Definicja: Depresja okołoporodowa obejmuje depresję przedporodową, która występuje w okresie ciąży, oraz depresję poporodową, która zwykle pojawia się w ciągu 4 tygodni po porodzie.
Epidemiologia: Chorobowość wynosi ok. 10–15% wszystkich kobiet w ciąży/rodzących.
Objawy: Przygnębienie, napady płaczu, brak radości, bezsenność, wyczerpanie, zaburzenia odżywiania, myśli samobójcze i nawracające myśli o śmierci.
Wyniki: Wyniki badania przedmiotowego są bardzo zróżnicowane i zazwyczaj są następstwem stresu psychicznego.
Diagnostyka: Obejmuje szczegółowy wywiad lekarski, ewentualnie uzupełniony kwestionariuszami, oraz badanie przedmiotowe. Szczególnie ważne są dalsze badania, aby wykluczyć inne rozpoznania w ramach diagnostyki różnicowej.
Leczenie: Odciążenie i wsparcie, w razie potrzeby psychoterapia i leki przeciwdepresyjne. Leczenie stacjonarne ciężkiej depresji.
Informacje ogólne
Definicja
Depresja z początkiem w okresie okołoporodowym obejmuje depresję przedporodową (początek w okresie ciąży) i depresję poporodową z początkiem do 12 tygodni po porodzie1.
Depresję poporodową należy odróżnić od zjawiska „post partum blue“ (wahań nastroju w ciągu pierwszych kilku dni po porodzie u ok. 50–80% wszystkich rodzących kobiet) oraz „psychozy poporodowej“ z nagłym początkiem w ciągu miesiąca od porodu.
U około 1/3 wszystkich przypadków depresji okołoporodowej rozpoczyna się w okresie ciąży2.
Depresja poporodowa jest najczęstszym powikłaniem porodu1.
Stan ten może charakteryzować się tylko łagodnymi objawami, ale może też przybrać postać ciężkiej depresji.
Zapadalność na depresję poporodową wydaje się być wyższa u kobiet, które odczuwały strach przed śmiercią podczas porodu11.
ICD-10
F53 Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania związane z połogiem, niesklasyfikowane gdzie indziej
F53.0 Łagodne zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania związane z połogiem, niesklasyfikowane gdzie indziej (depresja: postnatalna BNO, poporodowa BNO)
F53.1 Ciężkie zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania związane z połogiem, niesklasyfikowane gdzie indziej
Obejmuje: psychozę okołoporodową BNO
F53.8 Inne zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania związane z połogiem, niesklasyfikowane gdzie indziej
2 główne objawy + co najmniej 2 objawy dodatkowe, żaden z objawów nie jest ciężki.
Pacjentki zazwyczaj nadal z dużym wysiłkiem funkcjonują w swoim środowisku społecznym i zawodowym.
Umiarkowany epizod depresyjny
2 główne objawy + co najmniej 4 objawy dodatkowe, kilka objawów jest ciężkich.
Pacjentki zwykle nie są już w stanie funkcjonować w swoim środowisku społecznym i zawodowym.
Ciężki epizod depresyjny
Wszystkie 3 główne objawy + co najmniej 6 objawów dodatkowych, wiele objawów jest ciężkich.
Z reguły pacjentki nie są już w stanie funkcjonować w swoim środowisku społecznym i zawodowym; nawet proste codzienne czynności sprawiają duże trudności.
Diagnostyka różnicowa
Przygnębienie poporodowe (baby blues)
Psychoza poporodowa (często zaburzenie afektywne)
Zwykle zaczyna się 2–3 dni po porodzie.
Często obraz dwubiegunowy z epizodami maniakalnymi (niepokój, bezsenność i drażliwość) na przemian z epizodami depresyjnymi (obniżony nastrój).
Matka często ma objawy urojeniowe dotyczące dziecka.
Pytanie wstępne: „Czy w ciągu ostatnich dwóch tygodni czuła się Pani głównie przygnębiona lub odczuwała mniejsze zainteresowanie lub przyjemność z wykonywanych czynności?“
Jeśli pacjentka odpowie twierdząco, istnieje silne podejrzenie depresji.
