fizycznym.
Ponadto aktywność fizyczna wydaje się wywoływać podobne zmiany w mózgu jak alkohol5.
Skutkuje to zmniejszonym głodem alkoholowym.
Można założyć, że trening fizyczny może mieć podobny wpływ na osoby uzależnione od narkotyków.
W niektórych przypadkach trening działa uspokajająco i przeciwlękowo, podobnie jak w stanie upojenia; w innych przypadkach jest w stanie wypełnić pustkę powstałą po zażywaniu środków odurzających.
Na świecie ryzyko zachorowania na schizofrenię w ciągu całego życia wynosi 4,8–7,2 na 1000 mieszkańców.
Podstawą leczenia jest farmakoterapia i interwencje psychoterapeutyczne
Aktywność fizyczna, jak np. terapia tańcem lub kinezyterapia, może umożliwić pacjentom odzyskanie poczucia siebie i rzeczywistości. Może poprawiać świadomość ciała i świadomość przestrzenną. Może również prowadzić do poprawy funkcji poznawczych, wzmocnienia autonomii i ekspresji emocjonalnej.
U osób chorych na schizofrenię należy stosować interwencje oparte na aktywności ruchowej jako część multimodalnej ogólnej koncepcji terapii, zależnej od objawów i tendencji, a także możliwości fizycznych.
Istnieją dowody, że aktywność fizyczna pozytywnie wpływa na funkcje poznawcze, funkcjonowanie w życiu codziennym, objawy psychiczne i behawioralne, mobilność i równowagę.
Specjalny trening fizyczny dla pacjentów z otępieniem może zwiększyć podzielność uwagi, a tym samym zmniejszyć ryzyko upadku.
Dlatego też aktywność fizyczna może opóźnić rozwój otępienia.
Zaburzenia odżywiania
Częścią obrazu klinicznego u pacjentów z anoreksją i bulimią może być patologicznie nadmierna aktywność fizyczna, przy czym korzyści zdrowotne, jakie może przynosić aktywność sportowa, takie jak pozytywne doświadczanie własnego ciała, spędzanie czasu z innymi lub pozytywny wpływ na nastrój, są w znacznym stopniu zaprzepaszczone.
Wydaje się, że u nielicznych predysponowanych osób, zwłaszcza kobiet, sport wyczynowy i intensywny trening fizyczny są w stanie wywołać zaburzenia odżywiania.
Zaburzenia odżywiania występują głównie przy uprawianiu sportów zależnych od masy ciała, sportów wytrzymałościowych i sportów, w których mocno zaakcentowany jest element estetyczny.
W najnowszych badaniach próbowano wykazać, że nauka zdrowego podejścia do ćwiczeń może być skuteczną metodą zapobiegania lub leczenia zaburzeń odżywiania.
Wybór metod ukierunkowanych na ruch i ciało
Fizjoterapia/aktywacja
Gimnastyka lecznicza
Trening siłowy
Trening wytrzymałościowy
Gry sportowe
Nordic Walking
Chodzenie w wodzie
Masaże
Podejście psychoterapeutyczne
Progresywna relaksacja mięśni według Jacobsona
Trening autogenny
Terapia tańcem
Kinezyterapia koncentracyjna
Metoda Feldenkraisa/Chi-gung
Kinezyterapia integracyjna
Terapia oddechowa
Możliwe mechanizmy działania
Hipotezy biochemiczne
Podczas intensywnej aktywności fizycznej wzrasta stężenie wytwarzanych przez organizm endorfin we krwi, substancji o działaniu podobnym do morfiny.
Trening fizyczny prowadzi do tymczasowego wzrostu stężenia BDNF (neurotroficznego czynnika pochodzenia mózgowego) we krwi obwodowej.
Ćwiczenia pobudzają też wydzielanie trzech innych kluczowych cząsteczek, które odgrywają rolę w tworzeniu nowych komórek nerwowych:
beta-endorfiny
czynnika wzrostu śródbłonka naczyniowego (VEGF)
serotoniny (5-HT)
Poprawia to neuroplastyczność.
Ponadto sport ma działanie przeciwzapalne, a tym samym reguluje zaburzoną odpowiedź immunologiczną związaną z depresją.
Teoria przejściowej hipofrontalności: podczas aktywności fizycznej następuje aktywacja motorycznych, sensorycznych i autonomicznych obszarów mózgu, a te obszary mózgu, które nie są potrzebne podczas ruchu, są mniej aktywne; pozostawia to niewiele miejsca na negatywne uczucia, takie jak stres i napięcie.
Aktywność fizyczna wpływa na hormonalną i fizjologiczną reakcję na stres, co zwiększa tolerancję stresu i zdolność radzenia sobie ze stresem.
U osób, które ćwiczą, stwierdza się zmniejszone wydzielanie kortyzolu.
