Compare with  
Legend:
inserted text deleted text

Rak endometrium

Streszczenie

  • Definicja: Nowotwór złośliwy wywodzący się z błony śluzowej endometrium.
  • Częstość występowania: Piąta najczęstsza postać raka u kobiet, roczna zapadalność ok. 15 na 100 000 kobiet.
  • Objawy: Krwawienie pomenopauzalne (najczęstszy wczesny objaw). Ból często pojawia się dopiero później.
  • Obraz kliniczny: We wczesnych stadiach często dochodzi do rozrostu endometrium, w bardziej zaawansowanych rakach do inwazji myometrium i szyjki macicy, aż do wrastania do sąsiednich narządów (pochwy/odbytnicy). Macica może być powiększona i stwardniała w badaniu palpacyjnym. Możliwe miejscowe przerzuty do węzłów chłonnych i przerzuty odległe.
  • Diagnostyka: Złoty standard: histeroskopia i wyłyżeczkowanie frakcyjne.
  • Leczenie: Z reguły przede wszystkim chirurgicznie, a w późniejszych stadiach, jeśli to konieczne, chemoterapia adjuwantowa Radioterapia

Informacje ogólne

Definicja

  • Nowotwór błony śluzowej trzonu macicy to złośliwy nowotwór wywodzący się z błony śluzowej macicy.
  • Większość z nich to gruczolakoraki endometrioidalne (ok. 80% przypadków)1. Są to hormonowrażliwe raki typu I2oIo znacznie lepszych rokowaniach1.
  • Rzadziej mogą występować gruczolakoraki surowicze, jasnokomórkowe lub mieszane, a także raki mieszane/niezróżnicowane, mięsaki i guzy neuroendokrynne. Ta niejednorodna grupa jest określana jako rak typu II2 ze znacznie gorszym rokowaniem.
  • Ze względu na zdecydowaną przewagę gruczolakoraków endometrioidalnych, niniejszy artykuł odnosi się głównie do tej jednostki nowotworowej.

Analiza stopnia zaawansowania

  • Ocena stopnia zaawansowania (według FIGO) opiera się na ocenie przedoperacyjnej i jest decydująca dla dalszego leczenia.
  • Po badaniu histologicznym guz jest klasyfikowany jako G1 (wysoko zróżnicowany), G2 (średnio zróżnicowany) lub G3 (nisko zróżnicowany lub niezróżnicowany).
  • Podział na stadia zaawansowania według FIGO
    • Stadium I (Ia-Ib): guz jest ograniczony do trzonu macicy.
      • Ia: ograniczony do endometrium lub naciekanie <50% myometrium></50%>
      • Ib: naciekanie 50% lub więcej myometrium
      • klasyfikacja TNM: T1a i T1b
    • Stadium II: naciekanie zrębu szyjki macicy, ale bez rozprzestrzeniania się poza macicę.
      • klasyfikacja TNM: T2
    • Stadium III (IIIa-IIIc): rozprzestrzenianie się miejscowe i/lub regionalne
      • IIIA: guz atakuje błonę surowiczą lub przydatki (bezpośredni rozsiew lub przerzuty).
        • IIIb: naciekanie pochwy lub przymacicz (bezpośredni rozsiew lub przerzuty)
      • klasyfikacja TNM: T3a i T3b
      • IIIc: przerzuty w węzłach chłonnych miedniczych (IIIc1) i/lub paraaortalnych (IIIc2)
      • klasyfikacja TNM: N1 
    • Stadium IV (IVa-IVb)
      • IVa: guz nacieka błonę śluzową pęcherza moczowego i/lub odbytnicy.
      • klasyfikacja TNM: T4
      • IVb: przerzuty odległe
      • klasyfikacja TNM: M1 
  • Schemat rozsiewu
    • bezpośrednie wrastanie w dół do szyjki macicy i/lub do przymacicz i jamy brzusznej
    • Może również rozprzestrzeniać się przez jajowody do jamy brzusznej.
    • limfogenny rozsiew do węzłów chłonnych miednicy lub paraaortalnych
    • hematogenny rozsiew do wątroby lub płuc

Częstość występowania

  • Najczęstsza postać raka jamy brzusznej w krajach uprzemysłowionych i piąta najczęstsza postać raka u kobiet3-4
  • Drugi najczęstszy nowotwór ginekologiczny po raku sutka
  • Zależna od wieku roczna zapadalność ok. nowych przypadków na 100 000 kobiet.
  • Szczyt zapadalności przypada na 69. rok życia.
  • Przed 40.rokiem życia występuje bardzo rzadko i prawie wyłącznie u kobiet z zespołem policystycznych jajników.
  • U 90% pacjentek występuje po 50. roku życia5.

