Compare with  
Legend:
inserted text deleted text

Alergie na orzechy i orzechy ziemne

Informacje ogólne

  • Możliwe są alergie na każdą postać orzechów i  nasion. Mogą one utrzymywać się przez całe życie.1
  • Reakcje zgłaszano w  przypadku następujących rodzajów orzechów i  nasion:
    • orzechy laskowe
    • orzechy nerkowca
    • orzechy brazylijskie
    • orzechy pekan
    • migdały
    • pistacje
    • nasiona sezamu
    • nasiona słonecznika
    • nasiona maku
  • Orzechy ziemne to roślina strączkowa, zobacz artykuł  Alergia pokarmowa i  nietolerancja pokarmowa.

Częstość występowania

  • Alergie na orzechy i  nasiona należą do najczęstszych alergii pokarmowych u dzieci i  dorosłych.
  • Współczynnik chorobowości w  populacji krajów zachodnich wynosi 1–3%.2
  • Współczynnik chorobowości alergii pokarmowych różni się w  zależności od regionu i  wzrósł w  niektórych krajach w  ostatnich latach.
  • Częstość występowania alergii zależy od kilku zmiennych:
    • wiek i  płeć
    • atopia w  wywiadzie rodzinnym
    • miejsce zamieszkania/położenie geograficzne
    • nawyki żywieniowe
    • występowanie innych schorzeń alergicznych

Etiologia i  patogeneza

  • Większość reakcji alergicznych na orzechy i  nasiona to reakcje alergiczne IgE-zależne.
  • Manifestacje kliniczne reakcji alergicznych wykazują znaczną różnorodność,  od łagodnych objawów ograniczonych do jamy ustnej i  gardła do ciężkiej anafilaksji.3
  • Reakcje wywołane kontaktem skóry z  alergenem pokarmowym są zazwyczaj miejscowe.4

Klasyfikacja

  • Alergie pokarmowe IgE-zależne dzielą się na alergie pokarmowe pierwotne i  wtórne, które mogą różnić się stopniem nasilenia objawów klinicznych.
  • Pierwotne alergie pokarmowe powstają przede wszystkim (najprawdopodobniej) w  wyniku uczulenia na głównie stabilne alergeny pokarmowe (gliko-/lipoproteiny).
  • Wtórna alergia pokarmowa występuje w  wyniku uczulenia na aeroalergeny (np. alergeny pyłkowe) - objawy po spożyciu niektórych pokarmów zwykle są wywołane przez reakcję krzyżową z pyłkami roślin, na które chory jest uczulony lub w odpowiedzi  na często niestabilne alergeny w  żywności (roślinnej).

Orzechy a krzyżowe reakcje wrażliwości

  • Istotne alergeny, które mogą powodować poważne reakcje alergiczne, znajdują się w  orzechach laskowych, orzechach brazylijskich i  orzechach włoskich (oraz w  orzechach ziemnych, które są rośliną strączkową).
  • Jeżeli u pacjenta wystąpią objawy reakcji alergicznej po zjedzeniu  jednego rodzaju orzecha, to w 50% przypadków mogą wystąpić również po zjedzeniu innych orzechów.5
  • Orzechy brazylijskie i  orzechy włoskie
    • Orzechy brazylijskie i  włoskie to gatunki orzechów, które zazwyczaj wywołują silne reakcje alergiczne.
  • Alergia na orzechy laskowe
    • Zwykle jest wynikiem alergii krzyżowej, przy czym pierwszą podstawową alergią jest alergia na pyłek brzozy („zespół alergii pyłkowo-pokarmowej”).
    • Reakcja na orzechy laskowe jest często mniej nasilona i  jest odczuwana głównie w  jamie ustnej („zespół alergii jamy ustnej”).
    • Nierzadko jednak reakcja na orzechy może być poważniejsza i manifestować się objawami skórnymi i  płucnymi.
  • Chleb i mieszanki zbożowe
    • Chleb i  ciastka sprzedawane w  piekarniach, kawiarniach i  restauracjach często nie mają etykiet.
    • Takie towary mogą zawierać różne rodzaje orzechów lub nasion.
    • Wiele rodzajów mieszanek śniadaniowych/musli i  pieczywa chrupkiego zawiera orzechy (i orzechy ziemne).
  • Czekolada
    • Czekolada może zawierać mielone lub całe orzechy.
    • Pacjenci powinni uważnie czytać listę składników na wszystkich rodzajach czekolady.