Hipotezy psychologiczne
Istnieje związek między treningiem fizycznym a pozytywnym obrazem własnej osoby.
Sport poprawia poczucie własnej wartości, własnej sprawczości i samoakceptację.
Udział w treningu grupowym może zmniejszyć samotność i prowadzić do poprawy kompetencji społecznych.
Nadciśnienie tętnicze o charakterze złośliwym, ze wzrostem skurczowego ciśnienia tętniczego >190 mmHg pomimo maksymalnego możliwego skojarzonego leczenia przeciwnadciśnieniowego
Spadek skurczowego ciśnienia tętniczego o ≥20 mmHg pod wpływem obciążenia, szczególnie u pacjentów z chorobą wieńcową
Możliwe działania niepożądane aktywności fizycznej
Nadmierna aktywność sportowa może spełniać kryteria uzależnienia i prowadzić do uzależnienia od sportu.
Odnotowano swoistą dla płci i sportu wyższą częstość występowania chorób psychicznych u sportowców wyczynowych, na przykład u osób uprawiających sporty, w których mocno zaakcentowany jest element estetyczny, bardziej powszechna jest depresja.
W sportach, w których mocno zaakcentowany jest element estetyczny i masa ciała, stwierdzono wyższy niż w populacji ogólnej współczynnik chorobowości w odniesieniu do zaburzeń odżywiania.
Gwałtowne, związane ze sportem oddziaływania dużych sił na mózg (sztuki walki, boks) mogą prowadzić do trwałych zaburzeń psychicznych.
Przetrenowanie i wypalenie sportowe mogą również prowadzić do wyczerpania fizycznego i psychicznego z objawami depresji oraz zwiększoną podatnością na zakażenia i urazy.
Zalecenia
Trening fizyczny jest ważnym narzędziem zarówno w zapobieganiu chorobom psychicznym, jak i w ich leczeniu.
Można korzystnie wpływać na przebieg choroby i przeciwdziałać nawrotom.
Choć w chorobach psychicznych często nie można obyć się bez terapii farmakologicznej, aktywność fizyczna może w określonych warunkach zmniejszyć zapotrzebowanie na leki.
Aktywność fizyczna przynosi korzyści wszystkim grupom wiekowym.
Michalak,j. et al.: How we walk affects what we remember: gait modifications through biofeedback change negative affective memory bias. J Behav Ther Exp Psychiatry. 2015 Mar;46:121-5 www.ncbi.nlm.nih.gov
Cohrdes C, Bretschneider J. Can social support and physical activity buffer cognitive impairment in individuals with depressive symptoms? Results from a representative sample of young to older adults.J. Affect. Disord. 2018 www.sciencedirect.com
Larun L, Nordheim LV, Ekeland E, Hagen KB, Heian F. Exercise in prevention and treatment of anxiety and depression among children and young people. Cochrane Database of Systematic Reviews, issue 3, 2006. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
Bandelow B, Lichte T, Rudolf S, Wiltink J, Beutel M: Clinical practice guideline: The diagnosis of and treatment recommendations for anxiety disorders. Dtsch Arztebl Int 2014; 111: 473–80. www.aerzteblatt.de
J. David Glass. Exercise may be an effective and nonpharmacologic treatment option for alcohol dependence .2010 www.sciencedaily.com
Autor*innen
Monika Lenz, Fachärztin für Allgemeinmedizin, Neustadt am Rübenberge
fysisk aktivitet for sinnets helse Psykiske sykdommer, fysisk aktivitet
Zaburzenia psychiczne Zaburzenie lękowe Depresja Zaburzenia związane z substancjami Wzrost pewności siebie Wzrost poczucia własnej wartości Poprawa snu Redukcja stresu Złagodzenie objawów odstawienia Endorfiny Serotonina Uzależnienie od sportu Przetrenowanie
Współczynnik chorobowości zaburzeń psychicznych u dorosłych wynosi około 30%, a u dzieci i młodzieży około 15%. U kobiet przeważają zaburzenia lękowe, depresja i zaburzenia pod postacią somatyczną, u mężczyzn zaburzenia związane z substancjami (zwłaszcza alkoholem), a następnie zaburzenia lękowe i depresja.
Profilaktyka/Promocja zdrowego trybu życia
Aktywność fizyczna a zdrowie psychiczne
/link/b3a144a980a4410cb290fb6fb4d2a3b6.aspx
/link/b3a144a980a4410cb290fb6fb4d2a3b6.aspx
aktywnosc-fizyczna-azdrowiea-zdrowie-psychiczne
SiteDisease
Aktywność fizyczna a zdrowie psychiczne
K.Reinhardt@gesinform.de
anders@nhisilje.lango@nhi.no (patched by linkmapper)