Inne specyficzne zaburzenia związane z bezsennością
Niespecyficzne zaburzenia związane z bezsennością
Inne specyficzne zaburzenia związane z hipersomnią
Niespecyficzne zaburzenia związane z hipersomnią
Inne specyficzne zaburzenia rytmu snu i czuwania
Niespecyficzne zaburzenia rytmu snu i czuwania
Częstość występowania
Częstość występowania zaburzeń snu w dzieciństwie wynosi 20–25%.5
najczęściej nocne przebudzenia, następnie trudności z zasypianiem lub koszmary senne
Częstość występowania i rozkład wiekowy w zależności od danego zaburzenia snu
maksymalna częstość występowania bezsenności nieorganicznej w dzieciństwie, natomiast maksymalna częstotliwość hipersomnii nieorganicznej w okresie dojrzewania
U noworodków rytm biologiczny jest kontrolowany głównie przez karmienie i opiekę, co skutkuje okresami snu trwającymi od 2 do 4 godzin.
W wieku 3–4 miesięcy większość dzieci śpi około 14–18 godzin na dobę, w tym co najmniej 5 godzin w nocy.
W pierwszym roku życia rozwijają się zarówno typowe fazy snu, jak i rytm snu w ciągu dnia i nocy.
50% snu dzieci poniżej 6. miesiąca życia składa się ze snu REM (Rapid Eye Movement), podczas gdy u dorosłych ta faza snu stanowi jedynie 20%.
Aktywny sen REM występuje częściej u niemowląt, co skutkuje krótszymi cyklami snu.
70% niemowląt zasypia samodzielnie w łóżeczku w wieku 3 miesięcy, 90% w wieku 5 miesięcy, znajduje własną drogę do snu po przebudzeniu w nocy i śpi przez 6–8 godzin
W drugiej połowie pierwszego roku życia, w związku z większymi skokami rozwojowymi, często pojawiają się przejściowe zaburzenia snu obejmujące nocne budzenie się i płacz, które wymagają zapewnienia bezpieczeństwa i bliskości znanych osób.
Małe dzieci 1–5 lat
Małe dzieci potrzebują około 11–14 godzin snu na dobę, ale występują duże indywidualne wahania.
W pierwszych 3 latach życia nadal występują okresy snu trwające do 2 godzin rano i wczesnym popołudniem.
Dziecko potrzebuje coraz mniej snu w ciągu dnia, aż popołudniowa drzemka stopniowo zanika najpóźniej w wieku szkolnym.
Konflikty i zaburzenia związane z chodzeniem spać i przesypianiem całej nocy pojawiają się zazwyczaj w 2. roku życia (rozwój autonomii dziecka), jak również w 3.–4. roku życia (wyraźna zdolność dzieci do fantazjowania, intensywne śnienie).
Dzieci w wieku szkolnym 6–12 lat
Dzieci w wieku szkolnym potrzebują ok. 10–11 godzin snu na dobę, ale występują duże indywidualne wahania.
Młodzież w wieku 13–18 lat
Młodzież potrzebuje ok. 9 godzin snu na dobę z dużymi indywidualnymi wahaniami.
W okresie dojrzewania rytm snu często się zmienia i dziecko zasypia później.
Wczesne budzenie się w trakcie roku szkolnego i ciągłe zwiększone zapotrzebowanie na sen często prowadzi do niedoborów snu w ciągu tygodnia i związanych z tym konsekwencji (np. trudności z koncentracją).
Ze względu na znaczne zmiany w architekturze snu i zbliżenie się do architektury snu osoby dorosłej, pojawia się nowa faza podatna na zaburzenia snu.
