Informacje ogólne
Definicja
- Ostre zapalenie pęcherzyka żółciowego jest stanem zapalnym pęcherzyka żółciowego, w większości przypadków spowodowanym kamieniami żółciowymi
- Zastój żółci prowadzi do miejscowego zapalenia.
- Objawia się ono ostrym i uporczywym bólem w prawej górnej części jamy brzusznej.
- Objawy towarzyszące to gorączka, nudności, wymioty, miejscowa obrona mięśniowa, objaw Murphy'ego.
- Rozpoznanie potwierdza się na podstawie wyniku badania USG.
- Ostre zapalenie pęcherzyka żółciowego może przekształcić się w stan przewlekły: następuje zwłóknienie, pęcherzyk żółciowy zmniejsza się i traci swoją pierwotną zdolność do skurczu.
- Jeśli drogi żółciowe zostaną zablokowane np. przez kamienie, może dojść do dalszych powikłań, takich jak martwica, ropniak lub perforacja pęcherzyka żółciowego, zapalenie dróg żółciowych, żółciowe zapalenie trzustki.
Epidemiologia
- Kamica żółciowa jest powszechna w Europie.
- U 20
-– i 30-–latków częstość występowania wynosi około 5% i wzrasta z wiekiem. - W przypadku 60
-– i 70-–latków jest to około 40%.
- U 20
- Najczęstszym powikłaniem kamicy żółciowej jest ostre zapalenie pęcherzyka żółciowego. Jeśli objawowa kamica żółciowa nie jest leczona, to w około 10% przypadków prowadzi do rozwoju ostrego zapalenia pęcherzyka żółciowego. 20% z bezobjawową kamicą żółciową rozwinie ostre zapalenie pęcherzyka żółciowego w ciągu 20 lat.
2-3
Etiologia i patogeneza
- W 90% przypadków przyczyną jest niedrożność przewodu pęcherzykowego, wywołana przez kamień z następczym zastojem żółci w pęcherzyku.
nastNastępnie chemiczne zapalenie z powodu uwolnienia lizolecytyny.pPóźniej zapalenie bakteryjne z drobnoustrojami jelitowymi (E. coli, Klebsiella,Enterobakterieenterobakterie).- Często wszystkie
trzy3 czynniki występują w łącznie.
- Nieleczone może prowadzić do zaburzenia ukrwienia z rozwojem tkanki martwiczej, z ryzykiem perforacji pęcherzyka żółciowego.
- Powstały wyciek często pozostaje odgraniczony i tworzy się ropniak. Uogólnione zapalenie otrzewnej występuje rzadko.
- Ostre zapalenie pęcherzyka żółciowego bez kamieni żółciowych (cholecystitis acalculosa)1
- W 5–10% wszystkich przypadków ostre zapalenie pęcherzyka żółciowego nie jest spowodowane kamicą żółciową.
- Okoliczności sprzyjające to takie, które prowadzą do zagęszczenia żółci lub do utrudnienia przepływu krwi.
przedPrzedłużone żywienie pozajelitowe lub przedłużony okres postu.sepsaSepsa, uraz, oparzenia, duży zabieg chirurgiczny.wstrzWstrząs.zmianyZmiany naczyniowe, np. w wyniku cukrzycy, kolagenoz (chorób tkanki łącznej), zapaleń naczyń (vasculitis).zwZwłóknienie przewodu pęcherzykowego.rakRak pęcherzyka żółciowego, który utrudnia odpływ żółci.immunosupresjaImmunosupresja.niektNiektóre zakażenia wirusowe.- U dzieci zapalenie pęcherzyka żółciowego bez kamieni może wystąpić na skutek zakażenia wirusowego.
Czynniki predysponujące
- Czynniki predysponujące do wystąpienia objawowej kamicy żółciowej:
ICD-–10
- K80 Kamica żółciowa.
- K80.0 Kamica pęcherzyka żółciowego z ostrym zapaleniem pęcherzyka żółciowego.
- K81 Zapalenie pęcherzyka żółciowego.
- K81.0 Ostre zapalenie pęcherzyka żółciowego.