Etiologia i patogeneza

Czynniki ryzyka rozwoju nowotworu błony śluzowej trzonu macicy

Patologie

  • W około 80% nowotworów błony śluzowej trzonu macicy to gruczolakoraki endometrioidalne typu I7.
    • rokowanie najczęściej korzystne
    • często wczesne stadia
    • rozwój na podstawie rozrostu endometrium (często spowodowanego długotrwałą stymulacją estrogenową)
    • w większości z dodatnim receptorem hormonalnym
    • raczej wysoko zróżnicowane
Hiperplazje
  • Rozrost endometrium bez atypii =>łagodny, ryzyko zezłośliwienia ≤1%
  • Rozrost endometrium z atypią =>wymaga leczenia, ryzyko zezłośliwienia ≥30%
  • uwaga: rak typu II może rozwinąć się wtórnie do zaniku endometrium.

Patogeneza

  • Endometrium ulega modyfikacjom strukturalnym i zmianom w wyspecjalizowanych komórkach w odpowiedzi na wahania estrogenu i progesteronu podczas cyklu miesiączkowego.
  • Długotrwała, ciągła ekspozycja na estrogen prowadzi do rozrostu endometrium, co zwiększa ryzyko rozwoju atypowego rozrostu i ostatecznie nowotworu błony śluzowej trzonu macicy typu I.
  • Czynniki genetyczne również odgrywają pewną rolę w tym procesie1.

Czynniki predysponujące

    • u ponad 50% kobiet z nowotworem błony śluzowej trzonu macicy8-9
    • U kobiet przed menopauzą nadwaga prowadzi do insulinooporności, zwiększonej produkcji androgenów w jajnikach, braku owulacji i przewlekłego niedoboru progesteronu.
    • U kobiet po menopauzie nadwaga prowadzi do zwiększonego stężenia estrogenów z konwersji androgenów, a w konsekwencji do zwiększonej ekspozycji na estrogeny.
    • BMI >25 podwaja, a BMI >30 potraja ryzyko zachorowania na nowotwór błony śluzowej trzonu macicy1.
  • Niska liczba ciąż10
  • Późna menopauza
  • Zespół policystycznych jajników (PCOS)
  • Guzy wytwarzające estrogen (guzy komórek ziarnistych)
  • Długotrwałe stosowanie estrogenów bez substytucji progestagenów po menopauzie
    • Zwiększone ryzyko nadal istnieje przez ok. 10 lat po odstawieniu hormonów.
  • Nieproporcjonalnie częste występowanie u kobiet z rakiem piersi11, cukrzycą, nadciśnieniem tętniczym i chorobami sercowo-naczyniowymi
  • Długotrwałe leczenie tamoksyfenem trzykrotnie zwiększa ryzyko 12.

Czynniki ochronne

  • Stosowanie złożonych doustnych środków antykoncepcyjnych13
  • palenie tytoniu14
  • Spirala (IUCD)
  • Aktywność fizyczna
  • Późna pierwsza miesiączka
  • Ciąża6

ICD-10

  • C54 Nowotwór złośliwy trzonu macicy
    • C54.0 Cieśń macicy
    • C54.1 Błona śluzowa macicy
    • C54.3 Dno macicy
    • C54.8 Zmiana przekraczająca granice jednego umiejscowienia w obrębie trzonu macicy
    • C54.9 Trzon macicy, nieokreślone
  • C55 Nowotwór złośliwy nieokreślonej części macicy

Diagnostyka

Kryteria diagnostyczne

  • Rozpoznanie po histopatologicznym przetworzeniu wyskrobin lub próbki, pobranej w czasie operacji
  • W razie potrzeby śródoperacyjna szybka diagnostyka skrawków w celu określenia głębokości inwazji i ustalenia dalszego postępowania chirurgicznego

Różnicowanie

Wywiad lekarski

  • Nieprawidłowe krwawienie z pochwy u ok. 90% kobiet15-16
  • Rzadko ropniak macicy
  • Późne objawy
    • ból 
    • ucisk sąsiednich narządów
    • kacheksja
    • Zakrzepica
    • powikłania spowodowane przerzutami

Badanie fizykalne

  • Badanie fizykalne (podejrzane wyniki badań jamy brzusznej/podejrzane węzły chłonne?)
  • Możliwe wartości laboratoryjne (wykluczenie krwawienia związanego z Hb, czynność wątroby i nerek)
  • Oznaczanie markerów nowotworowych w ramach podstawowej diagnostyki nie ma zastosowania.

Wskazania do skierowania

  • W przypadku krwawień po menopauzie i zaburzeń krwawienia przed menopauzą: skierowanie pacjentki do ginekologa w celu dalszej diagnostyki

Diagnostyka u ginekologa

Badanie ginekologiczne

  • Oglądanie/palpacja w większości przypadków bez zmian
  • W pojedynczych przypadkach tkanka nowotworowa jest widoczna w szyjce macicy/pochwie, jeśli naciek jest rozległy

Ultrasonografia przezpochwowa

  • Ocena endometrium i myometrium  

cytologia szyjki macicy

  • Prawidłowy wynik cytologii nie wyklucza nowotworu błony śluzowej trzonu macicy, wyniki patologiczne wskazują na zaawansowaną chorobę17.