ICD-10

  • T78.1 Inna reakcja na pokarm, niesklasyfikowana gdzie indziej

Diagnostyka

Wywiad lekarski

Wywiad lekarski (w razie potrzeby z  dzienniczkiem żywienia i  objawów)

  • Wywiad rodzinny
  • Wywiad osobniczy
    • rozpoznane choroby alergiczne
    • wysiłek fizyczny
    • ostre choroby zakaźne
    • stres psychiczny
    • leki
      • Niektóre leki (np. inhibitory pompy protonowej (IPP) lub leki alkalizujące mogą sprzyjać rozwojowi uczulenia.
  • Specjalny wywiad żywieniowy
    • Kiedy pojawiają się dolegliwości?
    • Czy można zidentyfikować wywołujące pokarmy?
    • Jakie objawy występują?
    • Jak długo się utrzymują?
    • zalecenie prowadzenia dzienniczka żywienia i objawów

Możliwe objawy

  • Anafilaksja krążeniowa: niedociśnienie, wstrząs, tachykardia (rzadko bradykardia w  anafilaksji), senność, zawroty głowy, omdlenie
  • Skóra: (przemijający) rumień („uderzenia gorąca”), wyprysk (zaostrzenie wyprysku), pokrzywka, świąd, obrzęk naczynioruchowy, osutka
  • Oczy: świąd, zaczerwienienie (przekrwienie spojówek), łzawienie, obrzęk okołooczodołowy
  • Górne drogi oddechowe: zaburzenia drożności nosa, świąd, wyciek z  nosa (nieżyt nosa), obrzęk krtani, stridor, chrypka, suchy kaszel
  • Dolne drogi oddechowe: kaszel, ucisk w  klatce piersiowej, ciężki oddech, duszność, świszczący oddech (świsty), sinica
  • Jama ustna i  gardło: obrzęk warg, języka i/lub podniebienia (obrzęk naczynioruchowy), świąd w jamie ustnej i/lub świąd gardła, obrzęk języka
  • Przewód pokarmowy: nudności, wymioty, kolkowy ból brzucha, refluks żołądkowo-przełykowy, biegunka

Badanie przedmiotowe

  • Droga narażenia odgrywa ważną rolę w  objawach klinicznych.
  • Badanie przedmiotowe
    • osłuchiwanie
    • pomiar ciśnienia tętniczego i  tętna
    • kontrola gardła
    • kontrola skóry (pokrzywka? rumień? obrzęk?)
    • przezskórny pomiar saturacji
  • W seropozytywnych alergiach IgE-zależnych z  dodatnim wynikiem IgE w  teście skórnym i/lub we krwi (często atopia), mogą występować zarówno objawy pozajelitowe, jak i  jelitowe.
  • Najczęściej występują objawy ze strony skóry i błon śluzowych, np.  pokrzywka lub obrzęk naczynioruchowy.
  • W przypadku ciężkich alergii pokarmowych mogą wystąpić objawy ze strony układu oddechowego i/lub układu krążenia.
  • U dzieci częściej występują objawy ze strony układu oddechowego (np. świsty lub duszność), u dorosłych objawy sercowo-naczyniowe.
  • W seronegatywnych alergiach pokarmowych IgE-zależnych miejscowe IgE (entopia) może prowadzić do ograniczonych reakcji narządowych  (np. obrzęk błony śluzowej jamy ustnej, itp.).
  • Chociaż reakcja IgE-zależna jest natychmiastowa, objawy ze strony przewodu pokarmowego mogą wystąpić szybko lub z  kilkugodzinnym opóźnieniem, w  zależności od sprawności procesów trawienia czy miejsca wchłaniania alergenu.

Dalsza diagnostyka u dermatologa lub gastroenterologa

  • Wskazania do oznaczania IgE:
    • uzasadnione podejrzenie alergii pokarmowej IgE-zależnej
    • wykluczenie alergii pokarmowej IgE-zależnej
    • zagrażająca silna reakcja na pokarm
    • podejrzenie uczulenia na żywność niepotwierdzoną metodą diagnostyczną alergicznych testów skórnych
    • Warunki, które nie pozwalają na przeprowadzenie testów skórnych lub ich ocenę (np. pokrzywka z  ucisku, uogólniona choroba skóry, podawanie leków wpływających na wyniki testów skórnych).
    • bardzo młody wiek pacjentów (niemowlęta lub małe dzieci)
    • oczekiwana diagnostyczna wartość dodana molekularnej  diagnostyki alergii
  • Jeśli podejrzewa się IgE-zależną alergię pokarmową, diagnostyka opiera się na kilku elementach:
    • testy uczuleniowe (potocznie „testy alergiczne”)
    • oznaczenie IgE
    • punktowy test skórny
  • Określenie zwiększonej podatności na alergię (= uczulenia) poprzez:
    • bezpośrednie wykrywanie alergenowo-swoistych IgE przeciwko ekstraktom/alergenom pokarmowym w  surowicy lub poprzez dodatnie testy skórne (test punktowy) z  żywnością (ekstraktami) jako pośrednie wskazanie funkcjonalnych, tj. zdolnych do wiązania krzyżowego, alergenowo-swoistych IgE na komórkach tucznych w  skórze
    • W obu przypadkach wynik ujemny służy do wykluczenia uczulenia; wynik dodatni odpowiada uczuleniu, które jednak ma znaczenie kliniczne tylko w  przypadku odpowiednich objawów.
  • Określenie znaczenia klinicznego (interpretacja)
    • wiarygodność na podstawie (uzyskanych w  wywiadzie lekarskim) danych klinicznych
    • ewentualnie diagnostyczna dieta eliminacyjna
    • test prowokacyjny