Diagnostyka
Kryteria diagnostyczne
- Rozpoznanie ustala się na podstawie objawów oraz wyników badań pomocniczych (zwłaszcza USG jamy brzusznej). Najczęstsze objawy:
- prawostronny ból w górnej części jamy brzusznej
- objaw Murphy'ego
- leukocytoza
- zwiększone stężenie CRP
- gorączka
- ultrasonograficzne cechy kamicy pęcherzyka żółciowego lub zapalenia pęcherzyka żółciowego (pogrubienie/trójwarstwowość ściany pęcherzyka).
Kryteria jednoczesnego występowania kamicy dróg żółciowych zewnątrzwątrobowych w kamicy pęcherzyka żółciowego42
- Duże prawdopodobieństwo jednoczesnej kamicy dróg żółciowych zewnątrzwątrobowych (>50%)
- ultrasonograficznie poszerzone drogi żółciowe zewnątrzwątrobowe (>7
- wykazana w USG obecność złogów w drogach żółciowych lub
- kliniczne i laboratoryjne kryteria wstępującego zapalenia dróg żółciowych (ascending cholangitis).
- ultrasonograficznie poszerzone drogi żółciowe zewnątrzwątrobowe (>7
- Pośrednie prawdopodobieństwo jednoczesnej kamicy dróg żółciowych zewnątrzwątrobowych (5–50%)
- brak kryteriów wysokiego lub niskiego prawdopodobieństwa.
- Niskie prawdopodobieństwo jednoczesnej kamicy dróg żółciowych zewnątrzwątrobowych (<5%)
- przewód wątrobowy wspólny (PWW) prawidłowej szerokości (do 7 mm)
- niepodwyższone parametry: bilirubina ogólna, GGTP, ALP, ALT, AST w trakcie aktualnego epizodu bólowego
- brak epizodów żółciowego zapalenia trzustki, acholicznych (jasnych) stolców i/lub urobilinogenurii lub bilirubinurii w aktualnym wywiadzie.
Diagnostyka różnicowa
- Kamica żółciowa, ewentualnie w połączeniu z inną chorobą gorączkową.
- Kolka żółciowa.
- Choroba wrzodowa
- Zapalenie wyrostka robaczkowego z wysoką lokalizacją, ewentualnie w czasie ciąży.
- Nowotwór jelita grubego.
- Zapalenie uchyłków na poziomie zgięcia prawego.
- Zapalenie trzustki.
- Wirusowe zapalenie wątroby typu A
- Ropień podprzeponowy.
- Choroba nerek, kamica nerkowa.
- Prawostronne zapalenie płuc.
- Zawał serca.
Wywiad lekarski
- Kolkowy ból w prawej górnej części jamy brzusznej/w nadbrzuszu
czCzęsto w nocy albo po tłustym lub obfitym posiłku.
- Promieniowanie do pleców i/lub prawego barku.
- Towarzyszące nudności i wymioty.
- Ból zwiększa swoją intensywność w miarę postępu choroby.
- Często gorączka i dreszcze.
- Piwnobrązowy (ciemny) mocz i żółtaczka przy towarzyszącej kamicy dróg żółciowych zewnątrzwątrobowych (choledocholithiasis).
- Rozpoznana kamica pęcherzyka żółciowego, ewentualnie kolka żółciowa w wywiadzie.
Badanie przedmiotowefizykalne
- Objaw Murphy'ego
- Szczególnie przy głębokim wdechu występuje typowy ból przy ucisku nad pęcherzykiem żółciowym, pod prawym łukiem żebrowym, powodujący wstrzymanie dalszego nabierania powietrza.
- Ewentualnie miejscowa obrona mięśniowa.
- Przy wodniaku pęcherzyka żółciowego wyczuwalny pęcherzyk żółciowy w prawej górnej części jamy brzusznej.
Ew.Ewentualnie osłuchowy brak perystaltyki i rozdęty brzuch w przypadku porażennej niedrożności jelita.- W 10–15% przypadków występuje umiarkowana
UWAGAUwaga: kamień w drogach żółciowych!
