Compare with  
Legend:
inserted text deleted text

Zatrucie glikolem etylenowym

Streszczenie

  • Definicja: Spożycie glikolu etylenowego w  dawkach wywołujących działanie toksyczne.
  • Częstość występowania: Rzadkie, ale występuje u  dzieci w  postaci przypadkowego zatrucia i  u dorosłych w  związku z  zamiarem samobójczym.
  • Objawy: Wczesne objawy występujące w  ciągu 30 minut to euforia, ataksja, ból brzucha, wymioty i  zaburzenia świadomości.
  • Wyniki:  Odurzenie, zaburzenia świadomości, nudności, wymioty i  ataksja, arytmie, niewydolność nerek.
  • Diagnostyka: Oznaczenie glikolu etylenowego w  surowicy i  wykrywanie kwasicy metabolicznej.
  • Leczenie:  Wczesna eliminacja toksyn, podanie antidotum, wyrównanie kwasicy, ewentualnie hemodializa.

Informacje ogólne

Definicja

  • Zatrucie glikolem etylenowym
  • Glikol etylenowy (C2H6O2) jest bezbarwną, lotną cieczą o słodkawym smaku, często stosowaną w środkach przeciw zamarzaniu lub odladzających.
  • Zatrucie po spożyciu doustnym występuje w kontekście zamiaru samobójczego lub przypadkowego spożycia u dzieci1.
  • Glikol etylenowy może powodować lekkie podrażnienie w kontakcie z oczami, skórą i górnymi drogami oddechowymi, ale wchłanianie przez nieuszkodzoną skórę jest nieznaczne.

Częstość występowania

  • Zatrucie glikolem etylenowym jest rzadkie, ale potencjalnie śmiertelne.

Toksyczność

  • Dawka toksyczna wynosi 0,1 ml/kg masy ciała.
  • Ciężkie zatrucie, a nawet zgon, może wystąpić przy stężeniu 1 ml/kg masy ciała.

Etiologia i patogeneza

  • Etylen znajduje się w płynach zapobiegających zamarzaniu, płynach do prania, płynach hamulcowych i niektórych rozpuszczalnikach.
  • Glikol etylenowy jest bezbarwną, lotną cieczą o słodkawym smaku.
  • Po przyjęciu doustnym jest szybko i całkowicie wchłaniany. 25% wchłoniętego glikolu etylenowego jest wydalane w postaci niezmienionej
    przez nerki. Pozostała część jest przekształcana przez dehydrogenazę alkoholową w metabolity (kwas szczawiowy i kwas glioksalowy), które są neurotoksyczne i nefrotoksyczne.
  • Objawy są podobne do objawów zatrucia metanolem.
  • W pierwszej fazie zatrucia występują objawy podobne do upojenia alkoholowego, ale bez zapachu alkoholu.
  • Produkty rozkładu następnie wywołują kwasicę metaboliczną ze zwiększoną luką anionową. 
  • Spożycie 1 ml/kg czystego glikolu etylenowego może spowodować poważne zatrucie i zgon (dawka śmiertelna dla dorosłych wynosi 80–110 g).
  • Ma działanie odurzające jak etanol.
  • Glikol etylenowy jest metabolizowany przez dehydrogenazę alkoholową, ten sam enzym, który jest odpowiedzialny za rozkład etanolu i metanolu.
    • Powinowactwo do etanolu jest znacznie większe niż do glikolu etylenowego.
    • Ma to znaczenie terapeutyczne, ponieważ oznacza, że etanol może być stosowany jako antidotum.
  • Uszkodzenie nerek
    • Metabolity glikolu etylenowego uszkadzają nerki i prowadzą do nieodwracalnej oligurycznej lub anurycznej niewydolności nerek, co z kolei opóźnia eliminację glikolu etylenowego2.
    • Niewydolność nerek jest głównie spowodowana uszkodzeniem cewek nerkowych przez glikolany.

