Compare with  
Legend:
inserted text deleted text

Zespół Reye'a

Streszczenie

  • Definicja: Zespół Reye'a to ostra encefalopatia z niewydolnością wątroby u dzieci w wieku do 15. roku życia, która rozwija się po pozornym wyzdrowieniu z infekcji wirusowej i spożyciu kwasu acetylosalicylowego.
  • Częstość występowania: Jest to niezwykle rzadka choroba.
  • Objawy: Wymioty, ból brzucha, dezorientacja, drgawki, śpiączka. 
  • Badanie przedmiotowe: Hepatomegalia, żółtaczka. 
  • Diagnostyka: Podwyższona aktywność enzymów wątrobowych, wydłużenie czasu protrombinowego, hiperamonemia, hipoglikemia, kwasica metaboliczna.
  • Leczenie: Leczenie objawowe i monitorowanie na oddziale intensywnej opieki medycznej.

Informacje ogólne

Definicja

  • Rzadko występująca ostra niezapalna encefalopatia z ostrą niewydolnością wątroby u dzieci, zwykle przed 15. rokiem życia
  • Zespół ten występuje zwykle po pozornym wyzdrowieniu z infekcji wirusowej, która była leczona kwasem acetylosalicylowym.
  • Ta często śmiertelna choroba zaczyna się od wymiotów i szybko postępujących zaburzeń świadomości.
  • Ze względu na związek ze stosowaniem kwasu acetylosalicylowego, ogólnie zaleca się, aby nie leczyć gorączkowych zakażeń wirusowych u dzieci (w wieku poniżej 16–18 lat) kwasem acetylosalicylowym1.

Częstość występowania

  • Zespół ten został po raz pierwszy opisany w Australii w 1963 roku.
  • Jest to niezwykle rzadka choroba.
  • Odkąd w latach 80. XX wieku zaczęto ostrzegać przed stosowaniem kwasu acetylosalicylowego u dzieci, zapadalność znacznie spadła.
  • W USA od 1994 r. odnotowuje się mniej niż 2 przypadki rocznie.
  • Największą zapadalność zaobserwowano w grupie wiekowej od 5 do 14 lat, przy czym tylko kilka przypadków wystąpiło w pierwszym roku życia.

Etiologia i patogeneza

  • Dokładne mechanizmy patogenetyczne nie zostały wyjaśnione, ale główna hipoteza opiera się na związku między ogólnym zakażeniem wirusowym a ekspozycją na zewnętrzny czynnik dodatkowy (np. salicylan).
  • Dochodzi do uszkodzenia mitochondriów, co z kolei prowadzi do zahamowania metabolizmu kwasów tłuszczowych. Podwyższony poziom amoniaku jest prawdopodobnie głównie odpowiedzialny za objawy neurologiczne i może prowadzić do obrzęku mózgu. 
  • Zespół ten zaobserwowano przede wszystkim w związku z ospą wietrzną i grypą typu B oraz wirusowym zapaleniem żołądka i jelit, ale także z wieloma innymi zakażeniami wirusowymi wywołanymi przez wirusy paragrypy, adenowirusy, wirusy Coxsackie, odry, CMV, EBV, wirusy zapalenia wątroby i inne.
  • Patogeny bakteryjne, takie jak chlamydia, Bordetella pertussis, mykoplazmy i Shigella również zostały opisane w związku z zespołem Reye'a.
  • 80% dzieci z zespołem Reye'a otrzymywało kwas acetylosalicylowy w ciągu ostatnich 3 tygodni, przy czym zespół Reye'a występuje tylko u 0,1% wszystkich dzieci otrzymujących kwas acetylosalicylowy.
  • Wrodzone choroby metaboliczne (zwłaszcza zaburzenia metabolizmu kwasów tłuszczowych) są również podejrzewane jako czynniki predysponujące1.