F51.2 Nieorganiczne zaburzenia rytmu snu i czuwania
F51.3 Somnambulizm [sennowłóctwo]
F51.4 Lęki nocne
F51.5 Koszmary senne
F51.8 Inne nieorganiczne zaburzenia snu
F51.9 Nieorganiczne zaburzenia snu, nieokreślone
Organiczne zaburzenia snu
G25.80 Okresowe ruchy nóg podczas snu (PLMS)
G25.81 Zespół niespokojnych nóg
G47.0 Zaburzenia zasypiania i utrzymania snu [bezsenność]
G47.1 Zaburzenia z nadmierną sennością [hipersomnia]
G47.2 Zaburzenia rytmu snu i czuwania
G47.3 Bezdech senny
G47.4 Narkolepsja i katalepsja
G47.8 Inne zaburzenia snu (np. zespół Kleinego-Levina)
Diagnostyka różnicowa
Bezsenność
Zaburzenie ilości lub jakości snu lub jego pory
towarzyszący stres psychiczny i/lub wynikające z niego negatywne konsekwencje społeczne lub edukacyjne
Bezsenność jest najczęstszym zaburzeniem snu u dzieci.1
możliwy związek ze wzrostem czasu spędzanego przed ekranem przed snem (telewizja, smartfon, komputer)
Podgrupy bezsenności u dzieci i młodzieży według ICSD-32
bezsenność behawioralna w dzieciństwie: nieodpowiednie skojarzenia z zasypianiem (przedmioty, warunki) i/lub brak wyznaczania granic
bezsenność spowodowana nieodpowiednią higieną snu: nieregularne pory kładzenia się spać, brak rytuałów przed snem, nadmierne korzystanie z mediów cyfrowych lub napojów zawierających kofeinę u nastolatków, zasypianie tylko wtedy, gdy są przemęczeni
bezsenność psychofizjologiczna: wysoki stan pobudzenia, wyuczone przeszkadzające skojarzenia, wyraźna obawa o senność w ciągu dnia
ostra bezsenność: czas trwania co najmniej 4 tygodnie
bezsenność przewlekła: czas trwania co najmniej 3 miesiące przez ≥3 dni w tygodniu
Możliwe konsekwencje obejmują deficyty poznawcze, rozregulowanie emocjonalne, depresję, tendencje samobójcze, zaburzenia zachowania (np. nadpobudliwość)1
związek z niektórymi typami HLA i występowanie rodzinne
szczytowa częstość występowania objawów w wieku 10–19 lat1
Objawy obejmują przewlekłą, wyraźną senność w ciągu dnia z atakami zasypiania, katapleksję (utrata napięcia i opadanie), omamy hipnagogiczne i zaburzenia snu w nocy.1
Diagnostyka płynu mózgowo-rdzeniowego wykazuje obniżony poziom neuropeptydu hipokretyny.1
Nieorganiczna hipersomnia
nadmierna senność i możliwe napady snu w ciągu dnia pomimo odpowiedniej długości snu
rzadka u małych dzieci, częstsza u starszych dzieci
Okresowa hipersomnia (zespół Kleinego-Levina)
Zaburzenia rytmu snu i czuwania
odchylenia rytmu snu i czuwania dziecka od otoczenia (np. jet lag)
Nie mają wpływu na ilość i jakość snu, a jedynie na jego porę.
początek snu często dopiero między godziną 1:00 a 6:00, a następnie niezakłócony pod względem długości i jakości, jeśli osoba dotknięta tym zaburzeniem nie zostanie obudzona
Stałe pory budzenia (np. o 7 rano) prowadzą do przemęczenia i niewyspania.