Przyczyny

ICD-10

  • T52 Toksyczne skutki działania rozpuszczalników organicznych
    • T52.3 Glikole

Diagnostyka

Kryteria diagnostyczne

  • Upojenie
  • Wykrycie glikolu etylenowego w osoczu

Diagnostyka różnicowa

Wywiad lekarski

  • Przypadkowe lub celowe spożycie glikolu etylenowego
  • Stany upojenia bez odoru alkoholowego nasuwają podejrzenie zatrucia glikolem etylenowym.
  • W drugiej fazie zatrucia (po 12–24 godzinach) występują objawy sercowo-oddechowe z dusznością, tachypnoe, łagodnym nadciśnieniem tętniczym, arytmią, obrzękiem płuc, niewydolnością krążenia. 
  • Następnie pojawiają się objawy nerkowe z oligurią, wzrostem stężenia kreatyniny, białkomoczem, krwiomoczem, hipokalcemią, oksalurią aż do niewydolności nerek z powodu ostrej martwicy cewek3.
  • Nawet kilka dni po spożyciu mogą wystąpić zaburzenia ośrodkowego układu nerwowego z obrzękiem mózgu, obustronnym porażeniem twarzy, zaburzeniami widzenia, hiperrefleksją i ataksją.
  • Dysfagia i wymioty mogą wystąpić na każdym etapie.

Badanie przedmiotowe

  • Parametry życiowe: tętno, ciśnienie tętnicze, częstość oddechów
  • Stan neurologiczny (dyskinezy, dystonia, fascykulacje, mioklonie, sztywność mięśni, oczopląs i drżenie)
  • Temperatura ciała
  • Zapach wydychanego powietrza lub wymiocin 
  • Kolor skóry i moczu

Badanie uzupełniające

Testy laboratoryjne

Leczenie

Cele leczenia

  • Zabezpieczenie czynności życiowych
  • Glikol etylenowy jest mniej toksyczny niż produkty jego rozkładu, należy zatem podjąć próby usunięcia jak największej ilości spożytej trucizny i spowolnienia jej metabolizmu poprzez podanie antidotum.
  • Kluczowe znaczenie w tym przypadku ma wczesne zastosowanie terapii.
  • Kontakt z pacjentami zatrutymi glikolem etylenowym nie stanowi zagrożenia.

Ogólne informacje o leczeniu

  • W pierwszej kolejności ogólne środki pierwszej pomocy, a następnie swoiste leczenie
  • Należy się dowiedzieć, jakie substancje zostały przyjęte i w jakiej ilości, ocenić ciężkość zatrucia i toksyczność.
  • Zabezpieczenie funkcji życiowych
  • Nie wywoływać wymiotów.
  • Pierwotne usunięcie toksyn poprzez płukanie żołądka sondą o małym świetle jest wskazane tylko w pierwszej godzinie po spożyciu ze względu na szybkie wchłanianie.
  • W ramach pierwszej pomocy osobie dorosłej, która jest przytomna, należy natychmiast podać 0,7 g etanolu/kg masy ciała (np. 150 ml whisky lub brandy).
  • Węgiel aktywny nie jest skuteczny ze względu na niską zdolność wiązania glikolu etylenowego.
  • W przypadku drgawek w pierwszej kolejności należy leczyć ewentualną hipokalcemię.
  • Hemodializa usuwa glikol etylenowy i jego metabolity oraz może skorygować kwasicę metaboliczną.

Leczenie farmakologiczne

  • Wodorowęglan sodu, dawkowanie zależy od równowagi kwasowo-zasadowej

Podawanie antidotum

  • Fomepizol (4-metylopirazol) i etanol hamują dehydrogenazę alkoholową, rozkład glikolu etylenowego do toksycznych metabolitów jest spowolniony, a glikol etylenowy jest wydalany w postaci niezmienionej przez nerki4.
  • Fomepizol jest skuteczniejszy i bezpieczniejszy niż etanol.
  • Fomepizol często pozwala uniknąć hemodializy.
  • Dawkowanie zależy od stężenia glikolu etylenowego w osoczu i czynności nerek. 
    • Dawka początkowa 15 mg/kg masy ciała w powolnym wlewie dożylnym, powtarzanym w odstępach 12-godzinnych do momentu, gdy stężenie glikolu etylenowego w osoczu spadnie poniżej 0,2 g/l (3,2 mmol/l).
    • Ewentualnie dostosowanie dawkowania podczas hemodializy (fomepizol jest dializowalny)
  • Jeśli fomepizol nie jest dostępny, alternatywną możliwością leczenia
    jest dożylny wlew 0,7 g etanolu/kg masy ciała.
    • Konieczne jest ścisłe monitorowanie aktywności transaminaz wątrobowych i poziomu cukru we krwi.
  • Rozpoczęte leczenie zatrucia glikolem etylenowym etanolem nie wyklucza stosowania fomepizolu.