Pipelle/Tao-Brush

  • Zgodnie z aktualnymi danymi, dobra wartość informacyjna (porównywalna z histeroskopią), ale z ograniczeniami18-20:
    • Pipelle wykrywa zmiany ogniskowe tylko przez przypadek.
    • obie procedury w pewnych okolicznościach niewykonalne w przypadku nieródek

Histeroskopia i wyłyżeczkowanie frakcyjne 

  • Z późniejszą oceną histopatologiczną wyskrobin

Diagnostyka obrazowa nowotworu błony śluzowej trzonu macicy

  • Całą sekcję oparto na tym źródle literaturowym.
  • Diagnostyka obrazowa uzupełnia chirurgiczną ocenę stopnia zaawansowania o ważne dodatkowe informacje, ale jak dotąd żadna z poniższych metod nie może zastąpić chirurgicznej oceny stopnia zaawansowania21.

RTG klatki piersiowej

  • Wydolność krążeniowo-oddechowa przed operacją
  • Wskazuje na możliwe przerzuty do płuc

USG jamy brzusznej

  • Wykluczenie zastoju moczu

USG przezpochwowe

  • Powinno być wykonywane w przypadku histologicznie potwierdzonego nowotworu błony śluzowej trzonu macicy w celu oceny grubości myometrium i wykluczenia naciekania szyjki macicy.

RM21

  • Przy ograniczonej możliwości oceny ultrasonografii przezpochwowej
  • Do oceny naciekania mięśniówki macicy
  • Do oceny naciekania zrębu szyjki macicy, zwłaszcza przed pierwotną radioterapią/chemoterapią
  • Do oceny węzłów chłonnych lokalnych/biodrowych/paraaortalnych 
  • Dodatkowe informacje dotyczące planowania operacji

Tomografia komputerowa z kontrastem lub PET-CT21

  • Do wykrywania przerzutów odległych 
  • Do planowania dalszego postępowania terapeutycznego

Badania przesiewowe

  • Na podstawie obecnie dostępnych danych nie ma dowodów na to, że badania przesiewowe bezobjawowych kobiet bez czynników ryzyka mogą zmniejszyć śmiertelność swoistą dla choroby. W związku z tym nie zaleca się wykonywania przesiewowej ultrasonografii przezpochwowej.
  • To samo dotyczy bezobjawowych kobiet z czynnikami ryzyka (nadwaga, cukrzyca, zespół Lyncha, stosowanie tamoksyfenu) — tutaj również nie ma wskazania do badań przesiewowych.

Wczesne wykrywanie 

  • objaw główny: nieprawidłowe krwawienie przed menopauzą lub wystąpienie krwawienia po menopauzie

Kobiety przed menopauzą

  • Wyjaśnienie za pomocą przezpochwowego badania ultrasonograficznego, cytologii, czynników ryzyka?
  • Początkowa próba leczenia zachowawczego, jeśli:
    • krwawienie nieistotne hemodynamicznie
    • grubość endometrium <20 mm, jednorodne></20>
    • BMI <30></30>
    • cytologia bez zmian
  • Histeroskopia i wyłyżeczkowanie frakcyjne (złoty standard), jeśli:
    • endometrium >20 mm, niejednorodne
    • BMI >30
    • cukrzyca, zespół Lyncha
    • wątpliwy wynik cytologii
    • uporczywe krwawienia

Kobiety po menopauzie 

  • Wyjaśnienie za pomocą badania przedmiotowego, ultrasonograficznego badania przezpochwowego, cytologii
  • Algorytm leczenia 
    • Endometrium ≤30 mm do <50 mm, jednorodne, nieogniskowe: tao-brush lub pipelle>
      • Jeśli endometrium <30 mm, gładkie, jednorodne, odczekać i w razie potrzeby skontrolować za 3 miesiące.></30>
      </50>
    • Endometrium >30 mm, niejednorodne, niewyraźnie odgraniczone, ogniskowe: histeroskopia/wyłyżeczkowanie

Leczenie

Ogólne informacje o leczeniu

  • Koncepcja leczenia jest określana na podstawie stadium choroby. 
  • Ostateczna klasyfikacja stopnia zaawansowania opiera się na wynikach operacji.
  • Podstawowym sposobem leczenia jest zwykle zabieg chirurgiczny.
  • W większości przypadków postępowanie mające na celu wyleczenie

Postępowanie na etapach poprzedzających

Hiperplazja bez atypii

  • Podejście zachowawcze, obserwacja/regularne kontrole
    • ryzyko zezłośliwienia 1%22

