Definicja: Rak urotelialny górnych dróg moczowych (Upper Tract Urothelial Carcinoma — UTUC) to guz złośliwy wywodzący się z nabłonka przejściowego (urotelium) dróg moczowych i miedniczek nerkowych. Największym czynnikiem ryzyka jest palenie tytoniu.
Częstość występowania: Szacowana zapadalność w krajach uprzemysłowionych: 2/100 000 rocznie.
Objawy: Krwiomocz makro- lub mikroskopowy w 80% przypadków, ból w boku w 20% przypadków.
Wyniki: Krwiomocz mikroskopowy często jest przypadkowym odkryciem, stan kliniczny pacjenta we wczesnych stadiach zwykle bez zmian.
Diagnostyka: Urografia TK (złoty standard) uzupełniona o cytologię moczu i cystoskopię.
Leczenie: Koncepcja terapii multimodalnej, wyleczenie można osiągnąć jedynie poprzez chirurgiczne usunięcie guza. Uzupełniające leczenie cytostatyczne i immunoterapia.
Informacje ogólne
Definicja
Rak urotelialny górnych dróg moczowych to guz złośliwy wywodzący się z urotelium.
Najczęstszą lokalizacją UTUC jest miedniczka nerkowa, mniej niż połowa przypadków jest zlokalizowana w moczowodach lub wieloogniskowo.
W sumie grupa UTUC stanowi mniej niż 10% wszystkich raków urotelialnych1.
Raki urotelialne występują również w pęcherzu moczowym, stanowiąc największy odsetek (ok. 90%), ale te jednostki są opisywane osobno.
Szczyt zapadalności przypada na wiek około 70 lat.
U mężczyzn w porównaniu do kobiet do zachorowania dochodzi od dwóch do trzech razy częściej.
Etiologia i patogeneza
Guz brodawkowaty wywodzący się z nabłonka przejściowego, który wyściela drogi moczowe od miedniczki nerkowej do zewnętrznej części cewki moczowej.
Około 25% raków wykazuje histologiczne oznaki różnicowania nieurotelialnego; czysty rak płaskonabłonkowy występuje bardzo rzadko4.
Rozprzestrzenianie może następować poprzez bezpośrednie wrastanie w otaczające struktury lub poprzez naczynia krwionośne lub limfatyczne.
Miejscem predylekcyjnym dla UTUC w górnych drogach moczowych jest miedniczka nerkowa.
czynniki predysponujące
Czynnikami ryzyka są: palenie tytoniu5 oraz spożycie kwasów arystolochowych zawartych w roślinach.
Kwasy arystolochowe występują w roślinach należących do rodziny kokornakowatych.
Niektóre z tych roślin są wykorzystywane do produkcji tradycyjnych leków, zwłaszcza w Azji.
Palenie papierosów jest największym czynnikiem ryzyka rozwoju raka urotelialnego6; szacuje się, że odpowiada ono za 70% wszystkich przypadków u mężczyzn i 40% przypadków u kobiet.
Zwiększoną zapadalność UTUC w górnych drogach moczowych obserwuje się w przypadku zespołu Lyncha (HNPCC)7.
Miedniczka nerkowa: guz nacieka przez mięśnie do okołonerkowej tkanki tłuszczowej lub miąższu nerki.
Moczowód: guz nacieka przez mięśnie do okołocewkowej tkanki tłuszczowej.
T4: guz nacieka sąsiednie narządy lub przez nerkę do okołonerkowej tkanki tłuszczowej.
N: zajęcie węzłów chłonnych
Nx: brak możliwości oceny regionalnych węzłów chłonnych
N0: brak przerzutów do regionalnych węzłów chłonnych
N1: przerzut(y) w pojedynczych węzłach chłonnych, 2 cm lub mniej w największym wymiarze
N2: przerzuty w pojedynczych węzłach chłonnych, większe niż 2 cm, ale nie większe niż 5 cm w największym wymiarze lub w wielu węzłach chłonnych, z których żaden nie ma więcej niż 5 cm w największym wymiarze.
N3: przerzut(y) w węzłach chłonnych, ponad 5 cm w największym wymiarze
Objawy takie jak zmęczenie, utrata masy ciała, spadek wydolności organizmu i ból kości są rzadkie w momencie rozpoznania i wskazują na zaawansowany przebieg i przerzuty.