Inne metody leczenia

Hemodializa

  • Hemodializa jest odpowiednią procedurą do szybkiego usuwania glikolu etylenowego, zwłaszcza jeśli zatrucie doprowadziło już do kwasicy5.

Profilaktyka

  • Płyny zawierające glikol etylenowy należy przechowywać w miejscu niedostępnym dla dzieci.
  • Nie wolno przelewać płynów chroniących przed zamarznięciem do butelek po napojach

Przebieg, powikłania i rokowanie

Przebieg

  • 1. faza: stany odurzenia
  • 2. faza (po 12–24 godzinach): objawy krążeniowo-oddechowe
  • 3. faza: objawy nerkowe
  • Zaburzenia ośrodkowego układu nerwowego mogą wystąpić nawet kilka dni po spożyciu.
  • Dysfagia i wymioty mogą wystąpić na każdym etapie.

Powikłania

  • Obrzęk mózgu i możliwe trwałe uszkodzenie mózgu
  • Niewydolność nerek (nefropatia krystaliczna), rzadko trwałe uszkodzenie nerek
  • Zapaść krążeniowa
  • Uszkodzenie komórek wątroby

Rokowanie

  • Rokowanie zależy od ilości spożytej trucizny i wczesnego włączenia leczenia.
  • Może powodować trwałe uszkodzenie wątroby i układu nerwowego.

Quellen

Literatur

  1. Scalley RD, Ferguson DR, Piccaro JC, Treatment of ethylene glycol poisoning. Am Fam Physician. 2002 Sep 1;66(5):807-12. www.ncbi.nlm.nih.gov
  2. Sivilotti, ML, Burns, MJ, McMartin, KE, Brent, J. Toxicokinetics of ethylene glycol during fomepizole therapy: implications for management. For the Methylpyrazole for Toxic Alcohols Study Group. Ann Emerg Med 2000; 36: 114. PubMed
  3. Brent J, McMartin K, Phillips S, et al. Fomepizole for the treatment of ethylene glycol poisoning. Methylpyrazole for Toxic Alcohols Study Group. N Engl J Med 1999; 340: 832. New England Journal of Medicine
  4. Brent J. Fomepizole for the treatment of pediatric ethylene and diethylene glycol, butoxyethanol, and methanol poisonings. Clin Toxicol (Phila) 2010; 48:401. www.ncbi.nlm.nih.gov
  5. Müller D, Desel H: Common causes of poisoning—etiology, diagnosis and treatment. Dtsch Arztebl Int 2013; 110(41): 690–700. www.aerzteblatt.de
  6. Levine M, Curry SC, Ruha AM, et al. Ethylene glycol elimination kinetics and outcomes in patients managed without hemodialysis. Ann Emerg Med 2012; 59:527. PubMed

Autoren

  • Monika Lenz, Fachärztin für Allgemeinmedizin, Neustadt am Rübenberge
T52; T523
Glikol etylenowy Płyn przeciw zamarzaniu Płyn do prania Płyn hamulcowy Kwasica metaboliczna Niewydolność nerek Kwasy glioksalowe Etanol jako antidotum Uszkodzenie cewek nerkowych wywołane glikolanem Fomepizol
Zatrucie glikolem etylenowym
document-disease document-nav document-tools document-theme
Definicja: Spożycie glikolu etylenowego w  dawkach wywołujących działanie toksyczne. Częstość występowania: Rzadkie, ale występuje u  dzieci w  postaci przypadkowego zatrucia i  u dorosłych w  związku z  zamiarem samobójczym.
Pierwsza pomoc/Nagłe wypadki
Zatrucie glikolem etylenowym
/link/9e6d4c3755b746c3af4892edf4c6fcd6.aspx
/link/9e6d4c3755b746c3af4892edf4c6fcd6.aspx
zatrucie-glikolem-etylenowym
SiteDisease
Zatrucie glikolem etylenowym
K.Reinhardt@gesinform.de
Ksilje.Reinhardt@gesinformlango@nhi.deno (patched by linkmapper)
pl
pl
pl