Choroba układu oddechowego wywołana przez koronawirus SARS-CoV-2 (COVID-19)
Streszczenie
Definicja:Choroba układu oddechowego wywołana przez SARS-CoV-2, COVID-19.
Częstość występowania:Pandemia, która przeszła w proces endemiczny o cechach fali.
Objawy:Zwykle obejmują spektrum od braku objawów, przez łagodne objawy przeziębienia, objawy grypopodobne z gorączką, złym samopoczuciem, kaszlem, ew. duszności, zaburzenia węchu lub smaku, dolegliwości żołądkowo-jelitowe, po rzadziej występujący ciężki obraz kliniczny z zapaleniem płuc, ARDS. Może przy tym dojść do niewydolności wielonarządowej. W przypadku rozpowszechnionego aktualnie wariantu Omikron ciężki przebieg jest zdecydowanie rzadszy. U niektórych pacjentów może rozwinąć się długi COVID z przewlekłym przebiegiem.
Wyniki:W przypadku ciężkiego przebiegu zespół ostrej niewydolności oddechowej (z gorączką i kaszlem lub bez nich), radiologiczne lub kliniczne cechy zapalenia płuc lub zespołu ostrej niewydolności oddechowej.
Diagnostyka:Obecność wirusa można wykryć testem PCR. Pacjenci mogą samodzielnie wykonać niezbędny wymaz z nosa i gardła. Szybkie testy antygenowe są alternatywą dla PCR. W przypadku zajęcia płuc USG klatki piersiowej i w razie potrzeby TK klatki piersiowej.
Leczenie:Przy łagodnym przebiegu bez czynników ryzyka ciężkiego przebiegu: leczenie objawowe. W niektórych przypadkach we wczesnej fazie opcją leczenia są środki przeciwwirusowe remdesiwir i Paxlovid. W ciężkich przypadkach należy zastosować leczenie wspomagające z odpowiednim natlenieniem, wentylację mechaniczną nieinwazyjną, tlenoterapię wysokoprzepływową, układanie na brzuchu i, w razie potrzeby, wentylację inwazyjną. Leczenie farmakologiczne zgodnie z zaleceniami WHO: deksametazon, blokery receptora IL6 i baricytynib.
informacje ogólne
Uwaga
Ze względu na często zmieniające się zalecenia, zamieszczamy tu przede wszystkim linki do źródeł publicznych.
Definicja
Choroba układu oddechowego wywołana przez SARS-CoV-2
Choroba ta jest znana pod nazwą COVID-19 (Coronavirus Disease 2019).
SARS-CoV-2, podobnie jak wirusy SARS należy do beta-koronawirusów.
Wcześniejszy przebieg w postaci pandemii przybrał formę procesu endemicznego o cechach fali.
częstość występowania
Liczba przypadków na świecie, w tym liczba zgonów: Raport WHO
Wirus ten, podobnie SARS należy do rodziny beta-koronawirusów.
koronawirusy to otoczkowe wirusy RNA
Białko S(spike) odpowiada za wnikanie do komórki gospodarza. Indukuje przeciwciała neutralizujące (ochronne) i dlatego jest ważne w procesie opracowywania szczepionki.
SARS-CoV-2 wykorzystuje jako receptor transbłonowy enzym ACE-2, aby wniknąć do komórek gospodarza.
Zdolność homologicznej rekombinacji umożliwia łatwe pokonywanie barier gatunkowych.
Łącznie z SARS-CoV-2 znamy 7 ludzkich koronawirusów.
Koronawirusy wywołują u ludzi różne schorzenia, od zwykłych przeziębień po niebezpieczne choroby, takie jak bliskowschodni zespół niewydolności oddechowej (MERS) z 2015 roku, czy zespół ostrej ciężkiej niewydolności oddechowej (SARS) z 2003 roku.
Przenoszenie
Źródłem zakażenia są osoby zakażone z objawami lub bez (35% wszystkich zakażonych osób).
Główna droga przenoszenia
Wchłanianie przez drogi oddechowe zawierających wirusy cząstek cieczy (aerozoli), które powstają podczas oddychania, kaszlu, mówienia, śpiewania i kichania.