Czynniki predysponujące

  • Stosowanie salicylanów podczas wirusowych infekcji u dzieci
  • Podejrzewa się również, że inne substancje mogą wywoływać zespół Reye'a, np.:  
    • leki przeciwpadaczkowe, takie jak kwas walproinowy, fenotiazyny
    • naturalne substancje, takie jak hipoglicyna, pentaniany i różne toksyny roślinne
  • Wrodzone zaburzenia metaboliczne (zwłaszcza metabolizmu kwasów tłuszczowych)1-2

ICD-10

  • G93.7 Zespół Reye’a

Diagnostyka

Kryteria diagnostyczne

  • Rozpoznanie przez wykluczenie3
  • Ostra encefalopatia i stłuszczeniowa niewydolność wątroby związane z zakażeniem wirusowym oraz z przyjmowaniem kwasu acetylosalicylowego
  • Amerykańskie Centrum Kontroli Chorób (Center for Disease Control — CDC) zdefiniowało następujące kryteria diagnostyczne dla zespołu Reye'a:
    • ostra, niezapalna encefalopatia z zaburzeniami świadomości oraz w razie dostępności:
      • z liczba leukocytów- mniej lub równe 8 w 1mm3 w płynie mózgowo-rdzeniowym
      • obrzęk mózgu bez zapalenia okołonaczyniowego lub zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych w biopsji mózgu
    • zaburzenia czynności wątroby
      • stwierdzenie zmian histologicznych charakterystycznych dla zespołu Reye'a w badaniu biopsji wątroby
      • co najmniej 3-krotny wzrost aktywności transaminaz (AST, ALT) lub amoniaku
    • brak innych przyczyn obrzęku mózgu lub zaburzeń czynności wątroby1

Rozpoznanie różnicowe

  • Wrodzone zaburzenia metaboliczne, w szczególności:
    • u dzieci w wieku poniżej 1 roku
    • Jeśli w przeszłości nie występowała infekcja wirusowa. 
    • Jeśli objawy neurologiczne występowały już wcześniej.
    • przy dodatnim wywiadzie rodzinnym
  • Schorzenia wątroby
  • Zaburzenia nerwowo-mięśniowe
  • Reakcje niepożądane leków, zatrucia (np. metale ciężkie, grzyby)
  • zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu
  • Hipoglikemią
  • Krwawienie śródczaszkowe1

Badanie podmiotowe

  • Ból brzucha, uporczywe wymioty, senność i splątanie
  • Początek od 12 godzin do 3 tygodni po zakażeniu wirusowym, przy czym okno czasowe do wystąpienia zespołu Reye'a najczęściej wynosi 3–6 dni.
  • Szybko postępujące pogorszenie stanu neurologicznego w ciągu kilku dni z majaczeniem, dezorientacją, napadami drgawek, śpiączką i ew. zatrzymaniem oddechu oraz zgonem
  • Większość pacjentów (>80%) przyjmowała kwas acetylosalicylowy w związku z zakażeniem wirusowym1.

Badanie fizykalne

Badania dodatkowe w praktyce lekarza rodzinnego

  • Zwykle natychmiastowe skierowanie do szpitala bez wstępnej diagnostyki laboratoryjnej

Diagnostyka w szpitalu

  • Badania laboratoryjne
    • podwyższone parametry wątrobowe (ALT, AST, bilirubina)
    • hiperamonemia okresie od 1 do 2 dni po wystąpieniu zmian świadomości
    • podwyższona  aktywność amylazy i lipazy
    • wydłużenie czasu protrombinowego
    • obniżone stężenie wodorowęglanów w surowicy 
    • zmiany elektrolitowe odpowiadające odwodnieniu
  • Punkcja lędźwiowa
  • Ewentualnie diagnostyka obrazowa
    • symetryczne zmiany we wzgórzu, istocie białej i zwojach podstawy mózgu w badaniu RM
  • W razie potrzeby dalsza diagnostyka (np. biopsja wątroby lub mózgu)
  • Ewentualnie diagnostyka w kontekście wrodzonych wad metabolizmu1,4

Wskazania do hospitalizacji

  • Wszyscy pacjenci z podejrzeniem choroby. Konieczne jest leczenie w szpitalu na oddziale intensywnej opieki medycznej1.

