Definicja: Ryzyko akumulacji ołowiu w wyniku długotrwałego narażenia i ostrego zatrucia w wyniku narażenia na nadmierne ilości.
Częstość występowania: Rzadko.
Objawy: Objawy zależą od stężenia ołowiu. Wczesne objawy to kolka brzuszna, zmiany neurologiczne, później anemia, choroby sercowo-naczyniowe i uszkodzenie nerek.
Wyniki: Podobnie jak w przypadku niedokrwistości: zaburzenia neurologiczne (drażliwość, zaburzenia poznawcze, opóźnienia w rozwoju), utrata apetytu, choroby nerek, nadciśnienie.
Diagnostyka: Morfologia krwi, kreatynina, oznaczenie stężenia ołowiu we krwi.
Ołów jest metalem ciężkim, który występuje wszędzie w środowisku i może być wchłaniany do organizmu różnymi drogami.
Toksyczne działanie ołowiu wpływa na hematopoezę, nerki, układ sercowo-naczyniowy i ośrodkowy układ nerwowy.
Zatrucie ołowiem (znane również jako ołowica lub saturnizm) może wystąpić w wyniku ostrego lub przewlekłego wchłaniania ołowiu (głównie przez drogi oddechowe i doustnie, w przypadku związków organicznych również przez skórę).
Częstość występowania
Ostre zatrucie ołowiem jest rzadkie, podczas gdy podostre i przewlekłe zatrucia są nieco bardziej powszechne.
Zatrucia ołowiem są obecnie rzadsze i mniej nasilone ze względu na coraz niższe wartości graniczne, ale nadal występują z powodu gromadzenia się ołowiu trwającego dziesięciolecia.
Etiologia i patogeneza
Ołów (Pb, łac. plumbum) jest metalem ciężkim. Może występować w różnych izotopach.
Toksyczność
Ołów jako pierwiastek w postaci litej nie jest toksyczny dla ludzi, ale rozpuszczony ołów i związki ołowiu, a także pył ołowiu, który może dostać się do organizmu poprzez połknięcie lub wdychanie, oraz związki ołowiu organicznego, które mogą wchłaniać się przez skórę, są toksyczne.
Nawet najmniejsze ilości ołowiu mogą mieć szkodliwy wpływ na zdrowie.
Ołów cechuje długi biologiczny okres półtrwania (10–30 lat); pierwiastek ten gromadzi się głównie w kościach, dlatego obciążenie organizmu ołowiem z biegiem lat wzrasta.
Nie wyznaczono bezpiecznej dolnej wartości granicznej tolerowanego dziennego wchłaniania ołowiu.
Z tego powodu można zaobserwować tendencję do wyznaczania coraz niższych wartości granicznych dopuszczalnej zawartości ołowiu w różnych produktach, aby utrzymać wchłanianie ołowiu na jak najniższym poziomie.
Źródła ołowiu
Powietrze
Pył ołowiowy jest wytwarzany głównie podczas produkcji ołowiu, spalana węgla i ruchu samochodowego.
Woda
Starsze budynki mogą być nadal wyposażone w rury wodociągowe zawierające ołów, co znacznie zwiększa narażenie.
Żywność może również zawierać ołów, w zależności od zanieczyszczenia gleby lub wody.
zwiększone zanieczyszczenie ołowiem dziczyzny z powodu amunicji ołowianej powszechnie używanej podczas polowań
Źródła związane z zawodem
przemysł akumulatorowy, przemysł farbiarski, przemysł chemiczny, hydraulika, budownictwo/rozbiórki, przemysł PCW, handel złomem, ceramika, straż pożarna, drukarnie, przemysł paliwowy, firmy sprzątające, wydobycie ołowiu, huty szkła, jubilerstwo, spawanie, topienie, lutowanie, oczyszczanie zabrudzonej odzieży roboczej
Inne źródła
ołów w zabawkach lub biżuterii, kosmetykach, wyrobach jubilerskich, witrażach i szkliwach
marihuana z domieszką ołowiu
Ryzyko zatrucia ołowiem
Ołów i związki ołowiu są wchłaniane głównie przez przewód pokarmowy i płuca oraz w pewnym stopniu przez skórę.
Niedobór żelaza, wapnia i cynku zwiększa wchłanianie ołowiu.
Dzieci są bardziej podatne na wchłanianie ołowiu niż dorośli.
Obecnie przyjmuje się, że wartość graniczna dla neurotoksyczności rozwojowej wynosi 0,5 mcg (SI: 0,002 mcmol) ołowiu na kg masy ciała dziennie.
Istnieją rygorystyczne przepisy BHP dotyczące narażenia zawodowego na ołów.