Następujące drogi przenoszenia nie odgrywają żadnej lub odgrywają niewielką rolę:
przenoszenie przez kontakt
przenoszenie drogą fekalno-oralną i przez żywność
przenoszenie poziome z (zakażonej) matki na dziecko (przed, w trakcie i po porodzie oraz przez mleko matki)
Okres inkubacji
Wariant Omikron: krótsza mediana okresu wylęgania wynosząca 3–4 dni
ICD-10
U07.1 COVID-19, wirus zidentyfikowany (choroba koronawirusowa z 2019 roku, wirus wykryty za pomocą testu laboratoryjnego)
kod dodatkowy, stosowany tylko w połączeniu z innym kodem ICD, np. J06.9 Ostre zakażenie górnych dróg oddechowych, nieokreślone
U07.2 COVID-19, wirus niezidentyfikowany (niepotwierdzony)
kod dodatkowy, stosowany tylko w połączeniu z innym kodem ICD, np. J06.9 Ostre zakażenie górnych dróg oddechowych, nieokreślone
U.09.9 Zdrowie pacjenta po przejściu COVID-19, nieokreślony. Stosowany, jeśli zaburzenie sklasyfikowane gdzie indziej jest związane z wcześniejszym COVID-19, ale COVID-19 już nie występuje.
diagnostyka
Kryteria diagnostyczne
Wykrycie obecności wirusa za pomocą testu RT-PCR, przyłóżkowego testu molekularnego (PoC-NAT) lub szybkiego testu antygenowego
Objawy COVID-19, które mogą występować pojedynczo lub łącznie:
gorączce
kaszel (z plwociną lub bez)
katar
zaburzenia oddychania
obfite nocne poty
zmęczenie, znużenie
zaburzenia węchu i smaku
Występują również bóle głowy i kończyn, biegunka, dolegliwości w obrębie jamy brzusznej lub ból gardła.
Zapytać o kontakt z potwierdzonymi przypadkami koronawirusa i narażenie zawodowe.
Mediana czasu wylęgania w przypadku wariantu Omikron 3–4 dni
Poprzedni(e) epizod(y) COVID-19, szczepienia
Czynniki ryzyka ciężkiego przebiegu
Również w przypadku dominujących wariantów Omikron największym czynnikiem ryzyka ciężkiego przebiegu COVID-19 jest wiek. Oprócz wieku, ryzyko zgonu z powodu COVID-19 zwiększają następujące (wybrane), wcześniejsze schorzenia:
zaburzenia hematoonkologiczne (lub szeroko rozumiana immunosupresja łącznie z różnymi chorobami onkologicznymi i stan po przeszczepie)
Szczepienia i wcześniejsze zakażenia wirusem SARS-CoV-2 chronią przed ciężkim przebiegiem choroby.
Ubóstwo i ciąża, zwłaszcza u kobiet, które nie zostały zaszczepione przeciwko SARS-CoV-2 (nawet jeśli mają chorób współistniejących), również wiążą się ze zwiększonym ryzykiem powikłań.
Specjalistyczna diagnostyka SARS-CoV-2
Zasadniczo testy w kierunku zakażenia wirusem SARS-CoV-2 lub innymi patogenami, takimi jak grypa, powinny być przeprowadzane tylko wtedy, gdy wynik testu ma konsekwencje dla dalszych działań (ochrona osób zagrożonych, dalsza procedura diagnostyczna i lecznicza u osoby zakażonej).
Zaleca się wyjaśnienie potencjalnego zakażenia wirusem SARS-CoV-2 (jeśli nie wykonano jeszcze testu we własnym zakresie) metodą PCR w następujących sytuacjach:
ciężkie objawy ze strony układu oddechowego (np. duszność, kliniczne podejrzenie zapalenia płuc) LUB
utrzymujące się objawy ze strony układu oddechowego z pogorszeniem stanu klinicznego LUB
ostre objawy ze strony układu oddechowego, szczególnie w przypadku
przynależności do grupy ryzyka LUB
praca w usługach pielęgniarskich, gabinecie lekarskim, szpitalu LUB
obecny albo przyszły bliski kontakt z osobami z czynnikami ryzyka
Jeśli wynik szybkiego testu jest ujemny, ale kliniczne podejrzenie zakażenie SARS-CoV-2 się utrzymuje, należy wykonać badanie PCR.
W gabinecie lekarza rodzinnego testy antygenowe u pacjentów objawowych powinno się stosować tylko w wyjątkowych przypadkach, np. gdy konieczne jest szybkie uzyskanie wyniku testu.
