Silny wzrost temperatury ciała spowodowany stałym dostarczaniem ciepła przy niewystarczającej możliwości jego odprowadzania
Następuje utrata płynów i soli z ryzykiem rozwoju obrzęku mózgu.
Ryzyko udaru cieplnego znacznie wzrasta w temperaturze powyżej 35°C. Przy wilgotności powietrza powyżej 75% zdolność organizmu do chłodzenia jest znacznie ograniczona.
Udar cieplny jest spowodowany temperaturą powyżej 40,0°C i rozwija się w wyniku działania ciepła zewnętrznego.
Często dotyka osoby starsze w ciepłych i wilgotnych porach roku.
Zwykle rozwija się w ciągu kilku dni.
Klasycznym przykładem jest ciepło owinięte niemowlę pozostawione w przegrzanym samochodzie.
udar cieplny spowodowany wysiłkiem
Zazwyczaj występuje w połączeniu z wysiłkiem fizycznym w wysokich temperaturach i dużej wilgotności.
Ostry: rozwija się w stosunkowo krótkim czasie.
Często dotyczy osób młodszych (ciężka praca fizyczna w gorącym środowisku, sportowcy).
Inne choroby związane z upałem — obrzęk cieplny, wyczerpanie cieplne, skurcze cieplne — omówiono w artykule przegrzanie.
Częstość występowania
Zapadalność zależy od lokalnych warunków temperaturowych. Gdy temperatura otoczenia wzrasta powyżej 35°C, śmiertelność wzrasta w zależności od temperatury i czasu trwania fali upałów1
W USA szacuje się, że 2000 zgonów rocznie jest związanych z pogodą, a 31% z nich jest spowodowanych upałem2. Osoby starsze i pracujące na zewnątrz są szczególnie narażone na udar cieplny3, jednak jest on również przyczyną 2% zgonów wśród młodych sportowców4-5
Zapadalność udaru cieplnego zależy od temperatury i wilgotności powietrza. Fale upałów mogą prowadzić wręcz do „epidemii udarów cieplnych”.
W następstwie zmian klimatycznych rośnie liczba zgonów spowodowanych upałami. W Europie szacuje się ją obecnie na 25 000 rocznie6-7
Szacowana częstość zgonów z powodu upałów w Europie Środkowej na 100 000 mieszkańców:
Jeśli organizm nie jest w stanie wystarczająco uwolnić nadmiaru ciepła do otoczenia, to po przekroczeniu temperatury ciała 40,5°C dochodzi do dysfunkcji wielu narządów.
Silne pocenie się i przyjmowanie niewystarczającej ilości płynów prowadzi do uczucia pragnienia, odwodnienia i utraty elektrolitów.
Początkowo występuje osłabienie, senność, dezorientacja, ataksja i objawy żołądkowo-jelitowe lub psychiczne; a w miarę postępu udar może prowadzić do obrzęku płuc, obrzęku mózgu, arytmii, niewydolności nerek i niewydolności wielonarządowej.
hiponatremia o innej przyczynie, np. zależna od obciążenia
Terapia
Informacje ogólne
Udar cieplny jest stanem nagłym zagrażającym życiu.
Intensywne monitorowanie przez lekarza jest wskazane u prawie wszystkich pacjentów z udarem cieplnym.
Przyjęcie do szpitala jest konieczne w każdym przypadku, nawet po poprawie stanu klinicznego.
Pierwsza pomoc
Osobę poszkodowaną należy natychmiast usunąć z obszaru wysokich temperatur.
Należy zdjąć ciasno przylegającą odzież. Można to jednak zrobić również później, ponieważ jeśli dostępny jest natychmiastowy środek chłodzący — chłodzenie ma pierwszeństwo.
Kluczowe jest szybkie schłodzenie poniżej 40°C w ciągu 30 min.,
Po osiągnięciu 38–39°C należy przerwać chłodzenie. Jeśli chłodzenie trwa zbyt długo, może wystąpić hipotermia reaktywna.
