Co to jest migotanie i trzepotanie przedsionków?
Serce składa się z dwóch przedsionków oraz dwóch komór i jest mięśniem, który stale pompuje krew do dwóch obiegów krwi. Krew najpierw wpływa do przedsionka, a stamtąd jest pompowana do odpowiedniej komory.
U zdrowych ludzi skurcz mięśni serca przebiega w regularnym rytmie. W normalnych warunkach układ przewodzenia elektrycznego serca koordynuje pracę przedsionków i komór, a po każdym skurczu przedsionków następuje automatycznie skurcz komór.
W migotaniu i trzepotaniu przedsionków ta sekwencja w sercu jest zaburzona. Pobudzenie przedsionka nie jest skoordynowane, co powoduje jego nieharmonijny skurcz (rozkurcz). Pobudzenie elektryczne przedsionków jest przewodzone nieregularnie tylko do komór, które następnie również biją nierytmicznienieregularnie. Nieregularne bicie serca powoduje, że komory wolniej wypełniają się krwią, co może prowadzić do zmniejszenia jego wydajności, a tym samym do dolegliwości (takich jak duszność, obniżenie tolerancji wysiłku). Nieregularny puls może stać się zarówno zbyt szybki (częsty), jak i zbyt wolny (rzadszy). Ponadto, w przedsionku mogą tworzyć się skrzepy krwi, które będą przenoszone z krwią, powodując udary i inne powikłania.
Migotanie przedsionków klasyfikuje się w zależności od jego przebiegu czasowego. Jeśli migotanie pojawia się nagle i samoistnie ustępuje, nazywane jest napadowym migotaniem przedsionków. Natomiast, gdy epizod arytmii trwa dłużej niż 7 dni, jest to migotanie przedsionków przetrwałe, a powyżej roku – przetrwałe długotrwające.
Objawy
Nasilenie objawów zależy głównie od częstotliwości, z jaką biją komory serca: Jeśli puls jest znacznie przyspieszony, wielu cierpiących określa to jako przyspieszone bicie serca. Gdy puls jest zbyt szybki, zbyt wolny lub bardzo nieregularny, serce nie może już pompować wystarczającej ilości krwi w obiegu i mogą wystąpić objawy niewydolności serca, takie jak zawroty głowy, trudności z oddychaniem, ból w klatce piersiowej, zmęczenie, mniejsza wydajność lub omdlenie. Nieregularny puls może być również odbierany jako nieprzyjemny, a poszczególne uderzenia serca mogą być odczuwane jako szczególnie silne (przyspieszone bicie serca).
Objawy migotania przedsionków są bardzo różne. Gdy te zaburzenia rytmu serca występują po raz pierwszy, wielu cierpiących uważa je za bardzo groźne. Niektórzy pacjenci zauważają, że objawy pojawiają się i znikają nagle. Inni natomiast mają ataki z objawami, które mogą trwać przez kilka godzin lub dni. U niektórych z kolei są one nieodczuwalne. Osoby, które cierpią na migotanie przedsionków od dłuższego czasu, często stwierdzają, że z czasem objawy stają się mniej dotkliwe.
Przyczyny
Nie zawsze możliwe jest określenie jednoznacznej przyczyny migotania przedsionków. Istnieje jednak wiele znanych czynników zwiększających prawdopodobieństwo wystąpienia zaburzeń rytmu serca w ciągu życia. Należą do nich:
- Choroby serca w wyniku wysokiego ciśnienia krwi
DławicaChorobapiersiowaniedokrwienna serca (uciskmiażdżycawtętnicklatce piersiowejwieńcowych) lubzawałstan po zawale serca- Nadczynność tarczycy (tyreotoksykoza)
chorobaChorobyzastawkizastawek serca- Cukrzyca
- Nadużywanie alkoholu (duże ilości lub stałe)
- Nadwaga
- Przewlekłe choroby płuc lub nerek
Częstotliwość występowania
- Migotanie przedsionków jest jednym z najczęstszych zaburzeń rytmu serca (arytmii) w Polsce. Szacuje się, że problem ten dotyczy około 2,5% populacji.
- Częstotliwość wzrasta z wiekiem.
Badania
Badanie lekarskie
- Podczas konsultacji lekarskiej pacjent jest pytany o nawyki dotyczące stylu życia, np. jak często ćwiczy, ile pije kawy i alkoholu oraz czy pali.
- Szczegółowe badanie fizykalne i badania krwi służą wykluczeniu innych chorób podstawowych.
- Mierzone są również ciśnienie tętnicze i puls.
- Lekarz używa stetoskopu, aby posłuchać pracy serca pod kątem jakichkolwiek szmerów, które mogą wskazywać na zaburzenia w pracy zastawek.