Często powszechne są stany lękowe, zwłaszcza niepokój i obsesyjne myśli o dziecku.
Ocena stopnia nasilenia choroby: „Czy Pani aktywność w zakresie wykonywania pracy, czynności domowych lub interakcji z innymi ludźmi jest coraz bardziej ograniczona?“
Ważne jest, aby odróżnić ten stan od przygnębienia, którego wiele matek doświadcza w ciągu pierwszych kilku dni po porodzie (baby blues):
Częstość występowania zjawiska baby blues szacuje się na 40–80%12.
możliwe objawy to napady płaczu, przygnębienie, drażliwość, niepokój i splątanie
Zwykle jest najsilniejsze około 4. dnia po porodzie i zmniejsza się w ciągu kilku dni do tygodni.
W diagnostyce różnicowej należy uwzględnić psychozę poporodową.
W przypadku podejrzenia należy jak najszybciej zainicjować badanie przez psychiatrę.
Wspólne przyjęcie matki i dziecka ma korzystny wpływ na rozwój relacji matka-dziecko13.
Leczenie
Cele leczenia
Szybka normalizacja nastroju i zapobieganie nawrotom choroby
Zapobieganie samobójstwom, samookaleczeniom i zagrożeniu dobrostanu dziecka
Poprawa interakcji między matką a dzieckiem
Zapobieganie kolejnym epizodom depresji
Ogólne informacje o leczeniu
Leczeniem z wyboru depresji w ciąży i depresji poporodowej jest psychoterapia.
Depresja lekka do umiarkowanej
odciążenie i wsparcie ze strony rodziny
leczenie wspomagające lub częste wizyty domowe pracowników ochrony zdrowia, np. położnej
Takie leczenie można rozpocząć bez pewności co do rozpoznania.
Łagodne postaci nie wymagają leczenia farmakologicznego.
Ciężka depresja poporodowa
skierowanie bez konieczności oczekiwania na decyzję pacjentki
W takich przypadkach pierwszym wyborem jest również terapia poznawcza lub psychoterapia interpersonalna14.
Wskazane może być również leczenie lekami przeciwdepresyjnymi1.
Leczenie farmakologiczne
Podawanie leków psychotropowych w okresie ciąży i karmienia piersią wyłącznie po dokładnym rozważeniu korzyści i ryzyka w porozumieniu z lekarzem
indywidualny wywiad (ryzyko nawrotu)
poprzednia reakcja na leki
dostępność i potencjalne korzyści środków alternatywnych (psychoterapia)
preferencje pacjentki
Podstawowe zasady
kontrola leków w okresie ciąży i karmienia piersią
Należy preferować monoterapię.
Można stosować selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI) i trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne (TCA).
Należy wybrać najniższą skuteczną dawkę.
Należy wziąć pod uwagę wpływ wahań stężenia leku w osoczu podczas ciąży.
regularne monitorowanie stężenia substancji czynnych i dążenie do niskiego skutecznego poziomu tych substancji
Należy unikać nagłego odstawienia leku.
Wszystkie leki psychotropowe mogą powodować powikłania podczas ciąży i porodu oraz prowadzić do zaburzeń ośrodkowego układu nerwowego, przewodu pokarmowego i adaptacji układu oddechowego u noworodka.
W przypadku wewnątrzmacicznej ekspozycji płodu na leki psychotropowe poród powinien odbyć się w klinice z oddziałem neonatologicznym.
SSRI
Sertralina i citalopram należą do leków z wyboru w leczeniu farmakologicznym depresji w ciąży.
Paroksetyna jest dopuszczalna tylko wtedy, gdy wykazano jej korzystne działanie u pacjentki po trudnej fazie dostosowawczej15.
Ogólne wnioski z badań nad SSRI
brak szczególnego wzrostu ryzyka wrodzonych wad serca, spowodowanego podawaniem SSRI w 1. trymestrze
Dawkowanie
Zalecana dawka początkowa to połowa dawki standardowej (patrz odnośna ChPL) przez 4 dni, a następnie ostrożne zwiększanie dawki pod kontrolą możliwych reakcji niepożądanych aż do osiągnięcia całkowitej remisji.