Drżenie reaktywne i skurcz naczyń krwionośnych mogą ograniczać skuteczność metod chłodzenia.
Dożylne podawanie zimnych (4°C) roztworów elektrolitów, np. 250 ml roztworu Ringera na godzinę
Należy unikać stosowania roztworów hipotonicznych, ponieważ może wystąpić hiponatremia.
Pacjenci z udarem cieplnym niekoniecznie są odwodnieni.
Wlew zapewnia przepływ krwi do nerek i zapobiega rozwojowi rabdomiolizy.
Zanurzenie w wodzie z lodem: chłodzenie poprzez zanurzenie całego ciała w zimnej wodzie (z lodem)
najskuteczniejsza metoda obniżania temperatury ciała
Stosowanie wody z lodem u pacjentów z zaburzeniami serca jest kontrowersyjne. Dotychczas nie odnotowano jednak powikłań kardiologicznych tej metody.
Prowadzi do prawie 100% przeżywalności przy udarze cieplnym.
Jeśli nie ma możliwości natychmiastowego zanurzenia pacjenta w wodzie (wanna z zimną wodą z kranu?), skórę można oblewać — w razie potrzeby jako zastępczy środek zaradczy — zimną wodą z kranu (ok. 12–16°C) i schłodzić wentylatorami o ciągłym przepływie powietrza.
W razie potrzeby zastosować dodatkowe zimne okłady.
klasycznie na szyi, w pachwinach i pod pachami
zimne okłady zawinąć w cienką tkaninę, np. ściereczkę
Wyrównanie odwodnienia i zaburzeń równowagi elektrolitowej
Terapia przeciwdrgawkowa w przypadku uporczywych lub powtarzających się napadów
midazolam donosowo lub policzkowo (5–10 mg, w razie potrzeby powtórzyć, maksymalnie ok. 20 mg)
lub doodbytniczo diazepam (10–20 mg, w razie potrzeby powtórzyć, maksymalnie ok. 30 mg)
Rehabilitacja
Po udarze cieplnym wywołanym wysiłkiem fizycznym
≥1 tydzień odpoczynku
Następnie można powoli (przez 2–4 tygodnie) przyzwyczajać się do ponownego obciążenia.
Zapobieganie
odpowiednia odzież (robocza)
nakrycie głowy
przewiewne, jasne ubrania
chłodzenie powietrza
Unikanie nagrzewania pomieszczeń poprzez elementy strukturalne, zaciemnienie pokoju lub wentylatory
Dzieci i osoby starsze nie powinny przebywać w wystawionych na działanie słońca zaparkowanych samochodach.
Wystarczające spożycie płynów (należy zadbać o odpowiednie uzupełnienie elektrolitów, duże ilości napojów bez elektrolitów mogą być dość niebezpieczne w czasie upału)
Jeśli to możliwe, aklimatyzacja cieplna (np. w przypadku podróży do krajów o gorącym klimacie brak dodatkowego wysiłku fizycznego w pierwszych dniach)
Podczas upałów można dostosować leki u szczególnie zagrożonych grup osób (np. zmniejszona tolerancja glukozy u pacjentów diabetologicznych w czasie upałów, ograniczenie stosowania leków moczopędnych u osób z niewydolnością serca) — pomoże to uniknąć schorzeń związanych z gorącem.
Jeśli wystąpią dodatkowe objawy ze strony ośrodkowego układu nerwowego, takie jak zaburzenia świadomości czy śpiączka lub napady drgawkowe, stan pacjenta może szybko zacząć zagrażać życiu.
Nawet jeśli leczenie wydaje się być skuteczne, udar cieplny nadal może prowadzić do zgonu.
