Informacje ogólne1
Aktywność fizyczna jako terapia
- Aktywność fizyczna i
- Skuteczność ćwiczeń i
Aktywność fizyczna w profilaktyce chorób
Brak aktywności zwiększa śmiertelność i zachorowalność na wiele chorób.
- Brak aktywności fizycznej niemal podwaja roczne ryzyko zgonu, choroby wieńcowej, cukrzycy
- Brak aktywności może również zwiększać ryzyko udaru i
Zmniejszenie ryzyka upadków
- Aktywność fizyczna prowadzi do zmniejszenia ryzyka upadków i
Spowolnienie biologicznego procesu starzenia
- Aktywność fizyczna nie może zapobiec procesowi starzenia, ale może go spowolnić i
- Kondycja sześćdziesięcioletniego biegacza długodystansowego, który trenował przez całe życie, nie odbiega od przeciętnej kondycji osoby w
- Kondycja sześćdziesięcioletniego biegacza długodystansowego, który trenował przez całe życie, nie odbiega od przeciętnej kondycji osoby w
- Aktywność fizyczna ogranicza utratę siły mięśniowej, masy mięśniowej i
Dłuższe życie bez zespołu kruchości
- Zespół kruchości
- Definicja: zespół kruchości (słabości, wątłości; frailty syndrome) odnosi się do ogólnych ograniczeń fizycznych charakterystycznych dla osób starszych. Składowymi tego zespołu są:
- duże wyczerpanie, zmęczenie
- znacznie ograniczona witalność
- niska aktywność fizyczna
- obniżona prędkość chodu
- niezamierzona utrata masy ciała
- obniżona siła mięśniowa
- skłonność do depresyjnego nastroju
- Częstość występowania: około 3% kobiet w
- Różnice metodologiczne w definiowaniu są przyczyną różnic w ocenianej częstości występowania zespołu kruchości; istnieją badania określające jego występowanie na około 9% osób starszych, a stanu pre-frail
- Częstość występowania wykazuje wyraźną zależność od wieku, do 26% wśród osób poniżej 85. roku życia.3
- Definicja: zespół kruchości (słabości, wątłości; frailty syndrome) odnosi się do ogólnych ograniczeń fizycznych charakterystycznych dla osób starszych. Składowymi tego zespołu są:
- Wzrost oczekiwanej długości życia bez niepełnosprawności
- Ruch okazał się jednym z
- Ruch okazał się jednym z
Zachowanie samodzielności
- Zdolność do wykonywania codziennych czynności, takich jak chodzenie, wchodzenie po schodach, schylanie się, podnoszenie lub przenoszenie przedmiotów, jest kluczowa dla zachowania samodzielności. Wymaga to mobilności i
Proces starzenia
- Fizjologicznemu starzeniu się towarzyszy utrata funkcji i
Spadek masy i siły mięśniowej
- Nasilona utrata masy i siły mięśniowej z
- Może to prowadzić do utraty samodzielności i
- Zmniejszona siła mięśniowa jest również związana ze zwiększoną śmiertelnością.