Leczenie

Ogólne informacje o leczeniu

  • Leczenie objawowe w oddziale intensywnej opieki medycznej, terapia przyczynowa nie jest znana.
  • Ścisłe monitorowanie parametrów krytycznych
  • Stabilizacja hemodynamiczna i ew. wentylacja mechaniczna
  • Korekta m.in. hipoglikemii, kwasicy, podwyższonego poziomu amoniaku i zaburzeń krzepnięcia
  • Obniżenie ciśnienia wewnątrzczaszkowego, leczenie napadów drgawek i profilaktyka ich występowania
  • Dalsze leczenie w ośrodku hepatologii dziecięcej, jeśli to możliwe1.

Profilaktyka

  • Gorączka i ból u dzieci z zakażeniami wirusowymi powinny być leczone paracetamolem lub ibuprofenem, a nie kwasem acetylosalicylowym.
  • Kwas acetylosalicylowy jest ważnym elementem leczenia choroby Kawasakiego. U dzieci, które długotrwale przyjmują aspirynę, w przypadku wystąpienia niespecyficznych objawów należy wziąć pod uwagę zespół Reye'a1,5.

Powikłania i rokowanie

Powikłania

Rokowanie

  • Śmiertelność spadła z 60% do 20% w ciągu ostatnich kilku dekad dzięki możliwościom intensywnej terapii.
  • Możliwe są długotrwałe następstwa neurologiczne.
  • Spośród pacjentów, którzy przeżyli, 2/3 w pełni powraca do zdrowia1,3.

Informacje dla pacjentów

Informacje dla pacjentów w Deximed

  • Zespół Reye'a

Źródła

Piśmiennictwo

  1. Chapman J, Arnold JK. Reye Syndrome. In: StatPearls. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2020. PMID: 30252357 www.ncbi.nlm.nih.gov
  2. Dinakaran D, Sergi CM. Co-ingestion of aspirin and acetaminophen promoting fulminant liver failure: A critical review of Reye syndrome in the current perspective at the dawn of the 21st century. Clin Exp Pharmacol Physiol. 2018;45(2):117‐121. PMID: 28945927 onlinelibrary.wiley.com
  3. Glasgow JF, Middleton B. Reye syndrome--insights on causation and prognosis. Arch Dis Child. 2001;85(5):351‐353. PMID: 11668090 www.ncbi.nlm.nih.gov
  4. Gallucci M, Smith JD, Limbucci N, et al. Pediatric Inflammatory Diseases. Part IV: Miscellaneous, Reye, PRES, Sarcoidosis. Neuroradiol J. 2012;25(6):725‐738. PMID: 24029186 journals.sagepub.com
  5. Goldman RD, Ko K, et al. Antipyretic efficacy and safety of ibuprofen and acetaminophen in children. Ann Pharmacother 2004; 38: 146-50. PMID: 14742809 journals.sagepub.com

Autorzy

  • Karolina Pogorzelska, lekarz, w trakcie specjalizacji z medycyny rodzinnej; Uniwersytet Medyczny w Białymstoku (recenzent)
  • Sławomir Chlabicz, prof. dr hab. n. med., specjalista medycyny rodzinnej; Uniwersytet Medyczny w Białymstoku (redaktor)
  • Anneke Damberg, Dr. med., Fachärztin für Allgemeinmedizin, Berlin
  • Birgit Wengemayer, Dr. med., Fachärztin für Allgemeinmedizin, Freiburg
G937
Zespół Reye’a
Ostre uszkodzenie mitochondriów; Uszkodzenie mitochondriów; Powikłanie poinfekcyjne; Reakcja niepożądana leku; Kwas acetylosalicylowy ASA; Encefalopatia wątrobowa; Stłuszczeniowe zapalenie wątroby; Niewydolność wątroby; Hepatomegalia
Zespół Reye'a
document-disease document-nav document-tools document-theme
Definicja: Zespół Reye'a to ostra encefalopatia z niewydolnością wątroby u dzieci w wieku do 15. roku życia, która rozwija się po pozornym wyzdrowieniu z infekcji wirusowej i spożyciu kwasu acetylosalicylowego.
Choroby zakaźne
Zespół Reye'a
/link/9225e52c82f34cabbf83e70ff0e6f621.aspx
/link/9225e52c82f34cabbf83e70ff0e6f621.aspx
zespol-reyea
SiteDisease
Zespół Reye'a
K.Reinhardt@gesinform.de
live.com#dr.dabrowska@wp.pl
pl
pl
pl