EKG
- Ostateczne rozpoznanie migotania i trzepotania przedsionków wykonuje się za pomocą elektrokardiogramu (EKG).
- Elektrody są przykładane w określonych punktach na klatce piersiowej, ramionach i nogach, aby zmierzyć impulsy elektryczne mięś
niniasercasercowego. W ten sposób można wykryć zaburzenia rytmu serca. - Niektóre osoby doświadczają jedynie napadowego migotania przedsionków. W takich przypadkach często wykonuje się długoterminowe badanie EKG, w ramach którego przenośny aparat EKG, który pacjent może zabrać do domu, rejestruje aktywność serca przez 24 godziny lub dłużej.
Dalsze badania
- Dodatkowo w specjalistycznym gabinecie kardiologicznym wykonywane jest badanie ultrasonograficzne serca (echokardiografia), które pozwala
sprawdziocenićpracbudowę mięśniniasercasercowego oraz funkcję zastawek. - Echokardiografię należy również wykonać przed tzw. kardiowersją (patrz poniżej),
którejcelemjestwykluczeniaprzywrobecności skrzepócenie prawidłowego rytmu serca i wykluczenie powstania skrzepuw krwi w sercu.
Postępowanie
Cele leczenia
- Leczenia trzepotania i migotania przedsionków ma doprowadzić do złagodzenia objawów, odciążenia serca i zapobiegania powikłaniom, zwłaszcza udarom.
- Jeśli arytmia serca jest spowodowana inną chorobą, np. nadczynnością tarczycy, to ta choroba jest leczona w pierwszej kolejności. W niektórych przypadkach może to zatrzymać arytmię.
Strategie leczenia
- Rozróżnia się dwie strategie leczenia: kontrola częstotliwości i rytmu bicia serca.
- Kontrola częstotliwości prowadzi jedynie do zmniejszenia odczuwanych przez pacjenta dolegliwości (zmniejsza się częstotliwoś
cić pracy komór serca, obniżatymsięsamym do obniżenia pulsupuls,podczas gdyale samo migotanie przedsionków pozostaje.) - Z kolei kontrola rytmu ma na celu przywrócenie sercu prawidłowego
rytmrytmu, czyli zatrzymanie migotania przedsionków. - Wybór metody leczenia zależy od tego, jak długo arytmia występuje i z jaką częstotliwością się pojawia. Orientacyjnie można stwierdzić, że w przypadku początkowych objawów migotania przedsionków podejmuje się próbę przywrócenia prawidłowego rytmu serca (kontrola rytmu). Jeśli arytmia występuje od dłuższego czasu (kilka tygodni/miesięcy), szanse na powodzenie są mniejsze i podejmuje się próby normalizacji pulsu (kontrola częstotliwości).
Kontrola rytmu
- Leki, które wpływają na rytm serca, są stosowane do kontroli rytmu.
- Jako alternatywę stosuje się tzw. kardiowersję elektryczną, w ramach której silny impuls elektryczny ma przywrócić sercu prawidłowy rytm.
WykonujeZabieg wykonuje siętow krótkotrwałym znieczuleniu dożylnym. - Po kardiowersji wielu pacjentów otrzymuje leki chroniące przed nawrotem migotania (trzepotania) przedsionków.
- Kontrola rytmu pozwala często przywrócić normalny rytm serca, ale w miarę postępu choroby migotanie/trzepotanie przedsionków często nawraca.
Kontrola częstotliwości
- Kontrola częstotliwości polega na stosowaniu leków, które obniżają częstość akcji serca.
- Można tu rozważyć różne substancje czynne (np. beta-blokery). Wybór zależy od nasilenia i czasu trwania arytmii, chorób towarzyszących i innych czynników.
Zapobieganie udarowi
- Niezależnie od dwóch wyżej wymienionych strategii leczenia wielu osobom dotkniętym chorobą zaleca się przyjmowanie leków hamujących krzepnięcie krwi, aby zapobiec udarom.
- Ryzyko jest wyższe w przypadku występowania migotania i trzepotania przedsionków. Dotyczy to również pacjentów, u których ataki migotania przedsionków występują tylko sporadycznie.
- Jednak lekarze wykorzystują różne parametry, aby oszacować indywidualne ryzyko udaru u każdej osoby dotkniętej chorobą. Na tej podstawie podejmują decyzję o zastosowaniu leków rozrzedzających krew.