Hiperplazja z atypią

  • Kobiety po menopauzie i kobiety przed menopauzą nieplanujące kolejnych dzieci: histerektomia i jeśli to konieczne wycięcie przydatków
    • ryzyko zezłośliwienia do 30%
    • rak inwazyjny nawet w 60% próbek po histerektomii23
    • wyleczenie w 99% przypadków
  • Kobiety pragnące mieć dzieci — leczenie zachowawcze progestagenami jest możliwe pod następującymi warunkami:
    • szczegółowe wyjaśnienie
    • histologia wykonana przez doświadczonych patologów po celowanej biopsji/wyłyżeczkowaniu
    • obecność dobrze zróżnicowanego (G1), wczesnego gruczolakoraka endometrioidalnego (pT1a) z dodatnim wynikiem testu w kierunku receptora progesteronu
    • laparoskopia z ultrasonograficznym badaniem przezpochwowym lub RM w celu oceny zajęcia jajników i/lub mięśniówki macicy
    • ścisłe monitorowanie z biopsjami co sześć miesięcy
    • Dążyć do zajścia w ciążę, jeśli to możliwe, niezwłocznie po uzyskaniu całkowitej remisji.
    • po zakończonej ciąży histerektomia i jeśli to konieczne salpingektomia/wycięcie jajników

 Leczenie nowotworu błony śluzowej trzonu macicy

 Leczenie chirurgiczne

  • Ma najwyższy priorytet w leczeniu raka endometrium.
  • We wczesnych stadiach, jeśli to możliwe, zabieg laparoskopowy24
  • (Radykalna) histerektomia i obustronne wycięcie przydatków
    • w stadium II (pT2) bez zajęcia przymacicz bez radykalnej histerektomii25
  • Dodatkowa limfadenektomia (LNE) w przypadku
    • podejrzanego węzła chłonnego
    • przerzutów do węzłów chłonnych (N1–N3), jeśli w ten sposób możliwe jest makroskopowe uwolnienie od guzów
    • nisko zróżnicowanego nowotworu błony śluzowej trzonu macicy typu I (G2/G3)
    • zaawansowanych stadiów miejscowych typu I (od pT2)
    • zawsze w przypadku raka typu II i rakowiakomięsaka
    • zajęcia naczyń limfatycznych
  • Usunięcie węzłów chłonnych miednicy, podnerkowych i paraaortalnych
    • Nie należy wykonywać rutynowego LNE w przypadku wysoko zróżnicowanych raków typu I w stadium I.
  • W przypadku zaawansowanego nowotworu błony śluzowej trzonu macicy ewentualne chirurgiczne zmniejszenie masy guza
  • Dodatkowa omentektomia w przypadku raka typu II

Radioterapia

Brachyterapia dopochwowa
  • Zmniejsza ryzyko nawrotu w pochwie.
  • Można wykonać już w stadium I w przypadku raka typu I — ale tylko w przypadku czynników ryzyka26-27.
  • Powinna być wykonana przy następujących kryteriach:
    • słabo zróżnicowany rak typu I
      • pT1b pNX/0 G1/G2 i pT1a NX/0 G3
    • bardziej zaawansowane miejscowo stadia typu I
      • pT1b NX G3 i pT2, pNX
      • tutaj alternatywnie możliwa jest również przezskórna radioterapia
    • stan po wycięciu węzłów chłonnych   
    • Jeśli istnieje wysokie podejrzenie zajęcia naczyń chłonnych
      • Zamiast brachyterapii dopochwowej można tutaj również przeprowadzić przezskórną radioterapię narządów miednicy.
  • Jako wzmocnienie w przypadku wysokiego ryzyka nawrotu w pochwie w uzupełnieniu do zewnętrznej radioterapii narządów miednicy
  • Zalecana w przypadku raka typu II — możliwa już od stadium Ia
Pooperacyjna radioterapia zewnętrzna narządów miednicy
  • Stadium III-IVa (zajęcie błony surowiczej, przydatków, pochwy, pęcherza, odbytnicy)
  • Rak typu II od pT1b — analogicznie do nisko zróżnicowanego raka typu I
Pierwotna terapia radiacyjna jako jedyna metoda leczenia
  • W przypadku pacjentek nieoperacyjnych internistycznie 
Reakcje niepożądane i leczenie wspomagające podczas terapii radiacyjnej,
  • Nudności i wymioty
    • leki przeciwwymiotne (antagoniści receptora 5-HT3, neuroleptyki, benzodiazepiny, leki blokujące receptor H1)
  • Popromienne zapalenie odbytnicy
    • Terapia: leczenie miejscowe butyranami
    • nie stosować 5-ASA (kwasu aminosalicylowego)
    • współpraca interdyscyplinarna
  • Popromienne zapalenie pęcherza moczowego
    • objawy: dyzuria, zwiększona częstotliwość mikcji, ból
    • Terapia: wspomagająco: analgezja, spazmoliza, alkalizacja moczu
  • Popromienne zapalenie sromu i pochwy
    • Może wystąpić do 3 miesięcy po rozpoczęciu terapii radiacyjnej.
    • Terapia: dekspantenol, nasiadowe kąpiele rumiankowe, L. acidophilus
  • Obrzęk limfatyczny 
    • Terapia: manualny drenaż limfatyczny i terapia uciskowa
  • Suchość pochwy
    • Terapia: wspomagające, stosowanie lubrykantów, estrogeny tylko w wyjątkowych przypadkach
  • Dysfunkcja seksualna
    • informacja i edukacja
    • stosowanie lubrykantów, w razie potrzeby rozszerzanie naczyń krwionośnych