Testy na obecność przeciwciał zasadniczo nie powinny być wykonywane w gabinetach lekarzy rodzinnych, choć mogą być pomocne w indywidualnych przypadkach (np. w celu sprawdzenia skuteczności szczepień u osób z immunosupresją — tylko przeciwciała przeciw białku S).
Wszyscy testowani pacjenci powinni w miarę możliwości ograniczyć kontakty z innymi ludźmi lub nosić maskę FFP2 i unikać kontaktu z pacjentami wysokiego ryzyka.
RTG klatki piersiowej
Na tradycyjnych zdjęciach rentgenowskich u pacjentów wymagających intensywnej opieki medycznej przeważnie obustronne nacieki
TK klatki piersiowej
TK już na bardzo wczesnym etapie choroby wykazuje obustronne, podopłucnowe zmętnienia typu mlecznego szkła i konsolidację segmentów płuc.
Wyniki badania TK nie są swoiste dla COVID-19.
Badanie TK jest zasadne, jeśli będzie miało skutki kliniczne (np. w przypadku zatorowości płucnej).
USG płuc
W badaniach obrazowych w przypadku zajęcia płuc w przebiegu COVID-19 preferuje się badania przyłóżkowe, takie jak USG.
Wskazania do skierowania do szpitala
Wskazanie do hospitalizacji pacjentów z COVID-19 powinno być formułowane przez lekarza na podstawie kryteriów klinicznych, w szczególności z uwzględnieniem wieku, chorób współistniejących, częstości oddechów i saturacji.
Leczenia
Cele terapii
łagodzenie objawów
Leczenie powikłań i niewydolności oddechowej
Zapobieganie rozprzestrzenianiu się i przenoszeniu zakażenia.
Leczenie i konsultowanie pacjentów spoza grupy wysokiego ryzyka, u których choroba jest łagodna lub tylko z dodatnim wynikiem testu antygenowego, może odbywać się zdalnie, przed telefon lub w formie teleporady wideo.
W przypadku objawów COVID u osób z grupy wysokiego ryzyka zależnie od oceny ryzyka i aktualnego stanu należy przeprowadzić:
w razie potrzeby ambulatoryjne leczenie farmakologiczne
w razie potrzeby bezpośrednią hospitalizację (w przypadku podejrzenia lub rozpoznania możliwego do uniknięcia, niebezpiecznego przebiegu)
w innych przypadkach z reguły konsultacje lekarskie dla pacjentów chorych na choroby zakaźne
badanie i wymaz PCR w trakcie konsultacji dla pacjentów chorych na choroby zakaźne
W razie potrzeby codzienna pulsoksymetria; w razie pogorszenia wyników rozważyć hospitalizację.
W razie potrzeby teleporady dotyczące stanu klinicznego (inicjowane przez lekarza rodzinnego lub pacjenta, zależnie od ustaleń)
dalsze postępowanie zależnie od sytuacji klinicznej
Jeśli objawy się utrzymują, należy ponownie zbadać alternatywne przyczyny zakaźne lub niezakaźne.
Leczenie ambulatoryjne
Środki ogólne
W przypadku choroby niepowikłanej zaleca się wyłącznie leczenie objawowe.
Leczenie farmakologiczne w trybie ambulatoryjnym
Nirmatrelwir w skojarzeniu z rytonawirem może być stosowany u osób dorosłych z COVID-19 i z czynnikami ryzyka ciężkiego przebiegu w ciągu pierwszych 5 dni od wystąpienia objawów. Z tej grupy korzyści odnoszą w szczególności osoby w wieku powyżej 65 lat, osoby z obniżoną odpornością oraz osoby z nie w pełni zaszczepione/niezaszczepione.
Ze względu na wysoki potencjał interakcji, przed rozpoczęciem leczenia należy sprawdzić istotne interakcje z istniejącymi lekami (Liverpool COVID-19 Interactions: covid19-druginteractions.org).
Leczenie remdesiwirem (podawanym dożylnie) może być stosowane u pacjentów z COVID-19 i czynnikami ryzyka ciężkiego przebiegu w ciągu pierwszych 7 dni od wystąpienia objawów — najlepiej w specjalistycznym ośrodku.
Pacjentom z zakażeniem wirusem SARS-CoV-2, silnym kaszlem i ryzykiem ciężkiego przebiegu w celu ograniczenia ryzyka można zaoferować inhalację budezonidem (2 x 800 mcg/d przez 7–14 dni).
