Definicja: Heterogenna grupa zaburzeń dziedzicznych z przewlekłą polineuropatią. Zwykle zaczyna się we wczesnym dzieciństwie.
Częstość występowania: Współczynnik chorobowości dziedzicznych neuropatii na całym świecie szacuje się na ok. 40/100 000. Ponad 3/4 wszystkich przewlekłych neuropatii w dzieciństwie ma podłoże dziedziczne.
Objawy: Głównie wiotki niedowład z atrofią mięśni i deformacjami stóp. W zależności od jednostki chorobowej, dodatkowe uszkodzenia nerwów czuciowych lub autonomicznych.
Wyniki: Niedowład wiotki z ograniczoną siłą, osłabienie odruchów mięśniowych, ew. ataksja, zaburzenia czucia. Przeważnie początek dystalnie w kończynach dolnych. W zależności od obrazu klinicznego, dodatkowe autonomiczne zaburzenia regulacji, objawy kardiologiczne itp.
Diagnostyka: Szczegółowy wywiad lekarski włącznie z wywiadem rodzinnym. Diagnostyka elektrofizjologiczna, badania genetyczne, w razie potrzeby biopsja nerwu.
Leczenie: W przypadku większości dziedzicznych neuropatii nie jest dostępne leczenie przyczynowe. Fizjoterapia, umiarkowana aktywność fizyczna, ergoterapia, w razie potrzeby pomoce ortopedyczne, chirurgiczna korekta przykurczów lub deformacji, pomoce do chodzenia.
informacje ogólne
Jeżeli nie wskazano inaczej, na tych odniesieniach opiera się cały artykuł.
Wprowadzenie
Większość dziedzicznych neuropatii występuje w wyniku duplikacji, mutacji punktowej lub delecji genów dla różnych składników mieliny: białko mieliny obwodowej 22 (PMP 22), białko zero (P0 lub MPZ) i białko kanałowe koneksyny 32 (Cx32)1-2.
Liczby
Chorobowość dziedzicznych neuropatii na całym świecie szacuje się na ok. 40/100 0003.
Ponad 3/4 wszystkich przewlekłych neuropatii w dzieciństwie ma podłoże dziedziczne.
Neuropatia Charcota-Marie-Tootha (CMT) (znana również jako dziedziczna neuropatia ruchowo-czuciowa — HMSN) z jej różnymi wariantami jest najczęstszą formą dziedzicznej neuropatii i jedną z najczęstszych chorób genetycznych4.
Czynności diagnostyczne
Dziedziczne neuropatie stanowią bardzo niejednorodną grupę chorób.
Objawy kliniczne neuropatii obwodowej w wieku dziecięcym i okresie dojrzewania
w większości z objawami motorycznymi
niedowład wiotki, utrata odruchów mięśniowych
atrofia mięśni
przykurcze, nieprawidłowe ustawienie stóp, np. stopa haluksowa (stopa Friedreicha)
ew. dodatkowe zaburzenia sensoryczne
wówczas głównie zaburzenia czucia dotyku i czucia głębokiego
Rzadziej dochodzi do uszkodzenia włókien rdzenia tylnego (odczuwanie bólu i temperatury).
ew. ataksja neuropatyczna
potencjalnie objawy ze strony autonomicznego układu nerwowego
objawy skórne: chłód, nadmierna lub zmniejszona potliwość
zaburzenia opróżniania pęcherza
Dotknięte obszary w polineuropatiach są zwykle symetryczne i znajdują się na kończynach dolnych, głównie dystalnie.
W miarę postępu choroby dochodzi również do uszkodzenia kończyn górnych i mięśni tułowia.
Możliwe jest również pierwotne zajęcie kończyn górnych, mięśni obręczy barkowej i miednicznej lub nerwów czaszkowych.
Dokładny wywiad lekarski
Początek i wcześniejszy przebieg objawów?
wywiad rodzinny
Zwrócić uwagę na niejednorodne postacie przebiegu
W przypadku klasycznej CMT zwykle progresja jest niewielka. Zdolność chodzenia jest zwykle zachowana. Często tylko łagodne objawy do późnego wieku. Jednak ciężki przebieg choroby może również wystąpić u pojedynczych pacjentów z tej samej rodziny.