Czas trwania
Jeśli pacjentka odpowie na leczenie w ciągu 6–8 tygodni, dawkowanie należy utrzymać przez 6 miesięcy, a następnie przerwać leczenie.
Jeśli po 6 tygodniach nie nastąpi poprawa, wskazane może być skierowanie do psychiatry.
Trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne
Lekami z wyboru są amitryptylina, imipramina i nortryptylina,,
Należy dążyć do monoterapii najniższą skuteczną dawką (patrz odnośna ChPL).
regularne monitorowanie stężenia substancji czynnych
Nie należy nagle odstawiać leku.
Inne leki
Inne leki przeciwdepresyjne
Tylko po indywidualnej ocenie ryzyka, jeśli pacjentka ma dobre doświadczenia z innym rodzajem leku przeciwdepresyjnego.
przydatna konsultacja z psychiatrą
Dziurawiec
Nie zaleca się stosowania u kobiet karmiących piersią ze względu na zwiększoną częstość występowania działań niepożądanych16.
Leki przeciwdepresyjne a karmienie piersią
Wszystkie leki przeciwdepresyjne przenikają do mleka matki.
Nie ma przeciwwskazań do karmienia piersią, jeśli podawana jest najmniejsza skuteczna dawka i nie ma przesłanek, że lek wpływa na dziecko1.
Leczenie przez lekarza rodzinnego
Osoba kontaktowa dla pacjentek, dysponująca wiedzą na temat ich biopsychospołecznych uwarunkowań
regularne propozycje rozmowy już w czasie ciąży, np. w ramach kontroli TSH, morfologii krwi i ciśnienia tętniczego
wyczerpujące informacje na temat aspektów medycznych i opcji informacyjnych dla (przyszłych) rodziców
wyraźne pytanie o samopoczucie psychiczne, ew. korzystanie z kwestionariuszy
poradnictwo dla rodziców, mające na celu wsparcie jak najszybszej reorganizacji rodziny po porodzie
Funkcja pilotażu
współpraca i komunikacja z ginekologiem
wczesne skierowanie lub zaangażowanie w pomoc rodzinną, społeczną, psychologiczną lub psychoterapeutyczną
Kontrola i monitorowanie leczenia farmakologicznego
w razie potrzeby sprawdzanie stężenia leków przeciwdepresyjnych
psychospołeczna lub psychologiczna interwencja zapobiegawcza22
intensywne, profesjonalne wsparcie po porodzie
stabilizacja systemu rodzinnego i długoterminowe zapewnienie skutecznego leczenia23
Brak udokumentowanych danych, czy interwencje żywieniowe z selenem, kwasem dokozaheksaenowym (DHA) lub kwasem eikozapentaenowym (EPA) zapobiegają rozwojowi depresji poporodowej24.
Przebieg, powikłania i rokowanie
Przebieg
Nieleczony epizod depresji poporodowej trwa średnio 7 miesięcy25.
Większość epizodów ustępuje samoistnie w ciągu 3–6 miesięcy26, jednak u co czwartej matki dotkniętej depresją choroba nadal utrzymuje się po upływie roku od porodu27.
Powikłania
U dziecka
upośledzenie relacji matka-dziecko, zwłaszcza w pierwszym roku życia, szczególnie ważnym etapie rozwoju dziecka3
możliwy negatywny wpływ na rozwój poznawczy i emocjonalny dziecka
U matki
zwiększone ryzyko samobójstwa w pierwszym roku po porodzie u kobiet cierpiących na ciężką chorobę psychiczną w fazie poporodowej 28
Istotna jest zatem regularna i długoterminowa obserwacja kliniczna, szczególnie w pierwszym roku po porodzie.