Wiek a aktywność fizyczna
- Zasadniczo osoby starsze i
- Ćwiczyć mogą nawet pacjenci z zespołem kruchości, przebywający w
- Efekty treningu fizycznego są takie same uosób starszych, jak u
- poprawa sprawności fizycznej
- zmniejszenie reakcji organizmu na stres (aktywność współczulna)
- poprawa czynności rozkurczowej naczyń krwionośnych
- zmniejszenie ryzyka zakrzepicy
- poprawa pracy serca
- redukcja zmian miażdżycowych w naczyniach
- poprawa wrażliwości na insulinę
- redukcja masy ciała
Jak aktywność fizyczna wpływa na organizm?1
Zdrowie psychiczne
- Zobacz artykuł
- Zwiększenie pewności siebie i
- Rozwój świadomości ciała i
- Poprawa samopoczucia
- Poprawa jakości snu
- Kontakty społeczne (klub sportowy, „grupy profilaktyczne”)
- Zmniejszenie napięcia mięśniowego (redukcja stresu)
Insulinooporność i choroby sercowo-naczyniowe
- Zobacz artykuł
- Ćwiczenia poprawiają tolerancję glukozy i
- Osoby, które wykonują
- Osoby, które wykonują
- Aktywność fizyczna obniża również ciśnienie tętnicze i
- Zmniejsza ryzyko chorób sercowo-naczyniowych i
- Dochodzi do kilku ważnych fizjologicznych adaptacji do ćwiczeń, takich jak spadek częstości akcji serca i
Choroby nowotworowe
- Aktywność fizyczna zmniejsza ryzyko różnych chorób nowotworowych, np. raka piersi, nowotworów jelita i
- Aktywność fizyczna poprawia wskaźniki śmiertelności pacjentów chorych na raka i jakość ich
- Trening siłowy spowalnia rozwój kacheksji nowotworowej.
- Aktywność fizyczna chroni pacjentów z
- Zmniejsza też objawy zmęczenia i
Zaburzenia mięśniowo-szkieletowe
Mechanizmy działania
- Osoby chore odnoszą korzyści z
- poprawy
- siły mięśniowej
- mobilności stawów
- propriocepcji
- tolerancji bólu (zmniejszenie wrażliwości na ból, zwiększenie progu bólu)
- wydolności krążeniowo-oddechowej
- inne korzyści:
- redukcja
- poprawa równowagi i
- zwiększenie mobilności
- redukcja
- poprawy
Przykładowe zastosowanie ćwiczeń w różnych dolegliwościach
- Choroba zwyrodnieniowa stawów
- również po wszczepieniu endoprotezy stawu kolanowego lub biodrowego
- wzmocnienie mięśni otaczających staw, większa trwałość endoprotezy
- Ból pleców
- Ból szyi
- Osteoporoza
- Aktywność fizyczna, zwłaszcza ta, która wiąże się z
- Aktywność fizyczna zmniejsza skłonność do upadków.
- u pacjentów z
- Należy w
- Uwzględniać przy tym stan kośćca i
- Należy robić wystarczające przerwy na regenerację.
- Należy w
- Aktywność fizyczna, zwłaszcza ta, która wiąże się z
Sporty, które nie obciążają stawów (przykłady)
- Pływanie
- Jazda na rowerze
- Turystyka piesza
- Marsz z
- Gimnastyka
- Wiosłowanie
Diagnostyka1
Przed rozpoczęciem treningu
Ocena stanu funkcjonalnego i zespołu kruchości
- Istnieje wiele sposobów określania stopnia kruchości (patrz także artykuły
- Pomiar siły uścisku dłoni uznaje się za obiektywny wskaźnik siły mięśniowej.
- tempo chodu (czas wykonania testu „wstań i
- test oceny ryzyka upadku Esslinger lub test wstawania z krzesła7
- testy oceniające deficyty poznawcze (otępienie)
- MMSE (krótka skala oceny stanu psychicznego)
- TFDD
- MoCA
- test rysowania zegara
- skala ADL (Activities of Daily Living) (więcej informacji można znaleźć w
- skala Barthel
- skala oceny złożonych czynności życia codziennego
Dalsze pytania
- Dotychczasowa aktywność fizyczna i
- Sprawność umożliwiająca wykonywanie czynności życia codziennego?
- Choroby współistniejące?
- Przeciwwskazania?
