Opieka paliatywna i trudności z oddychaniem
W przypadku pacjentów z nieuleczalnymi chorobami i krótką oczekiwaną długością życia (zwykle krócej niż 9–12 miesięcy) celem leczenia jest łagodzenie dolegliwości (terapia paliatywna). Dotyczy to zwłaszcza pacjentów z chorobami nowotworowymi, ale także w innych przypadkach, takich jak choroby neurodegeneracyjne czy ciężkie choroby serca i płuc.
Duszność jest subiektywnym odczuciem. Osoby z dusznością mają wrażenie, że nie mogą oddychać. Inne określenia na tę dolegliwość to brak tchu, utrudnione oddychanie, zadyszka. Duszność można podzielić na dwie główne kategorie: ciągła duszność i ataki duszności.
Częstotliwostość występowania
Ponad połowa chorych na nowotwory, którzy są leczeni w placówkach opieki paliatywnej i hospicjach, ma trudności z oddychaniem. Objawy te występują najczęściej przy raku płuca lub w przypadku przerzutów do płuc i nasilają się pod wpływem stresu lub obciążenia psychicznego. Chorzy na raka płuc często zmagają się również z przewlekłą obturacyjną chorobą płuc (POChP) i dlatego są szczególnie narażeni na problemy z oddychaniem. Problemy z oddychaniem są głównym problemem przy stwardnieniu zanikowym bocznym (SLA), a leczenie przez specjalistów (np. z dziedziny neurologii i pulmonologii) jest w tej chorobie kluczowe.
Przyczyny
Trudności z oddychaniem związane z chorobą nowotworową mogą mieć różne przyczyny:
Tkankatkanka guza w drogach oddechowychRakrak w ścianie klatki piersiowejNagromadzenienagromadzenie płynu w jamie opłucnej (wysięk opłucnowy)Silniesilnie obrzęknięta szyja z powodu przekrwienia górnych dróg oddechowych (OES, zespół żyły głównej górnej), a takżeNagromadzenienagromadzenie płynu w osierdziu (wysięk osierdziowy) lub w jamie brzusznej (wodobrzusze).
Ponadto różne działania terapeutyczne mogą prowadzić do uszkodzenia płuc, takich jak popromienne zapalenie płuc, zwłóknienie płuc lub odma opłucnowa. Trudności z oddychaniem mogą powodować również np. niedokrwistość (anemia), zapalenie płucauc, lęk, hiperwentylacja, ataki paniki, niewydolność serca i przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP).
Diagnostyka
To, jakie działania diagnostyczne są przeprowadzane, powinno być oparte na praktycznych konsekwencjach i korzyściach dla pacjenta. Potrzebne są informacje o intensywności i charakterze trudności w oddychaniu, wszelkich zmianach w ciągu dnia i przy wysiłku oraz czy występują inne objawy, takie jak kaszel czy ból. Oprócz badania płuc, serca i dróg oddechowych sprawdza się, czy brzuchw jestjamie napibrzusznej znajduje sięty nadmiar płynu (wodobrzusze), czy występuje powiększenie wątroby lub czy problemy z oddychaniem mają inne przyczyny. Oznaczane są parametry krwi i nasycenie krwi tlenem, często zlecane jest również zdjęcie rentgenowskie płuc lub tomografia komputerowa klatki piersiowej (TK klatki piersiowej). Inne badania, które mogą być istotne, to spirometria, badanie płuc za pomocą bronchoskopii, analiza gazów we krwi tętniczej i elektrokardiografia (EKG).
W fazie umierania osoby, która nie jest już w stanie ocenić swoich problemów z oddychaniem i wypowiedzieć się na ich temat, krewni i personel powinni zwrócić uwagę na objawy fizyczne: pocenie się, niebieskiesine zabarwienie warg, szybki i płytki oddech, wyraz twarzy świadczący o złym samopoczuciu i wysiłku.