Badania uzupełniające w praktyce lekarza rodzinnego
- USG: w połączeniu z wynikami badania
przedmiotowegofizykalnego jest metodą z wyboru w wykrywaniu lub wykluczaniu ostrego zapalenia pęcherzyka żółciowego.53
wykrycieWykrycie kamieni żółciowych, pogrubienie i wielowarstwowe prążkowanie ściany pęcherzyka żółciowego, powiększenie pęcherzyka żółciowego (wodniak), echogeniczna obwódka płynowa wokół pęcherzyka.czuCzułość >95% i swoistość prawie 100%; metoda z wyboru w diagnostyce kamicy pęcherzyka żółciowego.ocenaOcena przewodu wątrobowego wspólnego (PWW)- poszerzenie >7
- poszerzenie >7
rozsianeRozsiane pogrubienia ściany pęcherzyka żółciowego występują również w:- wirusowym zapaleniu wątroby, chorobach wirusowych z zajęciem wątroby i innych zakażeniach wewnątrzbrzusznych
- przypadku zatrzymania płynów z powodu marskości wątroby, niewydolności serca, niewydolności nerek, niedoboru białka, wstrząsu.
- Diagnostyka laboratoryjna
- Leukocytoza jest częsta, ale nie zawsze występuje.
- CRP jest często podwyższone.
- Jeśli poziomy bilirubiny w surowicy, ALP,
- Jeśli aktywność lipazy i
Diagnostyka specjalistyczna
- Diagnostyka laboratoryjna
- Posiewy krwi są wskazane w przypadku
- Posiewy krwi są wskazane w przypadku
- Ultrasonongrafia endoskopowa, endosonografia (EUS)
wW celu potwierdzenia/wykluczenia kamieni w drogach żółciowych i ustalenia wskazań do ECPW, jeśli istnieje umiarkowane prawdopodobieństwo (patrz wyżej) jednoczesnejbadanieBadanie wyłącznie diagnostyczne;– w przypadku wykluczenia kamieni w drogach żółciowych można zrezygnować z ECPW.
- ECPW (endoskopowa cholangiopankreatografia wsteczna)
- Wykonywana w przypadkach, gdy istnieje duże prawdopodobieństwo kamicy dróg żółciowych zewnątrzwątrobowych
wW przypadkach, gdy planowana jest interwencja, np. ekstrakcja kamienia i sfinkterotomia.
- Wykonywana w przypadkach, gdy istnieje duże prawdopodobieństwo kamicy dróg żółciowych zewnątrzwątrobowych
- MRCP (rezonans magnetyczny dróg żółciowych)
zabiegZabieg nieinwazyjny do oceny wewnątrz-– i zewnątrzwątrobowych dróg żółciowych.obrazowanieObrazowanie za pomocą rezonansu magnetycznego.- Podanie środka kontrastowego nie jest konieczne.
nieNie zawsze dostępny w diagnostyce ostrej.wskazanyWskazany w razie podejrzenia kamicy przewodowej.
- TK
pomocnaPomocna w diagnostyce niekamiczego zapalenia pęcherzyka żółciowego.
- Scyntygrafia wątroby i dróg żółciowych
- Nie jest ogólnie przyjętym standardem.
Wskazania do hospitalizacji
- W przypadku podejrzenia ostrego zapalenia pęcherzyka żółciowego należy zawsze skierować na oddział chirurgii ogólnej.
Lista kontrolna dotycząca skierowania
Zapalenie pęcherzyka żółciowego
- Cel skierowania
- Diagnostyka uzupełniająca? Leczenie? Inne?
- Wywiad lekarski
- Początek i
- Objawy? Jak często występują kolki?
- Powikłania: kamica dróg żółciowych zewnątrzwątrobowych?
- Choroby współistniejące? Aktualnie przyjmowane leki?
- Początek i
- Badanie
przedmiotowefizykalne- Stan ogólny pacjenta? Gorączka?
- Stan brzucha?
- Badania uzupełniające
Leczenie
Cele leczenia
- Wyleczenie.
- Zapobieganie powikłaniom i nawrotom choroby.
Ogólne informacje o leczeniu
- Zabieg chirurgiczny
- Międzynarodowym standardem jest procedura laparoskopowa.