Leczenie

  • Cele leczenia   
    • natychmiastowe leczenie ostrych reakcji
    • długoterminowe strategie zmniejszające ryzyko wystąpienia kolejnych reakcji
    • terapia żywieniowa i  programy szkoleniowe (rozpoznawanie źródeł alergenów, a także prawidłowe zachowanie w  przypadku kontaktu z  alergenem, np. stosowanie/przyjmowanie leków ratunkowych)

Leczenie stanu nagłego

  • Zobacz też artykuł  Anafilaksja, pierwsza pomoc.
  • Skrócona procedura w  stanie nagłym6
    • wezwać pomoc
    • ułożyć pacjenta płasko z  uniesionymi nogami
    • adrenalina 1 mg/ml domięśniowo w  zewnętrzną część uda w  następującej dawce:
      • dorośli i  dzieci powyżej 12. roku życia: 0,3–0,5  mg od 30–50  kg m.c. (0,3–0,5  ml adrenaliny 1  mg/ml)
      • dzieci 6–12  lat: 0,3  mg (0,3  ml adrenaliny 1  mg/ml)
      • dzieci poniżej 6 lat: 0,15  mg (0,15  ml adrenaliny 1  mg/ml)
      • Jeśli nie ma poprawy lub objawy się nasilają, można podawać kolejną dawkę co 5–10  minut.
    • udrożnić drogi oddechowe, podać tlen przez maskę (10–12  l/min)
    • płyny dożylnie: NaCl 0,9% lub pełny roztwór elektrolitów, duża szybkość infuzji (w razie potrzeby 2 kaniule), 500–1000  ml dla dorosłych, w  razie potrzeby 2–3  litry w  zależności od stanu chorego, 20  ml/kg m.c. u dzieci
    • ocenić reakcję na podstawie ciśnienia tętniczego
    • leczenie stabilizujące po fazie ostrej
      • płynoterapia, tlen; mogą być niezbędne
      • leki przeciwhistaminowe (H1):
        • dimetinden dożylnie 1  mg/ml, ok. 1  ml/10  kg m.c. (aktualnie w Polsce niedostępny w postaci dożylnej)
        • klemastyna dożylnie lub domięśniowo - dorośli 2 mg
        • antazolina domięśniowo   
          • dorośli 200-300 mg na dobę
          • dzieci w wieku > 12 lat doraźnie 50-100 mg
      • Leków przeciwhistaminowych nie należy stosować zamiast adrenaliny, ponieważ nie wpływają na przebieg obturacji dróg oddechowych i wstrząsu anafilaktycznego.
        • Stosuje się je doustnie jako leczenie dodatkowe, zwykle w podwójnej dawce, gdy występują: izolowany świąd skóry, wysiew bąbli pokrzywkowych, nasilenie obrzęku naczynioruchowego lub izolowane objawy ze strony nosa i oczu.7
      • glikokortykosteroidy (GKS)7
        • Nie powinno się ich stosować zamiast adrenaliny ani jako leku pierwszego rzutu, ponieważ nie wykazano ich korzystnego wpływu w anafilaksji.
        • jeśli zdecydowano o zastosowaniu GKS (obrzęk krtani, języka, języczka, gardła, obturacja oskrzeli):
          • metyloprednizolon dożylnie 1–2 mg/kg m.c. co 6 h (u dzieci pierwsza dawka 1 mg/kg mc., maks. 50 mg) lub
          • hydrokortyzon dożylnie 200–400 mg, następnie 100 mg co 6 h (u dzieci pierwsza dawka 5 mg/kg m.c., maks. 200 mg).
            • Na ogół nie ma potrzeby ogólnoustrojowego stosowania GKS dłużej niż przez 3 dni
      • Efekt występuje dopiero po 6 godzinach, w  ostrej fazie ciężkiej reakcji nie wykazuje żadnego efektu, powinno zapobiegać reakcji późnej fazy.