Wywiad lekarski i badanie przedmiotowe, CMT typ 15
U większości osób dotkniętych tą chorobą objawy pojawiają się przed 20. rokiem życia.
Głównymi objawami są niedowład i zanik dystalnych mięśni nóg (zwłaszcza Musculus tibialis anterior i Musculus peroneus).
Typowym obrazem klinicznym są „bocianie nogi” z wyraźnym zanikiem mięśni podudzi.
Większość osób dotkniętych tą chorobą doświadcza również łagodnych deficytów sensorycznych.
Choroba rozprzestrzenia się powoli i może również dotyczyć kończyn górnych. Występuje dystalny zanik i osłabienie, w niektórych przypadkach także szponiaste dłonie.
Trudności z chodzeniem
Powoli stają się one dominującym objawem i występują w wyniku połączenia niedowładu i ataksji czuciowej.
Typowy jest również chód bociani i niestabilność stawów skokowych.
Stopa wydrążona (pes cavus) i palce młotkowate są bardzo powszechne.
Ból przy obciążeniu może być bardzo wyraźny, podczas gdy bóle neuropatyczne występują rzadziej.
W niektórych przypadkach można wyczuć pogrubienie nerwów obwodowych.
Wywiad lekarski i badanie przedmiotowe, CMT typ 2
Klinicznie podobny do typu 1
Dalsza diagnostyka
Pomiar prędkości przewodzenia nerwowego (za pomocą elektroneurografii)
Badania genetyczne
molekularna diagnostyka genetyczna w centrum specjalistycznym
Jest to ciężka postać dziedzicznej neuropatii czuciowo-ruchowej.
Rozpoczyna się w okresie niemowlęcym i prowadzi do znacznych ograniczeń funkcjonalnych.
Większość osób dotkniętych chorobą doświadcza wyraźnej mielopatii ze znacznie zmniejszoną szybkością przewodzenia nerwowego.
Choroba dziedziczna sprzężona z chromosomem X (CMTX)
Stanowi około 10‒20% przypadków.
Najczęstszy wariant: CMT1X
mutacje białka transmembranowego koneksyny 32 na Xq13.1
aksonalna polineuropatia demielinizacyjna
Klinicznie choroba przypomina CMT1 i nie ma cech fenotypowych, które odróżniałyby CMT1 od CMTX.
W CTMX nie występują wyczuwalne zgrubienia nerwów, a prędkość przewodzenia nerwowego nie jest jednakowo zmniejszona.
Objawy kliniczne CMTX występują praktycznie tylko u mężczyzn, u których choroba rozwija się we wczesnym dzieciństwie, podczas gdy kobiety będące nosicielkami mutacji wykazują zazwyczaj przebieg subkliniczny.
Dziedziczna neuropatia z tendencją do porażenia uciskowego (HNPP)5
HNPP = Hereditary Neuropathy with Liability to Pressure Palsies
Wyzwalanie objawów czuciowych lub ruchowych poprzez ucisk lub rozciąganie nerwów obwodowych
Choroba jest dziedziczona autosomalnie dominująco (delecja lub mutacja punktowa w chromosomie 17p11.2-12).
Choroba pojawia się zwykle między 20. a 30. rokiem życia.
Bezbolesne, tymczasowe niedowłady
Olbrzymia neuropatia aksonalna (GAN)
Bardzo rzadka choroba dziedziczona autosomalnie recesywnie, która objawia się we wczesnym dzieciństwie i postępuje stosunkowo szybko.
Umiejscowienie: 16q24
Histologicznie: silnie pogrubione aksony
Jest to jedna z niewielu dziedzicznych neuropatii, w których nieprawidłowości histologiczne są specyficzne dla choroby.
Na początku dominują objawy neuropatii.
W dalszym przebiegu
ataksja móżdżkowa z szybko postępującą utratą zdolności chodzenia
Cały rozdział opiera się na tych źródłach literaturowych.3,5
informacje ogólne
Istnieją dowody na to, że molekularny mechanizm tych chorób jest powiązany z rodziną czynników wzrostu nerwów (neurotrofin).