Leczenie farmakologiczne

Adjuwantowa terapia progestagenowa
  • Przeciwwskazana28.
Chemoterapia adjuwantowa29
  • Pacjentki z wczesnym stadium raka typu I nie odnoszą korzyści z chemoterapii30.
  • U pacjentek w zaawansowanych stadiach z wysokim ryzykiem chemoterapia adjuwantowa zmniejsza występowanie odległych przerzutów i wydłuża czas przeżycia wolny od progresji31.
  • Pacjentki odnoszą korzyści z chemoterapii, jeśli spełniają następujące kryteria:
    • zaawansowany (stadium III i IV) lub nisko zróżnicowany (G3) rak typu I
    • rak typu II, tu ewentualnie nawet we wczesnym stadium
    • w przypadku występowania przerzutów do węzłów chłonnych 
    • w przypadku odległych przerzutów (jeśli to możliwe, chirurgiczny makroskopowy brak guza lub <2 cm guza resztkowego)></2>
    • stosowane substancje: karboplatyna i paklitaksel
    • Skuteczne okazały się w szczególności substancje zawierające platynę.
Reakcje niepożądane i leczenie wspomagające podczas chemoterapii,
  • Nudności/wymioty 
    • odpowiednie leki przeciwwymiotne — w zależności od potencjału emetogennego — antagoniści receptora 5-HT3, antagoniści receptora NK, deksametazon
  • Biegunka
    • loperamid
  • Niedokrwistość
    • Możliwe Leczenie za pomocą transfuzji
  • Gorączka neutropeniczna
    • Możliwa profilaktyka z użyciem G-CSF (czynnik stymulujący tworzenie kolonii granulocytów)
    • Ewentualnie profilaktykaantybiotykowa/antywirusowa
    • wczesne i odpowiednie leczenie przeciwzakaźne, ryzyko sepsy
  • Zmęczenie32
    • Definiowane jako uporczywe zmęczenie, którego nie można znacząco poprawić poprzez fizyczny odpoczynek/sen.
    • Nastrój, koncentracja i sprawność fizyczna ulegają pogorszeniu.
    • Wywołane przez wiele czynników: sam nowotwór, konieczne leczenie i związane z nim obciążenia fizyczne i psychiczne
    • leczenie

Leczenie w przypadku nawrotu

  • Jeśli to możliwe, potwierdzenie histologiczne i nowa ocena stopnia zaawansowania z obrazowaniem sekcyjnym
  • Procedura w przypadku izolowanego nawrotu w kikucie pochwy: podejście lecznicze33!
    • Radioterapia 
      • Jeśli podczas leczenia pierwotnego nie wykonywano radioterapii: radioterapia z napromienianiem narządów miednicy i brachyterapią
      • stan po brachyterapii: terapia radiacyjna +/- resekcja guza 
      • w przypadku stanu po zewnętrznej radioterapii narządów miednicy (+/- brachyterapii): czy możliwa jest powtórna radioterapia +/- resekcja guza?
  • Inne lokalizacje nawrotów
    • leczenie chirurgiczne
      • w przypadku perspektywy całkowitej resekcji i M0
    • Leczenie endokrynne
      • brak korzyści w zakresie przeżywalności według aktualnych danych
      • Może być brane pod uwagę w określonych warunkach (raki z dodatnim receptorem hormonalnym, raki o wysokim lub umiarkowanym stopniu zróżnicowania).
    • Chemioterapia
      • szczególnie w przypadku nieuleczalnych miejscowo nawrotów
      • w przypadku przerzutów odległych
      • stosowane substancje: leki zawierające platynę, antracykliny, taksany
    • Terapia immunologiczna34-35
      • Obecnie na etapie badań klinicznych, ale należy się spodziewać, że w przyszłości tzw. terapie celowane będą odgrywać coraz większą rolę.

Terapia paliatywna

Psychoonkologia

  • Opieka psychoonkologiczna nad pacjentkami z nowotworem błony śluzowej trzonu macicy jest zalecana jako integralna część diagnostyki i leczenia onkologicznego.
  • Wczesne informowanie o możliwości uzyskania stacjonarnego i ambulatoryjnego wsparcia psychoonkologicznego oraz, w razie potrzeby, skierowanie do wykwalifikowanej opieki psychoonkologicznej
  • Regularna ocena jakości życia pacjentki podczas leczenia, rehabilitacji i opieki pooperacyjnej, również w celu oceny ewentualnej potrzeby działań psychoonkologicznych.
  • Regularne rejestrowanie czynników stresu psychospołecznego