Immunoterapia swoista (SIT)

  • Zobacz artykuł Swoista immunoterapia alergenowa.
  • Przeprowadzana przez dermatologa, który może zlecić kontynuację lekarzowi ogólnemu.
  • Immunoterapia podskórna (subcutaneus immunotherapy - SCIT): aktualnie dane na temat skuteczności SCIT w  leczeniu alergii pokarmowej są ograniczone. Spowodowane jest to faktem, iż  ta metoda leczenia pierwotnych alergii pokarmowych została zarzucona dekady temu z  powodu poważnych ogólnoustrojowych reakcji niepożądanych.
  • Immunoterapia podjęzykowa (sublingual immunotherapy - SLIT): codzienne podawanie pod język płynnych ekstraktów alergenowych zawierających glicerynę może wspierać odczulanie alergenu pokarmowego i  odpowiedź IgG-4.
  • W przypadku alergii na orzechy ziemne istnieje kilka badań, zwłaszcza u dzieci/młodzieży, które wykazały skuteczność kliniczną przy dobrej tolerancji.8-9
  • Immunoterapia doustna (oral immunotherapy  - OIT): W przypadku alergii na orzechy ziemne wykazano skuteczność OIT w  zwiększaniu progu reakcji na orzechy ziemne, zmniejszaniu częstości występowania reakcji i  poprawie jakości życia.810

Zapobieganie

  • Pierwotne zapobieganie ma na celu zmniejszenie ryzyka uczuleń i  schorzeń alergicznych.
  • Niemowlęta z  atopowym zapaleniem skóry z  rodzin, w  których regularnie spożywa się orzechy ziemne, są narażone na zwiększone ryzyko rozwoju alergii na orzechy ziemne; należy wcześnie wykluczyć alergię na ten produkt.
    • Zasadne jest stopniowe wprowadzanie produktów z  orzechów ziemnych w  formie dostosowanej do wieku (nie w  całości lub w  kawałkach ze względu na ryzyko aspiracji), zgodnie z zasadami wprowadzania produktów uzupełniających, a następnie ich podawanie - jeśli nie stwierdzono objawów alergicznych.
  • Brak danych potwierdzających, że ograniczenia dietetyczne (unikanie źródeł silnych alergenów pokarmowych) w  okresie ciąży lub karmienia piersią zmniejszają ryzyko alergii. Nie powinny być zatem wprowadzane w  ramach profilaktyki alergii.
  • Zalecanym sposobem żywienia niemowląt jest karmienie piersią, co najmniej przez pierwszych 6 miesięcy życia.
  • W  zależności od gotowości niemowlęcia do rozszerzenia diety, zaleca się rozpoczęcie wprowadzania pokarmów uzupełniających między 17. a 26. tygodniem życia, najpóźniej od początku 7.  miesiąca życia.
  • Nie rekomenduje się unikania ani opóźniania wprowadzania pokarmów potencjalnie alergizujących  w  pierwszym roku życia.
  • Niemowlęta i  dzieci z  wyraźnie suchą skórą powinny być regularnie  poddawane odpowiednim zabiegom pielęgnacyjnym (stosowanie odpowiednich środków myjących, gąbek i myjek, stosowanie emolientów).
  • Identyfikacja i  unikanie alergenu wywołującego objawy
  • Wszyscy pacjenci, którzy przebyli  anafilaksję i  nie mogą z  całą pewnością uniknąć czynnika wywołującego lub o  których wiadomo, że mają mastocytozę, powinni być wyposażeni w  zestaw ratunkowy do anafilaksji, składający się z  automatycznego wstrzykiwacza z adrenaliną, leków przeciwhistaminowych i  glikokortykosteroidów do podawania doustnego/doodbytniczego oraz, w  razie potrzeby, wziewnego beta-2 mimetyku.
    • Pacjenci/opiekunowie powinni odbyć odpowiednie szkolenia, zaleca się przekazanie instrukcji w postaci materiałów edukacyjnych pisemnych/elektronicznych..

Rokowanie

  • Alergie na orzechy ziemne i  orzechy włoskie często utrzymują się w  wieku dorosłym.
  • Poważne, śmiertelne przypadki są rzadkie.
  • Najczęstszymi czynnikami wywołującymi alergię pokarmową u dzieci i  młodzieży są mleko i  białko jaja kurzego, soja, pszenica, orzechy ziemne i  orzechy drzew, a u dorosłych źródła alergenów pokarmowych związane z  pyłkami (jabłka i  inne owoce ziarnkowe i  pestkowe, w  tym owoce w  twardych łupinach), warzywa (seler, marchew), a także skorupiaki oraz pszenica.