Motywacja pacjenta (strategia 5-A)
- Assess (ocena stanu wyjściwego)
- Advise (bezpośrednie, jasne sformułowanie zaleceń dotyczących zmiany stylu życia)
- Agree (potwierdzenie gotowości do zmiany)
- Assist (zaoferowanie wsparcia)
- Arrange (umówienie kolejnych spotkań)
Przeciwwskazania do aktywności fizycznej
- Ostry zespół wieńcowy
- Nadciśnienie tętnicze o
- Spadek skurczowego ciśnienia tętniczego o
- Ciężka niedomykalność mitralna
- Niewydolność serca klasy IV wg NYHA
- Ciężkie arytmie serca
- Ostre zakażenia
Postępowanie i zalecenia1
Ogólne zalecenia
- Wybór rodzaju ćwiczeń lub sportu
- W
- Szczególnie ważne u
- W
- Należy robić wystarczające przerwy na regenerację.
- Przydatne są również ćwiczenia relaksacyjne.
Włączenie aktywności ruchowej do codziennego życia
- Korzystanie ze schodów zamiast windy lub schodów ruchomych
- Pokonywanie jak największych odległości pieszo lub na rowerze
- Przy siedzącym trybie życia wstawanie co 20 minut i
Ile aktywności fizycznej?
- Największy wpływ na czas życia bez osłabienia/kruchości można uzyskać u
Trening wytrzymałościowy
- Na przykład nordic walking, piesze wędrówki, aqua jogging, jazda na rowerze
- Minimalna zalecana tygodniowa dawka w
- 150–300 minut aktywności fizycznej o
- 75–150 minut aktywności fizycznej o
- połączenie aktywności o
- 150–300 minut aktywności fizycznej o
Trening siłowy (oporowy)
- Ćwiczenia wzmacniające mięśnie co najmniej 2 razy w
- Efekty
- stabilizacja układu mięśniowo-szkieletowego
- utrzymanie i/lub wzrost masy mięśniowej
- poprawa insulinowrażliwości
- poprawa metabolizmu mięśniowego
Osoby starsze o ograniczonej sprawności ruchowej
- Ćwiczenia równowagi (np. stanie na jednej nodze) i
- Trening proprioceptywny poprawia orientację przestrzenną i
- Trening proprioceptywny poprawia orientację przestrzenną i
- Jeśli osoby starsze nie są już w
Informacje dla pacjentów
Materiały edukacyjne dla pacjentów
Źródła
Piśmiennictwo
- Taylor D. Physical activity is medicine for older adults Postgraduate Medical Journal 2014;90:26-32. pmj.bmj.com
- Almeida OP, Khan KM, Hankey GJ, et al. 150 minutes of vigorous physical activity per week predicts survival and successful ageing: a population-based 11-year longitudinal study of 12 201 older Australian men. Br J Sports Med 2014; 48: 220. www.ncbi.nlm.nih.gov
- Skalska A. Frailty – zespół słabości. Coś więcej niż starzenie się. Medycyna Praktyczna. (dostęp 10.04.2024) www.mp.pl
- Rahman MM, Jagger C, Leigh L, et al. The Impact of Education and Lifestyle Factors on Disability-Free Life Expectancy From Mid-Life to Older Age: A Multi-Cohort Study. Int J Public Health 2022; 67: 1605045. PMID: 36046258 PubMed
- Kingston A, Byles J, Kiely K, et al. The Impact of Smoking and Obesity on Disability-Free Life Expectancy in Older Australians. J Gerontol A Biol Sci Med Sci 2021; 76: 1265-72. PMID: 33249489 PubMed
- Brocklebank LA, Andrews RC, Page A, et al. The Acute Effects of Breaking Up Seated Office Work With Standing or Light-Intensity Walking on Interstitial Glucose Concentration: A Randomized Crossover Trial. J Phys Act Health 2017; 14: 617-25. PMID: 28422556. PubMed
- Wieczorek S, Wieczorek Ł. Otyłość sarkopeniczna. Lekarz POZ, 2023; 1: 56-59. www.termedia.pl
Autorzy
- Anna Pachołek, Dr n. med.,
- Tomasz Tomasik, Dr hab. n. med., Prof. UJ, specjalista medycyny rodzinnej, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum w Krakowie (redaktor)
- Thomas M. Heim, Dr n. med., dziennikarz naukowy, Fryburg