Badanie fizykalne
Stan kliniczny we wczesnych stadiach nie wzbudza podejrzeń.
W zaawansowanych stadiach może ew. występować wyczuwalna masa w boku, wskazująca na wysięk opłucnowy lub wodobrzusze.
Badanie uzupełniające w praktyce lekarza rodzinnego
w celu pobrania biopsji w przypadku podejrzanych zmian
lepsza ocena płaskich zmian, które mogą nie być wykrywalne w TK
Wskazania do skierowania
Jeśli podejrzewa się zachodzenie procesu w górnych drogach moczowych (podejrzane wyniki badania ogólnego moczu, ból w boku, poszerzona miedniczka nerkowa lub poszerzony moczowód w USG, ew. sonograficzna wizualizacja zmian w tkankach).
leczenie
Cele terapii
Lecznicze, multimodalne podejście w stadiach odgraniczonych miejscowo
Opieka paliatywna mająca na celu kontrolę objawów w przypadku choroby z przerzutami, ustalono również koncepcje multimodalne
możliwe zmniejszone ryzyko wystąpienia odległych przerzutów
Czynnikiem ograniczającym jest zmniejszona pooperacyjna czynność nerek, szczególnie w przypadku stosowania schematów leczenia zawierających cisplatynę.
Dopęcherzowe podanie środków miejscowych
zakroplenie szczepionki BCG (Bacillus Calmette-Guerin) raczej w przypadku guzów o wysokim stopniu złośliwości
zakroplenie mitomycyny C23 w przypadku guzów o niskim stopniu złośliwości
Profilaktyczne zakroplenie do pęcherza moczowego zmniejsza występowanie guzów wtórnych24.
Zakroplenie w obszarze moczowodu stanowi wyzwanie techniczne.
Siegel RL, Miller KD, Fuchs HE, Jemal A. Cancer Statistics, 2021. CA Cancer J Clin. 2021 Jan;71(1):7-33. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
Cosentino M, Palou J, Gaya JM, et al. Upper urinary tract urothelial cell carcinoma: location as a predictive factor for concomitant bladder carcinoma. World J Urol. 2013 Feb;31(1):141-5. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
Soria F, Shariat SF, Lerner SP, Fritsche HM, Rink M, Kassouf W, Spiess PE, Lotan Y, Ye D, Fernández MI, Kikuchi E, Chade DC, Babjuk M, Grollman AP, Thalmann GN. Epidemiology, diagnosis, preoperative evaluation and prognostic assessment of upper-tract urothelial carcinoma (UTUC). World J Urol. 2017 Mar;35(3):379-387. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
Rouprêt M, Babjuk M, Burger M, et al. European Association of Urology Guidelines on Upper Urinary Tract Urothelial Carcinoma: 2020 Update. Eur Urol. 2021 Jan;79(1):62-79. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
Xylinas E, Kluth LA, Rieken M, Lee RK, Elghouayel M, Ficarra V, Margulis V, Lotan Y, Rouprêt M, et al. Impact of smoking status and cumulative exposure on intravesical recurrence of upper tract urothelial carcinoma after radical nephroureterectomy. BJU Int. 2014 Jul;114(1):56-61. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
Rink M, Xylinas E, Margulis V, Cha EK, Ehdaie B, Raman JD, Chun FK, Matsumoto K, Lotan Y, et a. Impact of smoking on oncologic outcomes of upper tract urothelial carcinoma after radical nephroureterectomy. Eur Urol. 2013 Jun;63(6):1082-90. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
Ju JY, Mills AM, Mahadevan MS, et al. Universal Lynch Syndrome Screening Should be Performed in All Upper Tract Urothelial Carcinomas. Am J Surg Pathol. 2018 Nov;42(11):1549-1555. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
Brierley, J.D., et al. TNM Classification of Malignant Tumours. 8th ed. 2016. www.uicc.org
Cowan NC. CT urography for hematuria. Nat Rev Urol. 2012 Mar 13;9(4):218-26. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