Współwystępujące choroby psychiczne i zaburzenia współistniejące
na przykład stres, zaburzenia adaptacyjne, zaburzenia fobiczne, inne zaburzenia lękowe, zaburzenia afektywne, skłonności samobójcze
Przebyte lub współistniejące choroby organiczne
Badanie przedmiotowe
Ogólne badanie lekarskie
Oznaki wskazujące na:
opóźnienie rozwoju motorycznego lub poznawczego
zespoły chorobowe
choroby neurologiczne
inne organiczne przyczyny zaburzeń snu
Dodatkowe konsultacje u specjalistów
Dziennik snu przez co najmniej jeden typowy tydzień
dziennik dzienny i nocny w celu rejestrowania jakości snu i zachowań zakłócających sen
prowadzony razem z rodzicami/opiekunami do okresu dojrzewania
Standaryzowane kwestionariusze snu
samoocena
Children's Sleep Comic dla dzieci w wieku 5 lat i starszych
Sleep Self Report dla dzieci w wieku 7–12 lat
inwentarz snu dla dzieci i młodzieży w wieku 8–11 lat
skala senności Epworth
Ocena zewnętrzna
Kwestionariusz nawyków związanych ze snem dzieci (Children's Sleep Habits Questionnaire – CSHQ) dla dzieci w wieku 4–10 lat
Skala zaburzeń snu (Sleep Disturbance Scale) dla dzieci w wieku 5–16 lat
Pediatryczny kwestionariusz snu (Pediatric Sleep Questionnaire – PSQ) dla dzieci w wieku 2–18 lat
Inwentarz snu dla dzieci i młodzieży w wieku 5–11 lat (kwestionariusze dla rodziców)
Polisomnografia
Kompleksowe badanie snu z rejestracją wielu parametrów (np. oddychanie, EEG, aktywność mięśni)
wskazania obejmują wyjaśnienie zaburzeń oddychania związanych ze snem (np. OSAS), hipersomnii (np. narkolepsji), przewlekłej bezsenności bez skutecznego leczenia,,
Podstawą leczenia jest szczegółowe poradnictwo medyczne dotyczące snu dla dziecka dotkniętego zaburzeniem oraz jego rodziców/opiekunów na temat konkretnego zaburzenia snu (psychoedukacja).13
charakterystyka normalnego snu w danym wieku
indywidualne różnice w zapotrzebowaniu na sen
częstość występowania zaburzeń snu
lęki związane ze snem specyficzne dla danego etapu rozwoju
wprowadzenie zindywidualizowanej i dostosowanej do wieku higieny snu
Zaburzenia snu jako objaw innej choroby organicznej lub psychiatrycznej (np. depresja lub PTSD) nie powinny być traktowane jako problem drugorzędny.
Jeśli rytm snu i czuwania jest zaburzony (np. zespół opóźnionej fazy snu), oprócz higieny snu możliwa jest interwencja wykorzystująca terapię światłem lub chronoterapię.11,14
Najwięcej dowodów na skuteczność dotyczy terapii behawioralnej w przypadku bezsenności.
podrzędna rola farmakoterapii u dzieci i młodzieży
Opcje leczenia
Zalecenia dotyczące higieny snu
Regularne pory kładzenia się spać i regularna rutyna dnia (również w weekendy)1
w przypadku młodszych dzieci w miarę możliwości regularny sen w ciągu dnia w określonych godzinach
Wystarczająca aktywność fizyczna w ciągu dnia
Wystarczający odstęp czasowy między drzemką a snem nocnym
Rytuały przed snem (od 15 do 30 minut) w zależności od wieku1,15
Odpowiednia temperatura, oświetlenie i poziom hałasu w sypialni1
ciche, zaciemnione, przytulne i raczej chłodne pomieszczenie do spania
jasne światło nad ranem jako dobry bodziec do przebudzenia12
Miejsce do spania, które nie jest związane z innymi aktywnościami
na przykład z zabawą, telefonem komórkowym, telewizją, odrabianiem lekcji itp.
Negatywne czynniki/zachowania, których należy unikać15-16
pora kładzenia się spać po godzinie 21:00
ekscytujące lub forsowne czynności przed pójściem spać
jasne światło, szczególnie w zakresie fal niebieskich (ekrany LCD)
korzystanie z multimediów, zwłaszcza na godzinę przed snem1
We wczesnym dzieciństwie należy postarać się ustalić wzorzec zachowania polegający na karmieniu w ciągu dnia i spaniu w nocy.
unikanie pobudzających napojów i słodyczy, a także dużych posiłków przed snem
unikanie jedzenia i picia w nocy
Nie należy zachęcać dziecka do picia/jedzenia, które tylko opóźnia zasypianie.