64 wczesnaWczesna cholecystektomia laparoskopowa, najlepiej w ciągu 24 godzin (72 godzin) od przyjęcia do szpitala.75- Jeśli nie można operować pacjenta wcześnie (7 dni od przyjęcia do szpitala, 10 dni od początku objawów), cholecystektomia powinna być wykonana w indywidualnie ustalonym terminie.
36
- Międzynarodowym standardem jest procedura laparoskopowa.
- Wczesna cholecystektomia w ciągu 24 godzin od przyjęcia do szpitala prowadzi do istotnie mniejszej zachorowalności, krótszego pobytu w szpitalu i niższych kosztów leczenia.
64 - Wyłącznie leczenie zachowawcze (farmakologiczne) jest możliwe, ale u około 1/3 chorych utrzymują się lub nawracają objawy wymagające cholecystektomii.
- Wyjątek w przypadku pacjentów obarczonych wysokim ryzykiem chirurgicznym:
- rozważenie przede wszystkim podejścia zachowawczego
- rozważenie przezskórnego drenażu pęcherzyka żółciowego
Wytycznewytyczne Tokio uznają drenaż pęcherzyka żółciowego pod kontrolą endosonograficzną (endoscopic ultrasound-–guided gallbladder drainage—– EUS-–GBD) wykonywany przez doświadczonych operatorów za równoważny z drenażem przezskórnym.87
- Przy jednoczesnej kamicy dróg żółciowych zewnątrzwątrobowych:
- ECPW z papillotomią i usunięciem kamieni.
nastNastępnie szybka cholecystektomia laparoskopowa w ciągu 72 godzin.98
- Analgezja, substytucja objętości wewnątrznaczyniowej i w razie potrzeby antybiotykoterapia od momentu przyjęcia/rozpoznania.
Farmakoterapia
Leczenie bólu
- Spazmolityki (np. drotaweryna, hioscyna, papaweryna) w połączeniu z obwodowo działającymi lekami przeciwbólowymi, takimi jak:
- NLPZ
- metamizol
- paracetamol .
- W przypadku nasilonego bólu: opioidy (np. buprenorfina)
;.morfinaMorfina nie jest zalecana (skurcz zwieracza Oddiego).
- Szczegółowe informacje znajdują się w sekcji
Farmakoterapiafarmakoterapia w artykuleKamieniekamienie żółciowe (kamica żółciowa).
Antybiotykoterapia
- Okołooperacyjnie
- W ostrym zapaleniu pęcherzyka żółciowego z objawami sepsy, zapalenia dróg żółciowych, ropnia lub perforacji należy natychmiast podać antybiotyki.
- W Polsce w niepowikłanym przebiegu zaleca się stosowanie empirycznej antybiotykoterapii o szerokim spektrum działania, zwykle przez 5
-–7 dni. - Zgodnie z wytycznymi World Society of Emergency Surgery 2020 można zrezygnować z podawania antybiotyku w niepowikłanym zapaleniu pęcherzyka żółciowego, gdy ognisko zakażenia jest kontrolowane poprzez cholecystektomię.
109 - Antybiotykoterapia:
- aminopenicylina/inhibitor beta
-–laktamazy (BLI), np. amoksycylina/kwas klawulanowy 875/125razyx na dobę doustnie - acylaminopenicylina/BLI, np. ampicylina/sulbaktam
razyx na dobę (maks.maksymalnie 12 g na dobę) - cefalosporyna 3. i 4. generacji (ceftriakson/cefepim) w połączeniu z metronidazolem, np. ceftriakson dożylnie 2,0 g 1
razx na dobę plus metronidazolrazyx na dobę - alternatywnie karbapenemy grupy 1 lub 2, fluorochinolony grupy 2 lub 3 (ciprofloksacyna, lewofloksacyna) w połączeniu z metronidazolem.
- aminopenicylina/inhibitor beta
Leczenie chirurgiczne
Technika chirurgiczna
- Cholecystektomia laparoskopowa jest standardowym sposobem leczenia ostrego zapalenia pęcherzyka żółciowego.
64 - Metaanalizy istniejących badań sugerują, że odsetek powikłań laparoskopii w porównaniu z operacją otwartą jest podobny.