Margulis V, Shariat SF, Matin SF, et al. Outcomes of radical nephroureterectomy: a series from the Upper Tract Urothelial Carcinoma Collaboration. Cancer. 2009 Mar 15;115(6):1224-33. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
Takahashi N, Glockner JF, Hartman RP, et al. Gadolinium enhanced magnetic resonance urography for upper urinary tract malignancy. J Urol. 2010 Apr;183(4):1330-65. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
Millán-Rodríguez F, Palou J, de la Torre-Holguera P, Vayreda-Martija JM, Villavicencio-Mavrich H, Vicente-Rodríguez J. Conventional CT signs in staging transitional cell tumors of the upper urinary tract. Eur Urol. 1999 Apr;35(4):318-22. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
Malm C, Grahn A, Jaremko G, Tribukait B, Brehmer M. Diagnostic accuracy of upper tract urothelial carcinoma: how samples are collected matters. Scand J Urol. 2017 Apr;51(2):137-145. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
Witjes JA, Redorta JP, Jacqmin D, et al. Hexaminolevulinate-guided fluorescence cystoscopy in the diagnosis and follow-up of patients with non-muscle-invasive bladder cancer: review of the evidence and recommendations. Eur Urol. 2010 Apr;57(4):607-14. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
Lee KS, Zeikus E, DeWolf WC, Rofsky NM, Pedrosa I. MR urography versus retrograde pyelography/ureteroscopy for the exclusion of upper urinary tract malignancy. Clin Radiol. 2010 Mar;65(3):185-92. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
Seisen T, Peyronnet B, Dominguez-Escrig JL, et al. Oncologic Outcomes of Kidney-sparing Surgery Versus Radical Nephroureterectomy for Upper Tract Urothelial Carcinoma: A Systematic Review by the EAU Non-muscle Invasive Bladder Cancer Guidelines Panel. Eur Urol. 2016 Dec;70(6):1052-1068. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
Raman J, Shore ND. Management of Low-grade Upper Tract Urothelial Carcinoma: An Unmet Need. Rev Urol. 2020;22(1):1-8. www.ncbi.nlm.nih.gov
Clements MB, Krupski TL, Culp SH. Robotic-Assisted Surgery for Upper Tract Urothelial Carcinoma: A Comparative Survival Analysis. Ann Surg Oncol. 2018 Sep;25(9):2550-2562. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
Dominguez-Escrig JL, Peyronnet B, Seisen T, Bruins HM, et al. Potential Benefit of Lymph Node Dissection During Radical Nephroureterectomy for Upper Tract Urothelial Carcinoma: A Systematic Review by the European Association of Urology Guidelines Panel on Non-muscle-invasive Bladder Cancer. Eur Urol Focus. 2019 Mar;5(2):224-241. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
Baard J, Cormio L, Cavadas V, et al. Contemporary patterns of presentation, diagnostics and management of upper tract urothelial cancer in 101 centres: the Clinical Research Office of the Endourological Society Global upper tract urothelial carcinoma registry. Curr Opin Urol. 2021 Jul 1;31(4):354-362. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
Cutress ML, Stewart GD, Wells-Cole S, Phipps S, et al. Long-term endoscopic management of upper tract urothelial carcinoma: 20-year single-centre experience. BJU Int. 2012 Dec;110(11):1608-17. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
Remzi M, Schwentner C, Shariat S, Grubmüller B. Urothelkarzinom der Nieren und Harnleiter: Therapie. In: Die Urologie. Hrsg: Michel MS, Thüroff JW, Janetschek G, Wirth M. Springer-Verlag, 1. Aufl. 2016. 409-430.