Przebieg i rokowanie

Przebieg

  • Wyleczenie w wielu przypadkach jest możliwe!
  • Nawroty są często zlokalizowane w obrębie miednicy mniejszej.
  • Częstość występowania nawrotów zależy od grupy ryzyka36-37
    .
    • wysokie ryzyko 
      • rak niskozróżnicowany (G3) typu I w stadium II według FIGO (naciekanie mięśniówki macicy >50%)
      • stadium III według FIGO
      • rak typu II
      • występowanie przerzutów do węzłów chłonnych
      • wskaźnik nawrotów po leczeniu chirurgicznym: w ok. 35 %38
    • Wysokie — średnie ryzyko
      • rak typu I G3 i naciekanie mięśniówki macicy <50%></50%>
      • rak typu I G1/G2, naciekanie mięśniówki macicy 50% i obecność przerzutów do węzłów chłonnych
      • wskaźnik nawrotów po leczeniu chirurgicznym: w ok. 15 %
    • Niskie — średnie ryzyko
      • rak typu I G1/G2 i naciekanie mięśniówki macicy >50%
      • wskaźnik nawrotów po leczeniu chirurgicznym ok. 10 %38
    • niskie ryzyko
      • rak typu I G1/G2 i naciekanie mięśniówki macicy <50%></50%>
      • wskaźnik nawrotów po leczeniu chirurgicznym ok. 10 %38
  • Leczenie mające na celu wyleczenie jest również możliwe w przypadku nawrotu choroby.
  • Pacjentki leczone wyłącznie chirurgicznie podczas terapii pierwotnej mają dobre rokowanie przy wczesnym leczeniu nawrotów.

 Rokowania

  • Obecnie prowadzonych jest wiele badań nad czynnikami prognostycznymi na poziomie molekularnym.
  • Nie ma spójnych danych
  • Czynniki istotne prognostycznie i terapeutycznie to: 
    • stopień zaawansowania nowotworu
    • głębokość nacieku mięśniówki macicy
    • stan węzłów chłonnych
    • histologiczny typ guza
    • zajęcie naczyń limfatycznych
    • krawędzie resekcji (R0/R1/Rx)
    • stopień złośliwości (G1, G2, G3)

Przeżywalność i śmiertelność

  • W zależności od rodzaju ryzyka (patrz wyżej)
  • Względne 5-letnie przeżycie (Five-Year OS) w Niemczech: w ok. 80 %
  • Pięcioletnie OS u pacjentek niskiego ryzyka leczonych chirurgicznie: w ok. 90 %36
  • Pięcioletnie OS w grupie wysokiego ryzyka po leczeniu chirurgicznym: w ok. 50 %36

Dalsze postępowanie i nadzór onkologiczny2

  • ZgodnieHarmonogram i zakres badań w kontroli zależą od wyjściowego poziomu ryzyka choroby
  • Zalecenia ogólne dotyczące kontroli po leczeniu:
    • kazdorazowo podczas wizyty kontrolnej w poradni specjalistycznej (najlepiej w poradni ginekologii onkologicznej):
      • wywiad i badanie fizykalne (w tym badanie ginekologiczne z aktualnymiwziernikowaniem danymi,pochwy regularnaoraz obserwacjausg nie poprawia przeżywalności.ginekologiczne)
    •  
  • Kontrola co 3–6 miesięcy przez pierwsze 2–3 lata po terapii pierwotnej
  • Następnie do 5 lat co 6 miesięcy
  • Uwaga: W przypadku wczesnego wykrycia miejscowych nawrotów postępowanie nakierowane jest na wyleczenie!
  • Częste występowanie nawrotów poza opieką kontrolną
  • Badanie kontrolne obejmuje:
    • badanie wziernikiem
    • Badanie przezpochwowe i przezodbytnicze
    • Ewentualnie USG
    • Dalsza diagnostyka obrazowa jest konieczna tylko u pacjentek z objawami.
    • W czasie badań kontrolnych należy poruszyć następujące tematy:
      • tymczasowe i długoterminowe skutki choroby i leczenia
      • opcje leczenia psychoonkologicznego/psychoterapeutycznego
      • seksualność i sytuacja w związku
      • jakości życia
  • Utrata masy ciała, ból i krwawienie z pochwy mogą wskazywać na nawrót, który zwykle występuje w ciągu pierwszych 3 lat po leczeniu pierwotnym1.