W działaniu neurotrofin pośredniczy receptorowa kinaza tyrozynowa (RTK).
Klasyfikacja
HSAN1
Dziedziczenie autosomalne dominujące
Typ 1A, najczęstsza postać, jest spowodowany mutacją na chromosomie 9 (q22.31) i zwykle objawia się między 20. a 40. rokiem życia.
Występują deficyty nerwów czuciowych, w szczególności w zakresie odczuwania bólu i temperatury, dystalnego zaniku mięśni, zniekształcenia w stawach (stawy Charcota) i owrzodzeń na stopach, a także zmniejszenia lub braku wydzielania potu w zajętych dermatomach.
HSAN2
Dziedziczenie autosomalne recesywne
Fenotypowo podobny do typu I, w zależności od podtypu:
atrofia mięśni, atrofia języka
zaburzenia rozwojowe
objawy autonomiczne, takie jak nadmierna potliwość, alakrimia, wymioty
W zależności od podtypu występuje u noworodków, starszych dzieci lub nastolatków.
Bezbolesne owrzodzenia i złamania występują stosunkowo często.
HSAN3
Również zespół Rileya-Daya lub rodzinna dysautonomia
Dziedziczenie autosomalne recesywne
Dotyczy głównie dzieci Żydów aszkenazyjskich (Europa Wschodnia). Objawy pojawiają się wkrótce po urodzeniu.
Hiporefleksja, utrata lub zmniejszenie odczuwania bólu i temperatury, zaburzenia regulacji autonomicznej, wymioty, upośledzenie umysłowe
Język: brak brodawek grzybowatych
Rozpoznanie potwierdzone ujemnym wynikiem śródskórnego testu histaminowego
Nefropatia, kardiomiopatia, łuszczące się zmiany skórne i skrócenie kości palców rąk i nóg
Rozpoznanie potwierdza pomiar stężenia kwasu fitanowego w surowicy i moczu.
Dieta uboga w kwas fitanowy może przynieść ulgę, po ostrym napadzie choroby istnieje jednak także możliwość nastąpienia naturalnej remisji.
U niektórych pacjentów choroba postępuje powoli i stopniowo, podczas gdy u innych rozwija się szybciej i ew. może mieć przebieg śmiertelny w wyniku niewydolności serca lub nerek.
Występuje głównie w związku z ostrą porfirią przerywaną z bólem brzucha i zaburzeniami psychicznymi.
Te postacie porfirii są dziedziczone dominująco i charakteryzują się zaburzeniami syntezy hemu oraz nadmienym wytwarzaniem porfiryn.
Najczęściej występuje ostra porfiria przerywana.
Prowadzi to do uszkodzenia enzymu o nazwie deaminaza porfobilinogenu i, w przypadku napadu, wysokiego stężenia porfobilinogenu i kwasu delta-aminolewulinowego w moczu.
Dominują objawy neuropatii ruchowej (ostra lub podostra proksymalna neuropatia ruchowa).
Ponadto występuje hipotonia ortostatyczna oraz zaburzenia układu przewodzącego serca, a także nieprawidłowości źrenic.
Należy rozważyć możliwość wystąpienia neuropatii amyloidowej, zwłaszcza jeśli występuje polineuropatia czuciowo-ruchowa z objawami autonomicznymi i bólem oraz można wykluczyć cukrzycę.
Amyloid można wykryć za pomocą biopsji błony śluzowej odbytnicy lub tkanki tłuszczowej jamy brzusznej.
Choroba jest dziedziczona w sposób recesywny sprzężony z chromosomem X. Prowadzi to do uszkodzenia enzymu alfa-galaktozydazy A z akumulacją triheksozydu ceramidu w różnych tkankach, w tym w zwojach rdzeniowych.
Objawy zwykle pojawiają się wcześnie i charakteryzują się piekącym bólem, szczególnie w dłoniach i stopach, parestezją, anhydrozą i bólem brzucha.
Oprócz klasycznych objawów choroby Fabry'ego, takich jak rogowce krwawe, akroparestezje, kardiomiopatia przerostowa i zmętnienie rogówki, mogą również wystąpić inne nieswoiste objawy, np. objawy ze strony przewodu pokarmowego.