Gallioli A, Boissier R, Territo A, Vila Reyes H, et al. Adjuvant Single-Dose Upper Urinary Tract Instillation of Mitomycin C After Therapeutic Ureteroscopy for Upper Tract Urothelial Carcinoma: A Single-Centre Prospective Non-Randomized Trial. J Endourol. 2020 May;34(5):573-580. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
Giannarini G, Kessler TM, Birkhäuser FD, et al. Antegrade perfusion with bacillus Calmette-Guérin in patients with non-muscle-invasive urothelial carcinoma of the upper urinary tract: who may benefit? Eur Urol. 2011 Nov;60(5):955-60. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
Powles T, Csőszi T, Özgüroğlu M, et al. Pembrolizumab alone or combined with chemotherapy versus chemotherapy as first-line therapy for advanced urothelial carcinoma (KEYNOTE-361): a randomised, open-label, phase 3 trial. Lancet Oncol. 2021 Jul;22(7):931-945. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
Huang YC, Chang YH, Chiu KH, Shindel AW, Lai CH. Adjuvant radiotherapy for locally advanced upper tract urothelial carcinoma. Sci Rep. 2016 Dec 2;6:38175. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
Iwata T, Kimura S, Abufaraj M, Janisch F, et al. The role of adjuvant radiotherapy after surgery for upper and lower urinary tract urothelial carcinoma: A systematic review. Urol Oncol. 2019 Oct;37(10):659-671 pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
Abe T, Shinohara N, Harabayashi T, et al. Impact of multimodal treatment on survival in patients with metastatic urothelial cancer. Eur Urol. 2007 Oct;52(4):1106-13. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
Rouprêt M, Babjuk M, Burger M, et al. EAU Guidelines on Upper Urinary Tract Urothelial Carcinoma. Limited Update 2022. https://uroweb.org/guidelines. Letzte Suche am 29.03.2022. uroweb.org
Tomita Y, Yamamoto Y, Tsuchiya N, et al. Avelumab first-line maintenance plus best supportive care (BSC) vs BSC alone for advanced urothelial carcinoma: JAVELIN Bladder 100 Japanese subgroup analysis. Int J Clin Oncol. 2022 Feb;27(2):383-395. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
Bellmunt J, de Wit R, Vaughn DJ, et al. Pembrolizumab as Second-Line Therapy for Advanced Urothelial Carcinoma. N Engl J Med. 2017 Mar 16;376(11):1015-1026. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
Lemke E, Sahasrabudhe D, Guancial E, et al. The Role of Metastasectomy in Urothelial Carcinoma: Where Are We in 2020? Clin Genitourin Cancer. 2020 Aug;18(4):e478-e483. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
Simsir A, Sarsik B, Cureklibatir I, Sen S, Gunaydin G, Cal C. Prognostic factors for upper urinary tract urothelial carcinomas: stage, grade, and smoking status. Int Urol Nephrol. 2011 Dec;43(4):1039-45. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
Collà Ruvolo C, Nocera L, Stolzenbach LF, et al. Tumor Size Predicts Muscle-invasive and Non-organ-confined Disease in Upper Tract Urothelial Carcinoma at Radical Nephroureterectomy. Eur Urol Focus. 2021 Mar 15:S2405-4569(21)00060-2. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
Chen CH, Grollman AP, Huang CY, et al. Additive Effects of Arsenic and Aristolochic Acid in Chemical Carcinogenesis of Upper Urinary Tract Urothelium. Cancer Epidemiol Biomarkers Prev. 2021 Feb;30(2):317-325. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
Chen CH, Dickman KG, Moriya M, et al. Aristolochic acid-associated urothelial cancer in Taiwan. Proc Natl Acad Sci U S A. 2012 May 22;109(21):8241-6. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
Janisch F, Shariat SF, Baltzer P, et al. Diagnostic performance of multidetector computed tomographic (MDCTU) in upper tract urothelial carcinoma (UTUC): a systematic review and meta-analysis. World J Urol. 2020 May;38(5):1165-1175. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
Cornu JN, Rouprêt M, Carpentier X, Geavlete B, et al. Oncologic control obtained after exclusive flexible ureteroscopic management of upper urinary tract urothelial cell carcinoma. World J Urol. 2010 Apr;28(2):151-6. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
Villa L, Cloutier J, Letendre J, Ploumidis A, et al. Early repeated ureteroscopy within 6-8 weeks after a primary endoscopic treatment in patients with upper tract urothelial cell carcinoma: preliminary findings. World J Urol. 2016 Sep;34(9):1201-6. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