Patofizjologia
Ołów może wchłaniać się przez drogi oddechowe, przewód pokarmowy lub skórę.
We krwi ołów gromadzi się w czerwonych krwinkach i jest rozprowadzany w tkankach z okresem półtrwania wynoszącym 30 dni.
Ołów gromadzi się głównie w kościach, a jego okres półtrwania wynosi 10–30 lat.
Długotrwałe narażenie na ołów może prowadzić do uwalniania ołowiu z kości z powodu nasilonego obrotu kostnego, np. podczas karmienia piersią, przy znacznej utracie masy ciała, długotrwałym unieruchomieniu lub osteoporozie, co może powodować wzrost stężenia ołowiu we krwi i związane z tym objawy.
Ołów nie jest metabolizowany w organizmie człowieka i jest wydalany głównie z moczem.
W najnowszych badaniach wykazano, że nefrotoksyczność (zmniejszony współczynnik filtracji kłębuszkowej), nadciśnienie i objawy neurologiczne występują przy stężeniu we krwi <10 mcg dl (si:><0,048 mcmol dl) lub nawet><5 mcg dl (si:><0,024 mcmol dl).>
W zależności od stężenia ołów prowadzi do następujących zaburzeń:
Ośrodkowy i obwodowy układ nerwowy
Zmniejszona aktywność neuroprzekaźników i śmierć komórek nerwowych może prowadzić do upośledzenia umysłowego i deficytów mowy, zmniejszonej sprawności ruchowej i zaburzeń równowagi. Dochodzi do upośledzenia słuchu, zaburzeń zachowania i gorszych wyników w nauce.
Wpływ na IQ jest wykrywalny już przy niższym narażeniu1.
Może występować neuropatia obwodowa z powodu demielinizacji (głównie w obszarze motorycznym, np. opadanie nadgarstka z powodu porażenia nerwu promieniowego), skrócenie czasu reakcji i upośledzenie słuchu, przyspieszona utrata zdolności poznawczych.
Występuje polineuropatia czuciowo-ruchowa (typowe jest opadanie nadgarstka, spowodowane porażeniem nerwu promieniowego).
U dzieci może wystąpić opóźnienie w rozwoju neuronów, w przypadku ciężkiego narażenia na ołów dochodzi do ciężkiej encefalopatii z drgawkami, ewentualnie ze śpiączką i późniejszym zgonem.
Oznaczenie ołowiu we krwi pełnej: obecnie obowiązujące wartości graniczne należy skorygować znacząco w dół; zakłada się, że ryzyko dla zdrowia występuje już przy niższych wartościach .
W najnowszych badaniach wykazano wzrost ryzyka zgonu już przy długoterminowych poziomach 5 mcg/dl (SI: <0,024 mcmol dl)>2.
Podwyższone parametry funkcji nerek
Prześwietlenie rentgenowskie
Typowe linie ołowiane w płytce nasadowej na zdjęciu rentgenowskim kości długich
Badanie rentgenowskie jamy brzusznej może wykryć ewentualne połknięte cząstki ołowiu.
Leczenie
Cele leczenia
Zapobieganie uszkodzeniom narządów i zgonowi
Ogólne informacje o leczeniu
Najważniejszym krokiem jest przerwanie narażenia. Czasami wymaga to żmudnego poszukiwania źródła zagrożenia.
Jeśli ołów jest obecny w przewodzie pokarmowym, można go usunąć poprzez płukanie żołądka i/lub jelit oraz, w razie potrzeby, usunięcie chirurgiczne
Leczenie farmakologiczne
Terapia chelatująca
Środki chelatujące wiążą ołów w sposób odwracalny i usuwają go z organizmu poprzez wydalanie przez nerki rozpuszczalnych w wodzie kompleksów, które mają stosunkowo niską toksyczność.
Należy zwracać uwagę na wystarczającą diurezę.
Ze względu na redystrybucję ołowiu z narządów do krwi często konieczne jest przeprowadzenie kilku cykli leczenia.
Dzieci i dorośli: kwas dimerkaptobursztynowy (DMSA/Succimer) 30 mg/kg/d doustnie w podziale na 3 dawki
Kwas dimerokaptopropanosulfonowy (DMPS): doustnie 3 x 100 mg/d lub DMPS dożylnie: 10–30 mg/kg masy ciała
Odnotowano jedynie nieliczne i łagodne działania niepożądane, głównie lekkie objawy żołądkowo-jelitowe oraz pokrzywkę.
Mogą wystąpić reakcje nietolerancji i zwiększenie aktywności aminotransferaz.