Wisner KL, Parry BL, Piontek CM. Postpartum depression. N Engl J Med 2002; 347: 194-9. PubMed
Langan RC, Goodbred AJ. Identification and management of peripartum depression. Am Fam Physician. 2016 May 15;93(10):852-858 PubMed
Wisner Kl, Peindl KS, Hanusa BH. Symptomatology of affective and psychotic illnesses related to childbearing. J Affect Disord 1994; 30: 77-87. PubMed
Palladino CL, Singh V, Campbell J, Flynn H, Gold KJ. Homicide and suicide during the perinatal period: findings from the National Violent Death Reporting System. Obstet Gynecol 2011; 118(5): 1056-63. pmid:22015873 PubMed
Brockington I. Postpartum psychiatric disorders. Lancet 2004; 363: 303-10. PubMed
Lancaster CA, Gold KJ, Flynn HA, Yoo H, Marcus SM, Davis MM. Risk factors for depressive symptoms during pregnancy: a systematic review. Am J Obstet Gynecol 2010 Jan; 202(1): 5-14. pmid:20096252 PubMed
Ludermir AB, Lewis G, Valongueiro SA et al. Violence against women by their intimate partner during pregnancy and postnatal depression: a prospective cohort study. Lancet 2010; 376: 903-10. PubMed
Bjørk MH, Veiby G, Reiter SC, et al. Depression and anxiety in women with epilepsy during pregnancy and after delivery: A prospective population-based cohort study on frequency, risk factors, medication, and prognosis. Epilepsia 2015; 56: 28-39. doi:10.1111/epi.12884 DOI
Ferber SG, Granot M, Zimmer EZ. Catastrophizing labor pain compromises later maternity adjustments. Am J Obstet Gynecol 2005; 192: 826-31. PubMed
Roy-Byrne PP. Postpartum blues and unipolar depression: Epidemiology, clinical features, assessment, and diagnosis. UpTpDate, sist oppdatert Juli 2014 www.uptodate.com
Stewart DE. Psychiatric admission of mentally ill mothers with their infants. Can J Psychiatry 1989; 34: 34 - 8. PubMed
Musters C, McDonald E, Jones I. Management of postnatal depression. BMJ 2008; 337: a736. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
Hirst KP, Moutier CY. Postpartum major depression. Am Fam Physician 2010; 82: 926-33. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
Lee A, Minhas R, Ito S. Safety of St. John's wort during breast-feeding. Clin Pharmacol Ther 2000; 67: 130. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
McCurdy AP, Boulé NG, Sivak A, Davenport MH. Effects of Exercise on Mild-to-Moderate Depressive Symptoms in the Postpartum Period: A Meta-analysis. Obstet Gynecol 2017 Jun; 129(6): 087-1097. pmid:28486363 PubMed
Leiknes KA, Cooke MJ, Jarosch-von Schweder L, Harboe I, Høie B. Electroconvulsive therapy during pregnancy: a systematic review of case studies. Archives of Women's Mental Health, November 2013. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
Wisner KL, Perel JM, Peindl KS, Hanusa BH et al. Prevention of postpartum depression: a pilot randomized clinical trial. Am J Clin Psychiatry 2004; 161: 1290-2. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
Gamble J, Creedy D, Moyle W, Webster J, McAllister M, Dickson P. Effectiveness of a counseling intervention after traumatic childbirth: A randomized trial. Birth 2005; 32: 11-19. PubMed
Glavin K, Smith L, Sørum R, Ellefsen B. Redesigned community postpartum care to prevent and treat postpartum depression in women - a one-year follow-up study. J Clin Nurs 2010; : PMID: 20726926. PubMed
Dennis CL, Dowswell T. Psychosocial and psychological interventions for preventing postpartum depression. Cochrane Database Syst Rev 2013 Feb 28; 2: CD001134. Cochrane (DOI)
Dennis C-L, Hodnett E, Reisman HM, et al. Effect of peer support on prevention of postnatal depression among high risk women: multisite randomised controlled trial. BMJ 2009; 338: a3064. BMJ (DOI)
Miller BJ, Murray L, Beckmann MM, et al. Dietary supplements for preventing postnatal depression. Cochrane Database Syst Rev. 2013; 10:CD009104. (Review) PMID: 24158923 PubMed
O'Hara MW, Stuart S, Gorman LL, Wenzel A. Efficacy of interpersonal psychotherapy for postpartum depression. Arch Gen Psychiatry 2000; 57: 1039-45. PubMed