Metody terapii behawioralnej
Terapia behawioralna bezsenności u dzieci
u młodszych dzieci
rytmizacja zachowań związanych ze snem
stworzenie przyjemnego środowiska snu i pozytywnych rutyn przed snem
ograniczanie niekorzystnych wzorców zachowań (wygaszanie), np. wychodzenie z łóżka, wołanie rodziców
stopniowe wygaszanie, szczególnie w przypadku nadopiekuńczego rodzicielstwa
opóźnianie pory kładzenia się spać (faded bedtime): chodzenie spać później, gdy dziecko jest wystarczająco zmęczone i stopniowe przyspieszanie pory kładzenia się spać
stałe budzenie: budzenie dziecka na 15–30 minut przed jego samodzielnym przebudzeniem, wydłużanie odstępów w miarę upływu czasu
u starszych dzieci: interwencje poznawczo-behawioralne,
edukacja na temat odpowiedniej długości i warunków snu
ćwiczenie technik relaksacyjnych dostosowanych do wieku
restrukturyzacja poznawcza w celu radzenia sobie z negatywnymi emocjami związanymi ze snem
W przypadku nastolatków należy wziąć pod uwagę zmiany specyficzne dla wieku (późniejsze godziny kładzenia się spać, korzystanie z multimediów, substancje utrudniające zasypianie, presję wywołującą stres).
Zaangażowanie rodziców lub opiekunów w terapię poznawczo-behawioralną
promowanie przyjaznych rodzinie strategii snu i odpowiednich zachowań rodzicielskich wyznaczających granice
na przykład psychoedukacja, higiena snu, pozytywne zachowania wychowawcze związane ze snem
W razie potrzeby dodatkowe techniki relaksacyjne dla starszych dzieci i młodzieży,
na przykład relaksacja mięśni wg Jacobsona, trening autogenny
Leczenie farmakologiczne
Leczenie farmakologiczne zaburzeń snu u dzieci powinno być stosowane bardzo restrykcyjnie i co najwyżej tymczasowo.
tylko po wyczerpaniu interwencji terapii behawioralnej
bardzo ograniczone badania dotyczące leczenia farmakologicznego
Substancje często nie są dopuszczone do stosowania u dzieci, w związku z czym przeprowadza się indywidualne próby leczenia.
Określenie dawki dla dzieci jest często trudne i wiąże się z dużymi różnicami międzyosobniczymi w działaniu.
Fitofarmaceutyki
wspomaganie terapii behawioralnej, np. waleriana
dzieci od 12 roku życia: 1 tabletka zawierająca 450 mg suchego wyciągu z korzenia kozłka lekarskiego na około godzinę przed pójciem spać
Leki przeciwhistaminowe pierwszej generacji do krótkotrwałego leczenia
poważne skutki uboczne w zależności od dawki: sedacja, stany lękowe, omamy
doksylamina (dzieci od 6. miesiąca życia)
np. wodorobursztynian doksylaminy 12,5 mg na 5 ml soku
niemowlęta w wieku 6–12 miesięcy i o masie ciała >>7 kg: 2,5 ml soku
dzieci w wieku 1–4 lat i o masie ciała >>10 kg: 2,5–5 ml soku
dzieci w wieku 5–12 lat i o masie ciała 20–40 kg: 5–10 ml soku
młodzież od 13 lat i o masie ciała >>40 kg: 15–20 ml soku
difenhydramina (dozwolona dopiero od 18. roku życia)
Melatonina
własny hormon organizmu o działaniu ułatwiającym zasypianie, który ma znaczący wpływ na rytm okołodobowy
terapia uzupełniająca higienę snu i ewentualnie terapię behawioralną
stosowana poza tym np. w przypadku bezsenności lub zespołu opóźnionej fazy snu tylko w ramach zindywidualizowanej próby leczenia (zastosowanie poza wskazaniami rejestracyjnymi)