1110 - W pojedynczych przypadkach konieczne jest przejście do operacji otwartej podczas cholecystektomii laparoskopowej, np.:
- u pacjentów z zaburzeniami krzepnięcia
- w razie perforacji pęcherzyka żółciowego
- nierozpoznawalność struktur z powodu reakcji zapalnych lub zrostów.
- Strategie modyfikacyjne w niejasnych warunkach:
- konwersja do operacji otwartej
- cholecystektomia subtotalna lub
- technika
„fundus first,”,w której pęcherzyk żółciowy jest od przodu oddzielany od podstawy, aby osiągnąć bezpieczne oddzielenie szyjki od więzadła wątrobowo-–dwunastniczego.1211
Leczenie pooperacyjne
- Należy sprawdzić parametry wątrobowe i cholestazy pod kątem uszkodzenia dróg żółciowych i pozostałości kamieni.
- Regularne oznaczanie parametrów zakażenia.
- USG w przypadku podejrzenia wycieku żółci, krwawienia pooperacyjnego lub zakażenia.
Drenaż przezskórny
- Drenaż przezskórny jest rozwiązaniem ratunkowym dla pacjentów, u których zabieg chirurgiczny jest przeciwwskazany, ale u których istnieje duże ryzyko perforacji pęcherzyka żółciowego.
Przebieg, powikłania i rokowanie
Przebieg
- Bez cholecystektomii laparoskopowej u 25–30% chorych występuje nawrót w ciągu około 3 miesięcy.
- W randomizowanych, kontrolowanych badaniach u pacjentów z potwierdzoną kamicą żółciową lub zapaleniem pęcherzyka żółciowego wykazano, że 55% osób, u których zastosowano leczenie zachowawcze, nie wymagało operacji w okresie 14
-–letniej obserwacji.1312
Powikłania
Zgorzel, ropniak, perforacja
- U 10–30% pacjentów z ostrym zapaleniem pęcherzyka żółciowego występują poważne powikłania, takie jak:
- zgorzel pęcherzyka żółciowego
- ropniak pęcherzyka żółciowego
- perforacja pęcherzyka żółciowego
- zlokalizowana
- z rozlanym zapaleniem otrzewnej
Przetokiprzetoki między pęcherzykiem żółciowym a przewodem pokarmowym rozwijają się u mniej niż 1% wszystkich pacjentów z kamicą żółciową.
Zapalenie dróg żółciowych (cholangitis)
- Dla zapalenia dróg żółciowych
-–72% chorych):
Powikłania pooperacyjne
- Zapalenie dróg żółciowych (cholangitis).
- Problemy z
- Wyciek żółci.
- Krwawienie.
- Ropień.
Rokowanie
- Śmiertelność w przypadku ostrego zapalenia pęcherzyka żółciowego wynosi
ok.1–5% i dotyczy przeważnie pacjentów powyżej 60. roku życia w ciężkich przypadkach choroby. - Jeśli ostre zapalenie pęcherzyka żółciowego jest leczone zachowawczo, w ciągu kolejnych miesięcy w 1 na 4 przypadku dochodzi do nawrotu choroby.