Cooper PJ, Murray L. Course and recurrence of postnatal depression. Evidence for the specificity of the diagnostic concept. Br J Psychiatry 1995; 166: 191-5. British Journal of Psychiatry
Kumar R, Robson KM. A prospective study of emotional disorders in childbearing women. Br J Psychiatry 1984; 144: 35-47. British Journal of Psychiatry
Appleby L. Suicide during pregnancy and in the first postnatal year. BMJ 1991; 302: 137-40. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
American Psychiatric Association. Guidelines for the treatment of patients with major depressive disorder (revision). Am J Psychiatry 2000; 157 (Suppl): 1-45. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
Kumar R. Postnatal mental illness: a transcultural perspective. Soc Psychiatry Psychiatr Epidemiol 1994; 29: 250-64. PubMed
Eberhard-Gran M, Tambs K, Opjordsmoen S, Skrondal A, Eskild A. Depression during pregnancy and after delivery: A repeated measurement study. J Psychosom Obstet Gynecol 2004; 25: 15-21. PubMed
Swendsen JD, Mazure CM. Life stress as a risk factor for pastpartum depression: current research and methodological issues. Clin Psychol Sci Pract 2000; 7: 17-31. onlinelibrary.wiley.com
O'Hara MW, Swain AM. Rates and risks of postpartum depression: a meta-analysis. Int Rev Psychiatry 1996; 8: 37-54. psycnet.apa.org
Beck CT. A meta-analysis of predictors of postpartum depression. Nurs Res 1996; 45: 297-303. PubMed
Wilson LM, Reid AJ, Midmer DK, et al. Antenatal psychosocial risk factors associated with adverse postnatal family outcomes. CMAJ 1996; 154: 785-99. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
Huybrechts KF, Palmsten K, Avorn J, et al. Antidepressant Use in Pregnancy and the Risk of Cardiac Defects. N Engl J Med 2014; 370: 2397-407. doi:10.1056/NEJMoa1312828 DOI
Furu K, Kieler H, Haglund B, et al. Selective serotonin reuptake inhibitors and venlafaxine in early pregnancy and risk of birth defects: population based cohort study and sibling design. BMJ 2015. www.bmj.com
Lund N, Pedersen LH, Henriksen TB. Selective serotonin reuptake inhibitor exposure in utero and pregnancy outcomes. Arch Pediatr Adolesc Med 2009; 163: 949-54. PubMed
O´Hara MW, Stuart S, Gorman LL, Wenzel A. Efficacy of interpersonal psychotherapy for postpartum depression. Arch Gen Psychiatry 2000; 57: 1039 - 45. PubMed
Kühner, C. Mental disorders in pregnancy and postpartum: Prevalence, course, and clinical diagnostics. Nervenarzt. 2016. https://link.springer.com/article/10.1007%2Fs00115-016-0175-0. link.springer.com
Murray L, Cooper PJ. The impact of postpartum depression on child development. Int Rev Psychiatry 1996; 8: 55-63. www.tandfonline.com
Carter AS, Garrity-Rokous EF, Chazan-Cohen R, et al. Maternal depression and comorbidity: Predicting early parenting, attachment security, and toddler social-emotional problems and competencies. J Am Acad Child Adolesc Psychiatry 2001; 40: 18-26. PubMed
Hay DF, Pawlby S, Sharp D, et al. Intellectual problems shown by 11-year-old children whose mothers had postnatal depression. J Child Psychol Psychiatry 2001; 42: 871-89. PubMed
Autor*innen
Moritz Paar, Dr. med., Facharzt für Allgemeinmedizin, Münster/W.
F53; F530; F531; F538; F539
postpartum depresjon depresjon svangerskaps- og barselsdepresjon postpartumdepresjon Peripartale Depression
Depresja poporodowa Depresja Depresja ciążowa Depresja połogowa Depresja okołoporodowa Chandra poporodowa Post partum blues Powikłania porodu SSRI
Definicja: Depresja okołoporodowa obejmuje depresję przedporodową, która występuje w okresie ciąży, oraz depresję poporodową, która zwykle pojawia się w ciągu 4 tygodni po porodzie.
Położnictwo
Depresja okołoporodowa
/link/12d3276b1892492a81acaf6c2d6d68c0.aspx
/link/12d3276b1892492a81acaf6c2d6d68c0.aspx
depresja-okoloporodowa
SiteDisease
Depresja okołoporodowa
K.Reinhardt@gesinform.de
Ksilje.Reinhardt@gesinformlango@nhi.deno (patched by linkmapper)