Matin SF, Margulis V, Kamat A, et al. Incidence of downstaging and complete remission after neoadjuvant chemotherapy for high-risk upper tract transitional cell carcinoma. Cancer. 2010 Jul 1;116(13):3127-34. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
Margulis V, Puligandla M, Trabulsi EJ, et al. Phase II Trial of Neoadjuvant Systemic Chemotherapy Followed by Extirpative Surgery in Patients with High Grade Upper Tract Urothelial Carcinoma. J Urol. 2020 Apr;203(4):690-698. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
Meng X, Chao B, Vijay V, Silver H, et al. High Response Rates to Neoadjuvant Chemotherapy in High-Grade Upper Tract Urothelial Carcinoma. Urology. 2019 Jul;129:146-152. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
Tully KH, Krimphove Md MJ, Huynh MJ, et al. Differences in survival and impact of adjuvant chemotherapy in patients with variant histology of tumors of the renal pelvis. World J Urol. 2020 Sep;38(9):2227-2236. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
Vassilakopoulou M, de la Motte Rouge T, Colin P, et al. Outcomes after adjuvant chemotherapy in the treatment of high-risk urothelial carcinoma of the upper urinary tract (UUT-UC): results from a large multicenter collaborative study. Cancer 2011; 117: 5500-8. doi:10.1002/cncr.26172 DOI
Galsky MD, Mortazavi A, Milowsky MI, et al. Randomized Double-Blind Phase II Study of Maintenance Pembrolizumab Versus Placebo After First-Line Chemotherapy in Patients With Metastatic Urothelial Cancer. J Clin Oncol. 2020 Jun 1;38(16):1797-1806. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
Balar AV, Galsky MD, Rosenberg JE, et al. Atezolizumab as first-line treatment in cisplatin-ineligible patients with locally advanced and metastatic urothelial carcinoma: a single-arm, multicentre, phase 2 trial. Lancet. 2017 Jan 7;389(10064):67-76. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
Sharma P, Retz M, Siefker-Radtke A, et al. Nivolumab in metastatic urothelial carcinoma after platinum therapy (CheckMate 275): a multicentre, single-arm, phase 2 trial. Lancet Oncol. 2017 Mar;18(3):312-322. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
Nazzani S, Preisser F, Mazzone E, et al. Survival Effect of Nephroureterectomy in Metastatic Upper Urinary Tract Urothelial Carcinoma. Clin Genitourin Cancer. 2019 Jun;17(3):e602-e611. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
Lehmann J, Suttmann H, Albers P, et al. Surgery for metastatic urothelial carcinoma with curative intent: the German experience (AUO AB 30/05). Eur Urol. 2009 Jun;55(6):1293-9. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
Brien JC, Shariat SF, Herman MP, et al. Preoperative hydronephrosis, ureteroscopic biopsy grade and urinary cytology can improve prediction of advanced upper tract urothelial carcinoma. J Urol. 2010 Jul;184(1):69-73 pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
Autor*innen
Kristin Haavisto, Dr. med., Fachärztin für Innere Medizin und Hämato-/Onkologie, Münster
Die ursprüngliche Version dieses Artikels basiert auf einem entsprechenden Artikel im norwegischen hausärztlichen Online-Handbuch Norsk Elektronisk Legehåndbok (NEL, https://legehandboka.no/).
C65; C66
Rak urotelialny górnych dróg moczowych Guzy urotelialne górnych dróg moczowych
U77
Rak urotelialny górnych dróg moczowych Upper Urinary Tract Urothelial Carcinomas Upper Tract Urothelial Carcinomas UTUC Palenie tytoniu Rak przejściowokomórkowy UC Transitional Cell Carcinoma TCC Krwiomocz Radykalna nefroureterektomia
Definicja: Rak urotelialny górnych dróg moczowych (Upper Tract Urothelial Carcinoma — UTUC) to guz złośliwy wywodzący się z nabłonka przejściowego (urotelium) dróg moczowych i miedniczek nerkowych. Największym czynnikiem ryzyka jest palenie tytoniu.
Nefrologia/Urologia
Guzy urotelialne górnych dróg moczowych
/link/1f2cc72cd5714aaaab07aa1581faed30.aspx
/link/1f2cc72cd5714aaaab07aa1581faed30.aspx
guzy-urotelialne-gornych-drog-moczowych
SiteDisease
Guzy urotelialne górnych dróg moczowych
K.Reinhardt@gesinform.de
Ksilje.Reinhardt@gesinformlango@nhi.de (patched by linkmapper)no