TerapiaLeczenie
Terapia paliatywna ma na celu łagodzenie, ograniczanie i zapobieganie trudnościom w oddychaniu. Pożądane jest wyeliminowanie przyczyn choroby; często jednak możliwe jest jedynie złagodzenie objawów. Jeśli hormonoterapia, chemoterapiachemio- lub terapia radiacyjnaradioterapia są możliwe, należy rozważyć odpowiednie leczenie we wczesnym stadium.
U niektórych pacjentów można również rozważyć zastosowanie stentu (samorozprężalnej rurki) w celu udrożnienia tchawicy lub oskrzeli oraz leczenie laserowe. Jeśli obecny jest wysięk opłucnowy, pewną ulgę może przynieść odessanie płynu z jamy opłucnej (nakłucie opłucnowe). Poniżej skupimy się konkretnie na leczeniu objawów, a nie przyczyn.
Farmakoterapia
Jeśli wystąpią pewne powikłania lub choroby płuc i dróg oddechowych, dostępne są różnorodne opcje leczenia.
Morfina
Morfina lub inne silne opioidy są uważane za leki pierwszego wyboru w przypadku ciężkiej duszności bez leżącej u jej podłoża niedrożności dróg oddechowych. Pacjenci, którzy wcześniej nie otrzymywali morfiny, początkowo są często leczeni mała dawką, początkową 2,5–5 mg 6 razy na dobę w postaci tabletek; przykładowonp. osoby starsze i pacjenci z łagodną lub umiarkowaną niewydolnością nerek powinni otrzymywać mniejszą dawkę. Jeśli terapia morfiną była już wcześniej prowadzona, dawka dobowa może być zwiększona o średnio 25%.
Benzodiazepiny
Benzodiazepiny mają działanie przeciwlękowe i uspokajające. Są one uważane za lek pierwszego wyboru w przypadku stanów lękowych spowodowanych dusznością, która nie reaguje na opioidy. LorazepamZwykle podaje się np.je w postaci tabletek (0,5–1,0 mg co 6–8 godzin).
Leczenie farmakologiczne za pomocą zastrzykiniekcji i wlewów i infuzjidożylnych
W końcowej fazie choroby można zastosować leczenie dożylne podając mieszankę morfiny i midazolamuleków za pomocą pompy infuzyjnej. DawkaDawki jestsą dostosowywanadostosowywane do potrzeb pacjenta i nie mamają na celu wywołać głębokiego znieczulenia lecz złagodzenie objawów.
Tlenoterapia
Tlenoterapia jest wskazana jedynie w przypadkach niskiego nasycenia krwi tlenem (niedotlenienia) w spoczynku lub podczas wysiłku oraz w przypadku przemijających, ostrych epizodów. Warunkiem zastosowania leczenia tlenem jest ciśnienie parcjalne tlenu poniżej 55 mmHg. Jeżeli takie leczenie tlenem prowadzi do zwiększenia jego nasycenia we krwi tlenem, należy je kontynuować. W przypadku braku efektu, leczenie należy przerwać. Pomóc może również świeże powietrze i otwarte okno.
Dodatkowe informacje
- Duszność.
- Rak płuca.
- Przewlekła obturacyjna choroba płuc.
- Jedzenie w przypadku utraty apetytu.
- Duszność, opieka paliatywna — informacje dla lekarzy.
Terapia paliatywna w przypadku zaawansowanej choroby nowotworowej
- Co to jest opieka paliatywna?
TerapiaBól i leczenie bólu.- Nudności i
wymiotowaniewymioty w opiece paliatywnej. - Zaparcia, opieka paliatywna.
SuchoDolegliwośćciustjamy ustnej w opiece paliatywnej.LLeczenie lękku w opiece paliatywnej.- Utrata masy ciała w chorobie nowotworowej.
- Depresja, opieka paliatywna.
- Majaczenie w opiece paliatywnej.
Autorzy
- Joanna Dąbrowska-Juszczak, lekarz (redaktor)
- Anna Zwierzchowska, lekarz (recenzent)
- Markus Plank
, MSc BSc, dziennikarz medyczny i,Wiedeń(recenzent/redaktor) - Marie-Christine Fritzsche, lekarz
, Freiburg Anna Zwierzchowska, lekarz, Kraków(edytorrecenzent/recenzentredaktor)