- W profilaktyce udarów mózgu stosuje się
kwaslekiacetylosalicylowyprzeciwkrzepliwe takie jak warfaryna,tzw. antagonisty witaminy K (np. fenprokumon)acenokumarol lub tzw. nowe doustne antykoagulanty (NOAKNOAC). Wszystkie te substancje sąpotocznie nazywane rozcieńczalnikami krwi izapobiegają powstawaniu skrzepów krwi. - Różne grupy leków wykazują potwierdzone zalety i wady, więc decyzja o wyborze danego rodzaju
rozcieńczalnikalekukrwiprzeciwkrzepliwego jest podejmowana indywidualnie dla każdego pacjenta. Na przykład przy podawaniu antagonistów witaminy K konieczne jest regularne sprawdzanie tzw. wartości INR (dawniej wskaźnika Quicka) we krwi w celu prawidłowego dostosowania dawki. Jeśli nie można ustawić tej wartości na stabilnym poziomie, dobrą alternatywą są nowe doustne antykoagulanty (NOAK).Z drugiej strony eksperci zalecają, aby nie stosować NOAK u pacjentów z zaburzeniami czynności nerek lub wysokim ryzykiem krwawienia z przewodu pokarmowego.
Inne terapie
- U wybranych pacjentów mogą być stosowane również inne formy leczenia, np.
Wzabieg ablacjisercaźródłacienka rurka jest wprowadzana przez żyłę główną w pachwinie do serca. Pewne obszary żył płucnych są celowo elektrycznie sklerotyzowanearytmii,coktóryograniczapolegazbytnaszybkiezniszczeniuprzekazywanieza pomocą impulsów elektrycznych lub niskiej temperatury (krioablacja) miejsc powstawania arytmii w sercu.W ten sposób często udaje się przywrócić prawidłowy rytm serca.Jeśli rytm serca jest zbyt wolny, stosuje się rozrusznik.
Profilaktyka
- Jeżeli cierpisz na choroby przewlekłe (np. choroby układu krążenia lub cukrzycę), ważne jest, aby regularnie poddawać się kontroli i leczeniu.
- Dla osób z nadwagą zalecana jest utrata masy ciała.
- W jednym z badań wykazano, że powstrzymanie się od alkoholu przez osoby z migotaniem/trzepotaniem przedsionków, które wcześniej spożywały go regularnie, prowadzi do 50% redukcji wystąpienia nowych arytmii.
W zależności od tego, jak ciężka jest arytmia serca lub jaki skutek odnosi terapia, może być konieczne (tymczasowe) powstrzymanie się od prowadzenia samochodu. Najlepiej porozmawiać z lekarzem o tym, czy z powodu arytmii występuje u Ciebie zwiększone ryzyko w przypadku aktywnego uczestniczenia w ruchu drogowym.
Rokowanie
Migotanie przedsionków ma początkowo charakter napadowy, zanim stanie się trwałym zaburzeniem rytmu. Ludzie często odczuwają mniejszy dyskomfort, gdy migotanie przedsionków już się utrwaliło.
Jednak u wielu pacjentów występują również okresy lub ataki migotania bez objawów. Rozpoznanie często następuje przypadkowo podczas rutynowego badania lekarskiego.
Powikłania
Wśród osób z migotaniem przedsionków jest większa śmiertelność w porównaniu z osobami z prawidłowym rytmem serca. Znacznie wzrasta też prawdopodobieństwo wystąpienia udaru. Ryzyko to można jednak zmniejszyć poprzez przyjmowanie leków przeciwzakrzepowych.
Same antykoagulanty niosą jednak ze sobą ryzyko, gdyż zwiększają prawdopodobieństwo wystąpienia poważnych krwawień (np. krwawienia z przewodu pokarmowego). Dlatego ważne jest, aby być dobrze poinformowanym o chorobie i terapii, a zwłaszcza o tym, jakich leków nie należy przyjmować jednocześnie z lekami rozrzedzającymi krew. Niezwykle istotne jest też, aby regularnie przyjmować przepisane leki, zawsze stawiać się na wizyty kontrolne i szybko poddać się badaniu lekarskiemu w przypadku podejrzenia krwawienia.
Dodatkowe informacje
- Dławica piersiowa (ucisk w klatce piersiowej)
- Zawał mięśnia sercowego
- Nadczynność tarczycy (tyreotoksykoza)
- Arytmia serca
- Udar
- Palenie szkodzi zdrowiu
- Dlaczego warto rzucić palenie i jak to zrobić?
- Nadwaga i zmniejszenie masy ciała
- Migotanie/trzepotanie przedsionków – Informacje dla personelu medycznego
Autorzy
- Joanna Krasuska, lekarz, w trakcie specjalizacji z chorób wewnętrznych
- Martina Bujard, dziennikarka naukowa, Wiesbaden
- Marlies Karsch-Völk, dr n. med., specjalistka ds. medycyny ogólnej, Monachium
- Dietrich August, lekarz, Fryburg w Bryzgowii
- Aleksandra Kucharska-Janik, lekarz rezydent, Oddział Okulistyczny MSSW (edytor)