w badaniach potwierdzona skuteczność za pomocą metaanaliz u dzieci z zaburzeniami ze spektrum autyzmu, ADHD, zaburzeniami neurorozwojowymi i zespołem opóźnionej fazy snu
dobra tolerancja bez poważnych skutków ubocznych, nawet w przypadku długotrwałego leczenia
Rozważenie terapii przeciwdepresyjnej w przypadku współistniejącej depresji lub zaburzeń lękowych
Inne formy leczenia
Jeśli sytuacja domowa i/lub rodzinna nadal jest stresująca, w razie potrzeby należy włączyć do współpracy instytucje zajmujące się opieką nad młodzieżą.6
W przypadku poważnych współistniejących zaburzeń psychicznych lub poważnego wpływu na codzienne życie (np. utrata miejsca praktycznej nauki zawodu) rozważenie środków rehabilitacyjnych.6
Wskazania do skierowania do specjalisty / szpitala
Niektóre zaburzenia snu (np. pavor nocturnus) występują tylko sporadycznie, tymczasowo i bez znaczącego stresu psychologicznego czy następstw. W takim przypadku dalsze wyjaśnienia często nie są konieczne.
W przypadku utrzymujących się zaburzeń snu, stresu rodzinnego lub negatywnych konsekwencji w życiu codziennym zaleca się podstawowe leczenie ambulatoryjne przez pediatrę lub psychiatrę dzieci i młodzieży z udziałem opiekunów.
W niektórych przypadkach konieczna może być (częściowa) obserwacja i wyjaśnienie w warunkach szpitalnych.
na przykład zaburzenia oddychania lub ruchu związane ze snem, zaburzenia napadowe związane ze snem, somnambulizm z ryzykiem urazu, ostre zaburzenie psychiatryczne lub niejasne bądź zależne od środowiska zaburzenia snu
Dodatkowo w razie potrzeby internistyczne lub ogólnorozwojowe badania neurologiczne, jeśli podejrzewa się przyczyny organiczne oraz konsultacja psychiatryczna w przypadku współistniejących zaburzeń psychicznych
Morgenthaler TI, Owens J, Alessi C, et al., for the American Academy of Sleep Medicine. Practice parameters for behavioral treatment of bedtime problems and night wakings in infants and young children. Sleep 2006; 29: 1277-81. PubMed
Problemy z zasypianiem Problemy z przesypianiem nocy Bezsenność początkowa Bezsenność w środku nocy Zaburzenia snu Zaburzenia zasypiania Bezsenność Bezsenność Hipersomnia Bezsenność Zaburzenia oddychania związane ze snem Hipersomnie pochodzenia ośrodkowego Zespół Kleinego-Levina Senność w ciągu dnia Senność Zaburzenia rytmu okołodobowego snu i czuwania Parasomnie Pavor nocturnus Somnambulizm Lunatykowanie Koszmary senne Koszmary senne Zaburzenia ruchowe związane ze snem Parasomnia Sen Higiena snu Terapia behawioralna
Zaburzenia snu w dzieciństwie są powszechne i różnią się stopniem nasilenia.1
negatywny wpływ na zdrowie organiczne i psychiczne, a także na sytuację szkolną i rodzinną
współwystępowanie z chorobami psychicznymi lub organicznymi
Pediatria
Zaburzenia snu u dzieci
/link/a815fdf99b6840bcb2ce2be086313385.aspx
/link/a815fdf99b6840bcb2ce2be086313385.aspx
zaburzenia-snu-u-dzieci
SiteProfessional
Zaburzenia snu u dzieci
K.Reinhardt@gesinform.de
siljeK.lango@nhiReinhardt@gesinform.node (patched by linkmapper)