Dodatkowe informacje

Informacje dla pacjentów

Materiały edukacyjne dla pacjentów

Źródła

Piśmiennictwo

  1. Sampson HA. Peanut, tree nut, and seed allergy: Clinical features. UpToDate, last updated Sep 19, 2014. UpToDate
  2. Ben-Shoshan M, Harrington DW, Soller L, et al. A population-based study on peanut, tree nut, fish, shellfish, and sesame allergy prevalence in Canada. J Allergy Clin Immunol 2010; 125:1327. PubMed
  3. Chiang WC, Pons L, Kidon MI, et al. Serological and clinical characteristics of children with peanut sensitization in an Asian community. Pediatr Allergy Immunol 2010; 21:e429. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
  4. Wainstein BK, Yee A, Jelley D, et al. Combining skin prick, immediate skin application and specific-IgE testing in the diagnosis of peanut allergy in children. Pediatr Allergy Immunol 2007; 18:231. PubMed
  5. Maloney JM, Rudengren M, Ahlstedt S, et al. The use of serum-specific IgE measurements for the diagnosis of peanut, tree nut, and seed allergy. J Allergy Clin Immunol 2008; 122:145. PubMed
  6. Guideline (S2k) on acute therapy and management of anaphylaxis: 2021 update. Allergo J Int (2021) 30:1–25. https://doi.org/10.1007/s40629-020-00158-y. www.dgaki.de. dgaki.de
  7. Kruszewski J, Cichocka-Jarosz E, Błażewski Ł. Anafilaksja i wstrząs anafilaktyczny. Podręcznik alergologii. (dostęp 10.01.2024) www.mp.pl
  8. Soller L, Abrams EM, Carr S, et al. First real-world effectiveness analysis of preschool peanut oral immunotherapy. J Allergy Clin Immunol Pract. 2021; 9: 13491356.e1. ww.jaci-inpractice.org. www.jaci-inpractice.org
  9. Fleischer DM, Burks AW, Vickery BP et al. Consortium of Food Allergy Research (CoFAR). Sublingual immunotherapy for peanut allergy: A randomized, double-blind, placebocontrolled multicenter trial. J Allergy Clin Immunol. 2013; 131: 119127.e1-7. www.jacionline.org. www.jacionline.org
  10. Burks AW, Wood RA, Jones SM et al. Consortium of Food Allergy Research. Sublingual immunotherapy for peanut allergy: Long-term follow-up of a randomized multicenter trial. J Allergy Clin Immunol. 2015; 135: 12401248.e1-3. www.uptodate.com. www.uptodate.com
  11. Soller L, Abrams EM, Carr S, et al. First real-world effectiveness analysis of preschool peanut oral immunotherapy. J Allergy Clin Immunol Pract. 2021; 9: 13491356.e1. ww.jaci-inpractice.org. www.jaci-inpractice.org

Autorzy

  • Honorata Błaszczyk, Dr n. med., specjalista medycyny rodzinnej, Poradnia Lekarzy Rodzinnych w Łodzi (recenzent)
  • Tomasz Tomasik, Dr hab. n. med., Prof. UJ, specjalista medycyny rodzinnej, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum w Krakowie (redaktor)
  • Moritz Paar, Dr med., Facharzt für Allgemeinmedizin, Münster/W.
T781
intoleranse; Allergi
Alergia pokarmowa; Nietolerancja pokarmowa; Alergia na orzechy; Nietolerancja orzechów; Nadwrażliwość na orzechy; Reakcja krzyżowa
Alergie na orzechy i orzechy ziemne
BBB MK 13.04.2022 umfassend revidiert und umgeschrieben, an D angepasst.
document-disease document-nav document-tools document-theme
Możliwe są alergie na każdą postać orzechów i  nasion. Mogą one utrzymywać się przez całe życie.1 Reakcje zgłaszano w  przypadku następujących rodzajów orzechów i  nasion: orzechy laskowe orzechy nerkowca orzechy brazylijskie orzechy pekan migdały pistacje nasiona sezamu nasiona słonecznika nasiona maku
Alergologia
Alergia na orzechy
/link/677359d0d3c744279ebb17e99d032ff6.aspx
/link/677359d0d3c744279ebb17e99d032ff6.aspx
alergia-na-orzechy
SiteDisease
Alergia na orzechy
K.Reinhardt@gesinform.de
live.com#dr.dabrowska@wp.pl
pl
pl
pl