U leżących pacjentów w podeszłym wieku i/lub z chorobami współistniejącymi, zakażonych wirusem SARS-CoV-2 i z wysokim ryzykiem ciężkiego przebiegu można zastosować profilaktykę przeciwzakrzepową przy użyciu heparyny drobnocząsteczkowej (np. enoksaparyna podskórnie, dawka 1 x 4000 j.m./dobę; jeśli BMI >35 lub masa ciała >100 kg lub po przebytej chorobie zakrzepowo-zatorowej: 2 x 4000 j.m./dobę).
uwaga: nie w przypadku doustnego leczenia przeciwkrzepliwego; należy zachować ostrożność w warunkach długotrwałego stosowania ASA (w razie potrzeby profilaktyka IPP powyżej 65. roku życia)!
Leczenie przeciwciałami monoklonalnymi jest zastrzeżone dla klinik/specjalistycznych przychodni.
Niezalecane
Profilaktyka choroby zakrzepowo-zatorowej nie powinna być stosowana u pacjentów z COVID-19 leczonych ambulatoryjnie, u których nie występuje ryzyko ciężkiego przebiegu choroby.
Nie stosuje się leczenia molnupirawirem
Ze względu na wciąż trwające badania nie można jeszcze wydać zaleceń dotyczących kwasu ursodeoksycholowego w związku z COVID-19.
Ze względu na wciąż trwające badania można jeszcze wydać zaleceń dotyczących pegylowanego interferonu lambda.
Podczas pandemii koronawirusa zalecano po części następujące leki, które nie okazały się jednak skuteczne i nie powinny być stosowane w leczeniu COVID-19: azytromycyna, kolchicyna, fluwoksamina, iwermektyna, witamina D.
Steroidy stosowane ogólnoustrojowo nie powinny być podawane w ramach ambulatoryjnego leczenia COVID-19.
Na podstawie aktualnych dowodów nie można sformułować zaleceń dotyczących stosowania metforminy w leczeniu COVID-19.
profilaktykę
Dotąd nie opublikowano badań nad profilaktycznym działania witaminy D3 w warunkach ambulatoryjnych (zapobieganie zakażeniu wirusem SARS-CoV-2 lub ciężkiemu przebiegowi COVID-19).
Zasadniczo nie należy podawać doustnie lub pozajelitowo preparatów witaminy D w dużych dawkach.
Niezależnie od tego osoby starsze (zwłaszcza mieszkające w domach opieki) mogą przyjmować 1000 (-2000) j.m./dobę witaminy D.
Poza rzadkimi wyjątkami oznaczanie poziomu witaminy D nie jest przy tym zasadne — ponieważ substytucja (do maks. 4000 j.m./dobę) nie wywołuje żadnych istotnych reakcji niepożądanych.
Budezonid w aerozolu na astmę
W przeglądzie Cochrane znaleziono umiarkowanie wiarygodne dowody na to, że wziewne glikokortykosteroidy prawdopodobnie zmniejszają liczbę hospitalizacji i śmiertelność oraz sprzyjają poprawie objawów w ciągu 14 dni w przypadkach COVID-19 z łagodnymi objawami2.
Nirmatrelwir z rytonawirem (Paxlovid)
dla nieszczepionych pacjentów ambulatoryjnych z grupy ryzyka bez potrzeby podawania tlenu w ciągu 5 dni od wystąpienia objawów
dawkowanie: nirmatelwir 300 mg i rytonawir 100 mg doustnie co 12 godzin przez 5 dni
Szerokie, także potencjalnie zagrażające życiu interakcje rytonawiru ze względu na inhibitor CYP-3A, które dotyczą również wielu leków sercowo-naczyniowych, np. amiodaronu, symwastatyny
Mniejszy efekt u ozdrowieńców, korzyści u pacjentów zaszczepionych nie zostały zbadane.