Powikłania
wstrząs i zapaść krążeniowa, nawet u młodych, zdrowych ludzi
obrzęk mózgu
Nieodwracalne uszkodzenie mózgu u 20%, związane ze złym rokowaniem
niewydolność nerek spowodowana rabdomiolizą i mioglobinurią, ryzyko ostrej martwicy kanalików, prawdopodobnie kilka dni po zdarzeniu
Różne zaburzenia hematologiczne, np. koagulopatia
Zaburzenia płynów i elektrolitów, często: hiponatremia
Śmiertelność zależy od wszelkich chorób podstawowych, wieku, czasu trwania i stopnia przegrzania.
Zachorowalność i śmiertelność są bezpośrednio związane z temperaturą ciała.
Wczesne rozpoznanie i natychmiastowe, skuteczne chłodzenie pozwala osiągnąć przeżywalność na poziomie prawie 100%4,8
Jeśli poprawa stanu świadomości jest powolna, świadczy to o złym rokowaniu.
Osoby starsze, które cierpią na choroby podstawowe, takie jak zaburzenia serca, zaburzenia płucne lub choroby psychiczne i/lub są izolowane społecznie, są narażone na zwiększone ryzyko śmiertelności.
Informacje dla pacjentów
O czym należy poinformować pacjentów?
Podczas pobytu w ciepłych regionach należy zachować szczególne środki ostrożności (ochrona przed słońcem, odpowiedni czas na aklimatyzację, wcześniejszy trening krążenia i regulacji ciepła w razie potrzeby, np. poprzez korzystanie z sauny).
Metzger KB, Ito K, Matte TD. Summer heat and mortality in New York City: how hot is too hot? Environ Health Perspect 2010; 118: 80-6. PubMed
Berko J, Ingram DD, Saha S, Parker JD. Deaths attributed to heat, cold, and other weather events in the United States, 2006-2010. Natl Health Stat Report. 2014; 76: 1-16. pmid:25073563 PubMed
Adelakun A, Schwartz E, Blais L. Occupational heat exposure. Appl Occup Environ Hyg 1999; 14: 153-4. PubMed
Marshall SW. Heat injury in youth sport. Br J Sports Med 2010; 44: 8-12. PubMed
Maron BJ, Doerer JJ, Haas TS, et al. Sudden deaths in young competitive athletes: analysis of 1866 deaths in the United States, 1980-2006. Circulation 2009; 119: 1085-92. pmid:19221222 PubMed
Merte S: Estimating heat wave-related mortality in Europe using singular spectrum analysis. Climatic Change 2017; 142: 321–30. link.springer.com
Bouchama A, Knochel JP. Heat stroke. N Engl J Med 2002; 346: 1978-88. PubMed
Pease S, Bouadma L, Kermarrec N, Schortgen F, Rögnier B, Wolff M. Early organ dysfunction course, cooling time and outcome in classic heatstroke. Intensive Care Med 2009; 35: 1454-8. PubMed
Kälin P, Kondo Oestreicher M, Pfluger T. Swiss Med Forum. 2007;07(31):644-648. DOI: 10.4414/smf.2007.06256 DOI
Autorzy
Thomas M. Heim, dr n. med., dziennikarz naukowy, Fryburg
Monika Lenz, lekarz rodzinny, Neustadt am Rübenberge
Silny wzrost temperatury ciała spowodowany stałym dostarczaniem ciepła przy niewystarczającej możliwości jego odprowadzania Następuje utrata płynów i soli z ryzykiem rozwoju obrzęku mózgu.
Pierwsza pomoc/Nagłe wypadki
Udar cieplny, ostra faza leczenia
/link/75dd6e77fc0d4ae2b55702e69df89c55.aspx
/link/75dd6e77fc0d4ae2b55702e69df89c55.aspx
udar-cieplny-ostra-faza-leczenia
SiteDisease
Udar cieplny, ostra faza leczenia
K.Reinhardt@gesinform.de
Ksilje.Reinhardt@gesinformlango@nhi.deno (patched by linkmapper)