EDTA wapnia i penicylamina (doustnie: 3 x 100 mg/d) są kolejnymi skutecznymi chelatorami.
Uwaga: zaburzenia czynności nerek przy penicylaminie!
Dalsze leczenie
Żelazo4, wapń, magnez i cynk zmniejszają wchłanianie ołowiu i mogą obniżać jego toksyczność.
Witamina C jest również słabym środkiem chelatującym i wspomaga wydalanie ołowiu.
Zapobieganie
Monitorowanie stanu zdrowia pod kątem narażenia na ołów (medycyna pracy)
ograniczenie narażenia do minimum poprzez higienę w miejscu pracy i stosowanie środków ochrony osobistej (np. ochrona dróg oddechowych)
Ostrożność w przypadku zabawek, biżuterii lub alternatywnych preparatów ziołowych, które mogą zawierać ołów.
Woda ze starych rur ołowianych nie powinna być używana jako woda pitna.
Kobiety pragnące mieć dzieci, kobiety w ciąży i dzieci nie powinny spożywać mięsa zwierząt łownych, zastrzelonych z użyciem amunicji ołowianej.
Nakłada się ograniczenia co do ilości ołowiu stosowanej w przemyśle, aby zminimalizować ogólne narażenie populacji na ołów
Przebieg, powikłania i rokowanie
Przebieg
Objawy zatrucia ołowiem korelują z ilością ołowiu w organizmie.
Powikłania
Zatrucie ołowiem może spowodować uszkodzenie szpiku kostnego, układu nerwowego, wątroby, nerek i narządów wydzielania wewnętrznego.
Rokowanie
Nieleczone zatrucie dużymi dawkami ołowiu może być śmiertelne.
Przewlekłe narażenie na ołów zwiększa śmiertelność.
Reuben A, Caspi A, Belsky DW, et al. Association of Childhood Blood Lead Levels With Cognitive Function and Socioeconomic Status at Age 38 Years and With IQ Change and Socioeconomic Mobility Between Childhood and Adulthood. JAMA. 2017;317(12):1244–1251 jamanetwork.com
Lanphear B P, Rauch S, Auinger P, et al. Low-level lead exposure and mortality in US adults: a population-based cohort study. Lancet Public Health 2018 www.thelancet.com
Flora G, Gupta D, Tiwari A. Toxicity of lead: A review with recent updates. Interdisciplinary Toxicology 2012; 5 (2):47-58. www.ncbi.nlm.nih.gov
Wolf AW, Jimenez E, Lozoff B. Effects of iron therapy on infant blood lead levels. J Pediatr 2003; 143: 789-95. PubMed
Wright RO, Tsaih SW, Schwartz J, Wright RJ, Hu H. Association between iron deficiency and blood lead level in a longitudinal analysis of children followed in an urban primary care clinic. J Pediatr 2003; 142: 9-14. PubMed
Zardawi I, Siriweera e.Pellets in the Appendix, NEJM 2013; 369: e7 www.nejm.org
Sachdeva C, Thakur K, Sharma A, Sharma KK. Lead: Tiny but Mighty Poison. Indian J Clin Biochem. 2018 Apr; 33(2):132-146 www.ncbi.nlm.nih.gov
Autor*innen
Monika Lenz, Fachärztin für Allgemeinmedizin, Neustadt am Rübenberge
T56; T560
zatrucie ołowiem
Zatrucie ołowiem Kumulacja ołowiu w organizmie Narażenie na ołów Odkładanie się ołowiu w kościach Niedokrwistość Zablokowanie syntezy hemu Demielinizacja Aksonalne zwyrodnienie neuronów ruchowych Opadanie nadgarstka Chód koguci Neurotoksyczność Nefrotoksyczność Kolka brzuszna Kolka ołowiana Linia ołowiana Encefalopatia ołowicza Leczenie chelatorem
Definicja: Ryzyko akumulacji ołowiu w wyniku długotrwałego narażenia i ostrego zatrucia w wyniku narażenia na nadmierne ilości. Częstość występowania: Rzadko. Objawy: Objawy zależą od stężenia ołowiu. Wczesne objawy to kolka brzuszna, zmiany neurologiczne, później anemia, choroby sercowo-naczyniowe i uszkodzenie nerek.
Pierwsza pomoc/Nagłe wypadki
Zatrucie ołowiem
/link/90880a00c9df4ef2a65df9b607a0a464.aspx
/link/90880a00c9df4ef2a65df9b607a0a464.aspx
zatrucie-olowiem
SiteDisease
Zatrucie ołowiem
K.Reinhardt@gesinform.de
Ksilje.Reinhardt@gesinformlango@nhi.deno (patched by linkmapper)