Mianem pleurodynii określa się bóle w obszarze opłucnej. Bóle tego typu występują w różnych chorobach opłucnej, np. w przebiegu zapalenia opłucnej, zawału płuca lub choroby bornholmskiej (pleurodynia epidemica, wirusy Coxsackie).
Angielski termin „pleurisy” odnosi się do zapalenia opłucnej ściennej, które zwykle prowadzi do charakterystycznego bólu opłucnowego, który może mieć przyczyny wymienione poniżej.1-2
Pleurodynia
Charakteryzuje się bólem w klatce piersiowej, który nasila się podczas głębokich ruchów oddechowych oraz podczas mówienia, kaszlu lub kichania.
Ból jest często opisywany jako ostry i nasila się podczas ruchu.
Pacjenci chętnie przyjmują pozycję, która ogranicza ruch w zajętym obszarze.
Ból związany z układem oddechowym może powodować spłycenie oddechu u pacjentów.
Częstość występowania
Występuje dość powszechnie.
Przyczyny
zapalenie opłucnej
zakaźne, np. choroba bornholmska (pleuridynia epidemica)
Opłucna ścienna wyściela wewnętrzną stronę klatki piersiowej.
Receptory bólu
Opłucna trzewna nie zawiera ani nocyceptorów, ani receptorów bólu.
Opłucną ścienną unerwiają nerwy somatyczne, które rejestrują ból przy występowaniu stanu zapalnego.
Zapalenie na obrzeżach miąższu płuc może rozprzestrzeniać się do przestrzeni opłucnej, a także zająć opłucną ścienną. Aktywuje to receptory bólu somatycznego i powoduje ból opłucnowy.
Opłucna ścienna jest unerwiona przez nerwy międzyżebrowe. Ból lokalizuje się poprzez skórne rozprzestrzenianie się tych nerwów. Nerw przeponowy uzupełnia unerwienie centralnej części przepony. Gdy włókna te zostaną aktywowane, ból pojawia się na szyi lub ramieniu po tej samej stronie.
Najczęściej występuje w przebiegu zawału mięśnia sercowego (zespół Dresslera) lub wirusowych zakażeń układu oddechowego, rzadziej z powodu mocznicy, nowotworów złośliwych, chorób tkanki łącznej lub jako powikłanie operacji na otwartym sercu.
Powtarzające się epizody gorączki trwające od 1 do 4 dni z towarzyszącym bólem brzucha, klatki piersiowej lub kończyn lub chorobą skóry przypominającą różę.
Pochodzenie z regionu śródziemnomorskiego, ew. gorączka śródziemnomorska w wywiadzie rodzinnym
W badaniu przedmiotowym pomiędzy epizodami nie stwierdza sie odchyleń od stanu prawidłowego. Podczas rzutów gorączki (38−40°C) występują objawy zapalenia błony surowiczej (podrażnienie otrzewnej, tarcie opłucnowe i/lub osierdzia). Inne możliwe odchylenia mogą obejmować obrzęki stawów, niesymetryczny, jednostronny rumień po stronie wyprostnej podudzia, kostki, stopy.
Jeśli wymagane jest kompleksowe badanie pacjentów w stanie podostrym i z chorobami przewlekłymi.
Lista kontrolna przy skierowaniu do specjalisty
Choroby opłucnej
Cel skierowania
Diagnostyka potwierdzająca? Leczenie? Inne?
Wywiad
Jak długo trwa choroba? Jak szybko pojawiły się objawy? Jak się rozwinęła?
Ból w klatce piersiowej związany z głębokim oddychaniem, mówieniem, kaszlem, kichaniem, postawą ciała? Czy występują inne objawy ze strony układu oddechowego: kaszel, duszność, obfite odkrztuszanie, zabarwiona wydzielina, krwioplucie? Choroba płuc lub układu oddechowego w wywiadzie: astma, POChP, gruźlica, zapalenie płuc, rozstrzenie oskrzeli, nowotwór płuca? Pogorszenie stanu ogólnego, gorączka, utrata masy ciała?
Inne istotne choroby współistniejące? Palenie papierosów — ile? Inne narażenia — ew. czas trwania? Predyspozycje rodzinne?
Regularnie lub aktualnie przyjmowane leki?
Próba leczenia — efekt?
Wpływ na — aktywność zawodową, społeczną, sprawność fizyczną, inne?
Badanie przedmiotowe
Ogólny stan pacjenta? Gorączka, duszność, bolesne oddychanie?
W przypadku silnego bólu konieczne może być zastosowanie środków odurzających.
Źródła
Piśmiennictwo
Marczak J, Majewski S, Białas A. Choroby opłucnej. W: Wielka Interna, Pulmonologia s.455-498. Red. Antczak A. Wyd II. Medical Tribune Polska. Warszawa, 2020.
Kass SM, Williams PM, Reamy BV. Pleurisy. Am Fam Physician 2007; 75: 1357-64. PubMed
Walker S, Maskell N. Assessment of pleuritis. BMJ Best Practice, last updated Sep 2018. bestpractice.bmj.com
Marinella MA. Electrocardiographic manifestations and differential diagnosis of acute pericarditis. Am Fam Physician 1998; 57: 699-704. American Family Physician
Metlay JP, Kapoor WN, Fine MJ. Does this patient have community-acquired pneumonia? Diagnosing pneumonia by history and physical examination. JAMA 1997; 278: 1440-5. Journal of the American Medical Association
Perrier A, Roy PM, Aujesky D, Chagnon I, Howarth N, Gourdier AL, et al. Diagnosing pulmonary embolism in outpatients with clinical assessment, d-dimer measurement, venous ultrasound, and helical computed tomography: a multicenter management study. Am J Med 2004; 116: 291-9. PubMed
Miniati M, Prediletto R, Formichi B, Marini C, Di Ricco G, Tonelli L, et al. Accuracy of clinical assessment in the diagnosis of pulmonary embolism. Am J Respir Crit Care Med 1999; 159: 864-71. PubMed
Autorzy
Anna Grzeszczuk, Prof. dr hab. n. med., specjalista chorób zakaźnych, Klinika Chorób Zakaźnych i Neuroinfekcji, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku (recenzent)
Sławomir Chlabicz, Prof. dr hab. n. med., specjalista medycyny rodzinnej, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku (redaktor)
Heidrun Bahle, Dr med., Fachärztin für Allgemeinmedizin, München
R07; R071; R072; R073
Ból opłucnej; Ból w okolicy opłucnej; Zapalenie opłucnej; Zawał płuca; Choroba bornholmska; Pleurodynia; Ból w klatce piersiowej przy oddychaniu; Zawał serca; Zatorowość płucna; Spontaniczna odma opłucnowa; Zapalenie osierdzia; Zapalenie płuc; Polekowe zapalenie opłucnej; Rodzinna gorączka śródziemnomorska; Zespół Dresslera; Zespół pozawałowy; Gruźlicze zapalenie opłucnej
Mianem pleurodynii określa się bóle w obszarze opłucnej. Bóle tego typu występują w różnych chorobach opłucnej, np. w przebiegu zapalenia opłucnej, zawału płuca lub choroby bornholmskiej (pleurodynia epidemica, wirusy Coxsackie).