Choroba Fabry'ego jest rozpoznawana późno lub wcale. Średni czas między wystąpieniem objawów a rozpoznaniem wynosi ponad 10 lat. Enzymatyczna terapia zastępcza genetycznie zmodyfikowaną ludzką alfa-galaktozydazą A jest skuteczna w przypadku większości objawów choroby.
Koryguje nieprawidłowe fałdowanie alfa-galaktozydazy A, a tym samym umożliwia odprowadzanie do lizosomów.
Wczesne rozpoczęcie leczenia ma kluczowe znaczenie dla powodzenia terapii.
inne
Dziedziczne neuropatie występują również w połączeniu z ataksją Friedreicha i innymi heredoataksjami, a między tymi chorobami może występować płynne przejście fenotypowe.
Oprócz elektromiografii i elektroneurografii (które mogą nie rejestrować jakichkolwiek zmian), badanie obejmuje również testy funkcji autonomicznych, w tym badanie funkcji regulacyjnych układu sercowo-naczyniowego, ilościowe badanie czucia (CST), biopsję skóry w celu ilościowego określenia włókien nerwowych naskórka i ew. biopsję nerwu łydkowego.
Gess B, Schirmacher A, Boentert M, Young P. Charcot-Marie-Tooth disease: frequency of genetic subtypes in a German neuromuscular center population. Neuromuscul Disord 2013; 23: 647-51. PMID: 23743332. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
Siskind CE, Lewis RA. Charcot-Marie-Tooth disease. BMJ Best Practice. Last reviewed: 7 Apr 2021. Last updated: 09 Mar 2018. bestpractice.bmj.com
Lenders M, Brand E. Fabry Disease: The Current Treatment Landscape. Drugs 2021; 81: 635-45. PMID: 33721270 PubMed
Autor*innen
Thomas M. Heim, Dr. med., Wissenschaftsjournalist, Freiburg
G60; G600; G601; G602; G603; G608; G609
Neuropatie obwodowe Zespół Charcota-Mariego-Tootha-Hoffmanna CMT Gen PMP22 Gen P0 Gen MPZ Gen Cx32 Choroba Déjerine'a-Sottasa DSS Neuropatia przerostowa wieku niemowlęcego Zanik mięśni strzałkowych Zespół Roussy'ego-Lévy'ego Choroba Refsuma Choroba Morvana Zespół Nélatona CMT1 typu 1A CMT1 typu 1B CMT2 CMT2A CMT2B CMT2C CMT2E Choroba dziedziczona w sposób sprzężony z chromosomem X CMTX Dziedziczna neuropatia ze skłonnością do porażenia uciskowego HNPP Neuropatia z olbrzymimi aksonami GAN Dziedziczna neuropatia czuciowo-autonomiczna Dziedziczna neuropatia czuciowo-autonomiczna HSN dziedziczna neuropatia ruchowo-czuciowa HMSN HSAN Dziedziczna amiotrofia neuralgiczna Dziedziczna neuropatia splotu ramiennego Leukodystrofia metachromatyczna Rodzinna neuropatia amyloidowa FAP Choroba tangierska Choroba Fabry'ego Zespół Charcota-Mariego-Tootha-Hoffmanna
Definicja: Heterogenna grupa zaburzeń dziedzicznych z przewlekłą polineuropatią. Zwykle zaczyna się we wczesnym dzieciństwie. Częstość występowania: Współczynnik chorobowości dziedzicznych neuropatii na całym świecie szacuje się na ok. 40/100 000. Ponad 3/4 wszystkich przewlekłych neuropatii w dzieciństwie ma podłoże dziedziczne.
Neurologia
Dziedziczne neuropatie
/link/91edd00ed8024afb836139f1f12ba9f2.aspx
/link/91edd00ed8024afb836139f1f12ba9f2.aspx
dziedziczne-neuropatie
SiteDisease
Dziedziczne neuropatie
K.Reinhardt@gesinform.de
Ksilje.Reinhardt@gesinformlango@nhi.de (patched by linkmapper)no