Informacje dla pacjentów

Informacje dla pacjentów w Deximed

Ilustracje

Łyżeczkowanie jamy macicy schemat
WyZabieg wyłyżeczkowanieeczkowania jamy macicy

Źródła

Piśmiennictwo

  1. AmantSznurkowski FJ., MoermanRyś PJ., Neven P, Timmerman D, Van Limbergen E and Vergote Iet. Endometrial cancer. Lancet 2005; 366: 491-505. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
  2. Bokhman JV. Two pathogenetic types of endometrial carcinoma. Gynecol Oncol 1983; 15: 10-7. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
  3. Madison T, Schottenfeld D, James SA, Schwartz AG and Gruber SB. Endometrial cancer: socioeconomic status and racial/ethnic differences in stage at diagnosis, treatment, and survival. Am J Public Health 2004; 94: 2104-11. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
  4. Jemal A, Murray T, Ward E et al. CancerZalecenia statisticsPolskiego 2005.Towarzystwa CAGinekologii CancerOnkologicznej Jdotyczące Clindiagnostyki 2005;i 55:leczenia 10-30.raka endometrium, 2023 pubmedptgo.ncbi.nlm.nih.govpl
  5. SoroskyZalecenia JI.Sekcji EndometrialStandaryzacji cancer.Nadzoru ObstetPo GynecolLeczeniu 2008;Onkologicznym 111:Polskiego 436-47Towarzystwa pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
  6. RaglanOnkologicznego Ow zakresie badań kontrolnych po zakończonym leczeniu pacjentek z rakiem błony śluzowej trzonu macicy, Kallialamaj I, Markozannes G et al. Risk factors for endometrial cancer: An umbrella review of the literature. Int J Cancer 2019; 1;145(7): 1719-1730. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
  7. Clement PB and Young RH. Endometrioid carcinoma of the uterine corpus: a review of their pathology with emphasis on recent advances and problematic aspects. Adv Anat Pathol 2002; 9: 145-84. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
  8. Calle EE, Rodriguez C, Walker-Thurmond K and Thun MJ. Overweight, obesity, and mortality from cancer in a prospectively studied cohort of U.S. adults. N Engl J Med 2003; 348: 1625-38. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
  9. Kaaks R, Lukanova A and Kurzer MA. Obesity, endogenous hormones and endometrial cancer risk: a synthetic review. Cancer Epidemiol Biomark Prev 2002; 11: 1531-43. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
  10. Hinkula M, Pukkala E, Kyyronen P and Kauppila A. Grand multiparity and incidence of endometrial cancer: a population-based study in Finland. Int J Cancer 2002; 98: 912-5. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
  11. Harvey EB and Brinton LA. Second cancer following cancer of the breast in Connecticut, 1935-82. Natl Cancer Inst Monogr 1985; 68: 99-112. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
  12. Bergman L, Beelen MLR, Gallee MPW, Hollema H, et al. Risk and prognosis of endometrial cancer after tamoxifen for breast cancer. Lancet 2000; 356: 881-7. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
  13. Deligeoroglou E, Michailidis E and Creatsas G. Oral contraceptives and reproductive system cancer. Ann N Y Acad Sci 2003; 997: 199-208. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
  14. Viswanathan AN, Feskanich D, De Vivo I et al. Smoking and the risk of endometrial cancer: results from the Nurses' Health Study. Int J Cancer 2005; 114: 996-1001. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
  15. Hernandez E, for the American College of Obstetricians and Gynecologists. Management of endometrial cancer. ACOG Practice Bulletin no. 65. Obstet Gynecol 2005; 106: 413-25. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
  16. Lindemann K, Vatten LJ, Ellström-Engh M, Eskild A. Body mass, diabetes and smoking, and endometrial cancer risk: a follow-up study. Br J Cancer 2008; 98: 1582-5. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
  17. Gu M, Shi W, Barakat RR, Thaler HT and Saigo PE. Pap smears in women with endometrial carcinoma. Acta Cytol 2001; 45: 555-60. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
  18. Wu H, Harshbarger KE, Berner HW et al. Endometrial brush biopsy (Tao brush). Histologic diagnosis of 200 cases with complementary cytology: an accurate sampling technique for the detection of endometrial abnormalities. Am J Clin Pathol 2000; 3: 412-418. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
  19. Abdelazim IA, Abdelrazak KM, Elbiaa AA et al. Accuracy of endometrial sampling compared to conventional dilatation and curettage in women with abnormal uterine bleeding. Arch Gynecol Obstet. 2015; 291(5): 1121-1126. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
  20. Abdelazim IA, Aboelezz A, Abdulkareem AF. Pipelle endometrial sampling versus conventional dilatation & curettage in patients with abnormal uterine bleeding. J Turk Ger Gynecol Assoc. 2013; 1;14(1): 1-5. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
  21. Antonsen SL, Neerup Jensen L, Loft A et al. MRI, PET/CT and ultrasound in the preoperative staging of endometrial cancer - a multicenter prospective comparative study. Gynecol Oncol. 2013; 128(2): 300-308. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
  22. Kurman RJ, Kaminski PF, Norris HJ. The behavior of endometrial hyperplasia. A long-term study of "untreated" hyperplasia in 170 patients. Cancer 1985; 56(2): 403-412. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
  23. Horn LC, Schnurrbusch U, Bilek K et al. Risk of progression in complex and atypical endometrial hyperplasia: clinicopathologic analysis in cases with and without progestogen treatment. Int J Gynecol Cancer 2004; 14(2): 348-353. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
  24. Janda M, Mstat VG, Davies LC. Effect of Total Laparoscopic Hysterectomy vs Total Abdominal Hysterectomy on Disease-Free Survival Among Women With Stage I Endometrial Cancer A Randomized Clinical Trial. JAMA 2017 Mar 28; 317(12): 1224-33. pmid:28350928 pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
  25. Takano M, Ochi H, Takei Y et al. Surgery for endometrial cancers with suspected cervical involvement: is radical hysterectomy needed (a GOTIC study)?. Br J Cancer 2013; 109(7): 1760-1765. pmid:10.1038/bjc.2013.5212025 www.ncbipto.nlmmed.nih.govpl
  26. Emons G, Vordermark D. Adjuvant treatment for endometrial cancer. Curr Opin Oncol 2019; 31(5): 404-410. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
  27. Kong A, Simera I, Collingwood M. Adjuvant radiotherapy for stage I endometrial cancer: systematic review and meta-analysis. Ann Oncol. 2007 2007; 18(10): 1595-1604. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
  28. Martin-Hirsch PP, Bryant A, Keep SL et al. Adjuvant progestagens for endometrial cancer. Cochrane Database Syst Rev 2011. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
  29. Galaal K, Al Moundhri M, Bryant A et al. Adjuvant chemotherapy for advanced endometrial cancer. Cochrane Database System Rev 2014. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
  30. Cowan M, Strauss JB, Barber EL. Updates on adjuvant chemotherapy and radiation therapy for endometrial cancer.. Curr Opin Obstet Gynecol 2019; 31(1): 31-37. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
  31. Johnson N, Bryant A, Miles T et al. Adjuvant chemotherapy for endometrial cancer after hysterectomy. Cochrane Database System Rev. 2011. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
  32. Yancey JR, Thomas SM. Chronic fatigue syndrome: diagnosis and treatment. Am Fam Physician 2012; 15;86(8): 741-746. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
  33. Vargo JA, Kim H, Houser CJ et al. Definitive salvage for vaginal recurrence of endometrial cancer: the impact of modern intensity-modulated-radiotherapy with image-based HDR brachytherapy and the interplay of the PORTEC 1 risk stratification. Radiother Oncol 2014; 113(1): 126-131. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
  34. Brooks RA, Fleming GF, Lastra RR et al. Current recommendations and recent progress in endometrial cancer. CA Cancer J Clin 2019; 69(4): 258-279. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
  35. Cowan M, Strauss JB, Barber EL et al. Updates on adjuvant chemotherapy and radiation therapy for endometrial cancer.. Curr Opin Obstet Gynecol 2019; 31(1): 31-37. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
  36. AlHilli MM, Mariani A, Bakkum-Gamez JM et al. Risk-scoring models for individualized prediction of overall survival in low-grade and high-grade endometrial cancer. Gynecol Oncol. 2014; 133(3): 485-493. pmid:10.1016/j.ygyno.2014.03.567 pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
  37. Colombo N, Creutzberg C, Amant F et al. ESMO-ESGO-ESTRO Consensus Conference on Endometrial Cancer Diagnosis, Treatment and Follow-up. Ann Oncol 2016; 27(1): 16-41. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
  38. Vizza E, Cutillo G, Bruno V et al. Pattern of recurrence in patients with endometrial cancer: A retrospective study. Eur J Surg Oncol 2020; 46(9): 1697-1702. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov

Autorzy

  • Natalia Jagiełła (redaktor)
  • Kristin Haavisto, Dr.specjalista med.,chorób Fachärztinwewnętrznych füri Innere Medizin und Hämato-/Onkologiehematoonkologii, Münster/W.
C54; C540; C541; C543; C548; C549; C55
rak macicy inny nowotwór złośliwy żeńskich narządów płciowych
Rak endometrium; Nowotwór endometrium; Rak błony śluzowej macicy; Guz błony śluzowej macicy; Rak macicy; Stopień zaawansowania FIGO; Rak ginekologiczny; Przewlekła ekspozycja na estrogeny; Stymulacja estrogenowa; HTZ; Tamoksyfen; Guzy endometroidalne; Guzy nieendometroidalne; Polipy endometrium; Nadwaga; Nietypowe krwawienia w okresie perimenopauzy; Krwawienia pomenopauzalne; Nieprawidłowe krwawienia z jamy brzusznejmacicy; Histerektomia; Histerektomia totalna; Histerektomia radykalna; histerektomia częściowa; biopsja endometrialna; wytyczne PTOK; wytyczne PTGO
ca trzonu
ca macicy
Rak endometrium
document-disease document-nav document-tools document-theme
Definicja: Nowotwór złośliwy wywodzący się z błony śluzowej endometrium. Częstość występowania: Piąta najczęstsza postać raka u kobiet, roczna zapadalność ok. 15 na 100 000 kobiet.
Ginekologia
Rak endometrium
/link/4dfe82cc6adc4195834508b1671e24be.aspx
/link/4dfe82cc6adc4195834508b1671e24be.aspx
rak-endometrium
SiteDisease
Rak endometrium
K.Reinhardt@gesinform.de
live.com#natalia.k.jagiella@gmail.com
pl
pl
pl