Remdesiwir
dla pacjentów ambulatoryjnych z wysokim ryzykiem w ciągu 7 dni od wystąpienia objawów
Można rozważyć po dokładnym wyjaśnieniu w indywidualnych przypadkach u pacjentów ambulatoryjnych z bardzo wysokim ryzykiem ciężkiego przebiegu.
dawkowanie: 200 mg dożylnie pierwszy dzień, po 100 mg w drugim i trzecim dniu
Leczenie stacjonarne
Środki ogólne i leczenie farmakologiczne w trakcie hospitalizacji
Informacje i zalecenia dotyczące szczepień przeciwko COVID-19
W następujących grupach wskazań zaleca się jesienią coroczne szczepienie przypominające:
osoby w wieku ≥60 lat
Osoby w wieku ≥6 miesięcy, które są szczególnie narażone na ciężki przebieg COVID-19 z powodu choroby podstawowej.
mieszkańcy placówek opiekuńczych
Pracownicy placówek medycznych oraz placówek opieki ambulatoryjnej i szpitalnej, którzy mają bezpośredni kontakt z pacjentami lub mieszkańcami.
Członkowie rodzin i bliscy osób, u których szczepienie przeciwko COVID-19 prawdopodobnie nie zapewni ochronnej odpowiedzi immunologicznej.
Obecnie nie ma potrzeby szczepień przypominających dla innych grup ludności.
W miarę możliwości szczepienie przypominające należy przeprowadzić co najmniej 12 miesięcy po ostatnim szczepieniu przeciwko COVID-19 lub zakażeniu wirusem SARS-CoV-2.
Profilaktyka
Środki ochrony przed zakażeniem
Każda osoba z objawami ostrego zakażenia dróg oddechowych powinna przez 3–5 dni pozostać w domu, aż objawy ulegną wyraźnej poprawie.
W tym czasie należy w miarę możliwości unikać bezpośredniego kontaktu z ludźmi, zwłaszcza z osobami o podwyższonym ryzyku poważnego przebiegu choroby.
W razie nasilenia się objawów, braku poprawy lub przynależności do grupy ryzyka o wyższym prawdopodobieństwie ciężkiego przebiegu choroby, należy się skonsultować w gabinecie lekarza rodzinnego.
Zalecenia dla placówek ochrony zdrowia
Środkiem ochronnym w obszarze opieki medycznej z bezpośrednim kontaktem z osobami, które mogą być zarażone, powinno być noszenie maski FFP-2.
Ponadto podczas testów lub działań związanych z tworzeniem się aerozoli można nosić fartuch ochronny, rękawice i okulary ochronne.
Maski FFP-2 lub FFP-3 z zaworem wydechowym są przestarzałe, ponieważ nie zapewniają wystarczającej ochrony innym osobom, jeśli zakażona jest osoba, która je nosi.
Postępowanie w przypadku noworodków i kobiet w połogu
Również w przypadku podejrzenia COVID-19 u matki zaleca się wczesny i ciągły kontakt matki i noworodka skóra do skóry bezpośrednio po porodzie.
Należy umożliwić i wspierać karmienie piersią przez matki zakażone SARS-CoV-2.
Należy stosować przy tym zalecane środki higieny, takie jak częste mycie lub dezynfekcja rąk przed kontaktem z dzieckiem, noszenie maseczki podczas kontaktu z dzieckiem i podczas karmienia piersią3.
Przebieg, powikłania i rokowanie
przebieg
Zakażenia wariantem Omikron mają znacząco łagodniejszy przebieg niż zakażenia wcześniejszymi wariantami.
Przebieg kliniczny u dzieci
Przeważnie bezobjawowy lub łagodny przebieg choroby
Ciężki przebieg jest rzadkością i dotyczy w szczególności niemowląt i małych dzieci, a także dzieci z wcześniejszymi chorobami płuc lub serca.
powikłania
Znacznie rzadsze w przypadku zakażeń wariantem Omikron
rzadszy w przypadku zakażeń wariantem Omikron i u dzieci zaszczepionych6
Rokowania
Wskaźnik śmiertelności opisuje liczbę zgonów jako odsetek liczby przypadków (rzeczywistych) zakażeń/zachorowań (wskaźnik śmiertelności zakażeń, Infection Fatality Rate — IFR).
Rzeczywista liczba zachorowań nie jest znana i znacznie przewyższa liczbę zgłoszonych przypadków.
W sposób wiarygodny można obliczyć jedynie wskaźnik śmiertelności przypadków, np. jako iloraz zgłoszonych zgonów i liczby zgłoszonych przypadków (wskaźnik śmiertelności przypadków, Case Fatality Rate — CFR).