Informacje dla pacjentów
InformacjeMateriały edukacyjne dla pacjentów w Deximed
Ilustracje


USG: ostre zapalenie pęcherzyka żółciowego z pogrubieniem ściany i prążkowaniem (cebulowym rozdzieleniem warstw ściany) (dzięki uprzejmości sonographiebilder.de ©Albertinen-Diakoniewerk e.V., Hamburg)


USG: ostre zapalenie pęcherzyka żółciowego z pogrubieniem ściany (dzięki uprzejmości sonographiebilder.de ©Albertinen-Diakoniewerk e. V., Hamburg)
Źródła
Wytyczne
- Pisano
,M., Allievi N., Gurusamy K. et al. 2020 World Society of Emergency Surgery updated guidelines for the diagnosis and treatment of acute calculus cholecystitis., World J Emerg Surg 15, 61 (2020)., wjes.biomedcentral.com
Piśmiennictwo
- Strasberg
SMS.M. Acute calculous cholecystitis., N Engl J Med 2008;, 358: 2804-11., PubMed Jones MW, Genova R, O'Rourke MC. Acute Cholecystitis. [Updated 2023 May 22]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2024 Jan (dostęp 12.12.2023)www.ncbi.nlm.nih.govMałecka-Wojciesko E, Gąsiorowska A. Ostre zapalenie pęcherzyka żółciowego. In: Interna Szczeklika 2023. Medycyna Praktyczna, Kraków 2023; 1186-1187.www.mp.pl- Gutt C., Schläfer S., Lammert F. The Treatment of Gallstone Disease
., Dtsch Arztebl Int. 2020;, 117(9): 148-158.58, pubmed.ncbi.nlm.nih.gov - Jain A., Mehta N., Secko M., et al. Jain A et al. History, physical exam. Laboratory testing and emergency department ultrasonography for the diagnosis of acute cholecystitis
., Acad Emerg Med 2016;, 24 (3): 281–-97., doi:10.1111/acem.13132, DOI - Gutt
CNC.N., et al. Acute cholecystitis: Early versus delayed cholecystectomy, a multicenter randomized trial., Ann Surg 2013;, 258: 385., doi: 10.1097/SLA.0b013e3182a1599b, DOI - Cao
AMA.M., EslickGDG.D., CoxMRM.R. Early laparoscopic cholecystectomy is superior to delayed acute cholecystitis: a meta-analysis of case-control studies., Surg Endosc. 2016;, 30(3): 1172-82., pmid:26139487, PubMed - Małecka-Wojciesko E., Gąsiorowska A. Ostre zapalenie pęcherzyka żółciowego. In: Interna Szczeklika 2023, Medycyna Praktyczna, Kraków 2023, 1186-7, www.mp.pl
- Mori Y., Itoi T., Baron
THT.H., et al.: TG18 management strategies for gall- bladder drainage in patients with acute cholecystitis: updated Tokyo guidelines 2018 (with videos)., J Hepatobiliary Pancreat Sci 2018;, 25: 87–-95., pubmed.ncbi.nlm.nih.gov - European Association for the Study of the Liver (EASL): EASL Clinical Practice Guidelines on the prevention, diagnosis and treatment of gallstones
., J Hepatol 2016;, 65: 146–-81., pubmed.ncbi.nlm.nih.gov - Pisano M., Allievi N., Gurusamy K. et al. 2020 World Society of Emergency Surgery updated guidelines for the diagnosis and treatment of acute calculus cholecystitis
., World J Emerg Surg 15, 61 (2020)., wjes.biomedcentral.com - Keus F., Gooszen
HGH.G., van LaarhovenCJHMC.. ., Cochrane Database of Systematic Reviews 2010, Issue 1. Art. No.: CD008318. ., doi:10.1002/14651858.CD008318., www.cochranelibrary.com - Wakabayashi G., Iwashita Y., Hibi T., et al.: Tokyo Guidelines 2018: Surgical management of acute cholecystitis: safe steps in laparoscopic cholecystectomy for acute cholecystitis
., J Hepatobiliary Pancreat Sci 2018;, 25: 73–-86., pubmed.ncbi.nlm.nih.gov - Brazzelli M., Cruickshank M., Kilonzo M., et al. Clinical effectiveness and cost-effectiveness of cholecystectomy compared with observation/conservative management for preventing recurrent symptoms and complications in adults presenting with uncomplicated symptomatic gallstones or cholecystitis: a systematic review and economic evaluation
., Health Technol Assess, 08.2014,2014 Aug;18(55): 1-101,v5-vi.6, doi: 10.3310/hta18550., DOI - Jones M.W., Genova R., O'Rourke M.C., Acute Cholecystitis. [aktualizacja: 22.05.2023]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing, 01.2024, dostęp: 12.12.2023, www.ncbi.nlm.nih.gov
AutorzyOpracowanie
- Krzysztof Studziński
, Dr n. med., specjalista medycyny rodzinnej, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum w Krakowie(recenzent) - Tomasz Tomasik
, Dr hab. n. med., Prof. UJ, specjalista medycyny rodzinnej, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum w Krakowie(redaktor) - Franziska Jorda
,Dr n. med., specjalista w dziedzinie chirurgii trzewnej, lekarz podstawowej opieki zdrowotnej, Kaufbeuren(recenzent/redaktor)