Wydaje się, że u dzieci choroba ma zwykle łagodny przebieg.
ciężki lub wręcz krytyczny przebieg tylko u bardzo niewielkiego odsetka dzieci i nastolatków
U kobiet w ciąży występuje zwiększone ryzyko ciężkiego przebiegu (z hospitalizacją na oddziale intensywnej opieki medycznej i inwazyjną wentylacją mechaniczną).
Skutki długoterminowe: Post COVID/długi COVID
Patofizjolodzy dyskutują, prócz wydłużonej reakcji zapalnej i procesów autoimmunologicznych, również o długotrwałym utrzymywaniu się wirusa.
Większość objawów po łagodnym zakażeniu COVID-19 ustępuje w ciągu roku7.
dzieci.
W dużym badaniu eksploracyjnym przeprowadzonym w USA post COVID/długi COVID znacznie rzadziej dotyczył dzieci niż dorosłych8.
Dalsze postępowanie/rehabilitacja
U hospitalizowanych pacjentów z COVID-19 należy po 8–12 tygodniach przeprowadzić ponowne badanie pod kątem długoterminowych skutków.
Najlepiej byłoby, gdyby odbywało się to w ramach baz danych lub badań.
„Zespół po COVID-19” może wystąpić niezależnie od ciężkości choroby, tj. nawet u pacjentów z łagodnym przebiegiem choroby, leczonych ambulatoryjnie.
Wszystkie wykrywalne zmiany narządowe po COVID-19 powinny stanowić podstawę do przeprowadzenia diagnostyki zalecanej w przypadku danej choroby i, ew. leczenia.
informacje dla pacjentów
Quellen
Literatur
Report of the WHO-China Joint Mission on Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) 16-24 February 2020 (letzter Zugriff am 03.03.2020). www.who.int
Griesel M, Wagner C, Mikolajewska A, et al. Inhaled corticosteroids for the treatment of COVID‐19. Cochrane Database of Systematic Reviews 2022, Issue 3. Art. No. CD015125 (letzter Zugriff am 06.04.2022). www.cochranelibrary.com
WHO. Frequently asked questions about Coronavirus disease and breast feeding. (letzter Zugriff am 18.08.2021) www.who.int
Mao L, Wang M, Chen S, et al. Neurological Manifestations of Hospitalized Patients with COVID-19 in Wuhan, China: a retrospective case series study. medRxiv 2020. www.medrxiv.org
Wichmann D, Sperhake J, Lütgehetmann M, et al. Autopsy Findings and Venous Thromboembolism in Patients With COVID-19: A Prospective Cohort Study. Ann Intern Med. 2020; [Epub ahead of print 6 May 2020]. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
Holm M, Espenhain L, Glenthøj J, et al. Risk and Phenotype of Multisystem Inflammatory Syndrome in Vaccinated and Unvaccinated Danish Children Before and During the Omicron Wave. JAMA Pediatr. Published online June 08, 2022. doi:10.1001/jamapediatrics.2022.2206. jamanetwork.com
Mizrahi B, Sudry T, Flaks-Manov N, Yehezkelli Y, Kalkstein N, Akiva P, et al. Long covid outcomes at one year after mild SARS-CoV-2 infection: nationwide cohort study BMJ 2023; 380 :e072529 doi:10.1136/bmj-2022-072529. www.bmj.com
Rao S, Lee GM, Razzaghi H, et al. Clinical Features and Burden of Postacute Sequelae of SARS-CoV-2 Infection in Children and Adolescents. JAMA Pediatr. Published online August 22, 2022. doi:10.1001/jamapediatrics.2022.2800. jamanetwork.com
Definicja: Choroba układu oddechowego wywołana przez SARS-CoV-2, COVID-19. Częstość występowania: Pandemia, która przeszła w proces endemiczny o cechach fali. Objawy: Zwykle obejmują spektrum od braku objawów, przez łagodne objawy przeziębienia, objawy grypopodobne z gorączką, złym samopoczuciem, kaszlem, ew. duszności, zaburzenia węchu lub smaku, dolegliwości żołądkowo-jelitowe, po rzadziej występujący ciężki obraz kliniczny z zapaleniem płuc, ARDS. Może przy tym dojść do niewydolności wielonarządowej. W przypadku rozpowszechnionego aktualnie wariantu Omikron ciężki przebieg jest zdecydowanie rzadszy. U niektórych pacjentów może rozwinąć się długi COVID z przewlekłym przebiegiem.
Pulmonologia
Choroby układu oddechowego wywołane przez koronawirus SARS-CoV-2 (COVID-19)