Document version compare

Informacje ogólne

Definicja

Termin wodonercze (hydronephrosis) od greckich słów hydros (woda), nephros (nerka) i -osis (stan).
Wodonercze
- Wodonercze to opisowy termin określający powiększenie miedniczek nerkowych i kielichów nerkowych.
- Termin ten nie odnosi się do przyczyn rozwoju wodonercza.
Wodonercze obturacyjne i nieobturacyjne
- wodonercze obturacyjne¹
  - W większości przypadków wodonercze jest spowodowane niedrożnością dróg moczowych.
  - Wodonercze obturacyjne występuje, gdy ciśnienie w drogach moczowych i śródmiąższowe w nerce wzrasta z powodu niedrożności dróg moczowych.
  - Niedrożność może być funkcjonalna (czynnościowa) lub strukturalna, częściowa lub całkowita.
  - W zależności od lokalizacji niedrożności, wodonercze może występować jednostronnie lub obustronnie.
  - Niedrożność i wodonercze mogą występować w postaci ostrej lub przewlekłej.
- wodonercze nieobturacyjne²
  - Wodonercze może również występować bez niedrożności.
  - U dzieci występują wady rozwojowe z nieobturacyjnym wodonerczem, np. w przypadku odpływu pęcherzowo-moczowodowego.
  - Jedną z możliwych przyczyn jest znacznie zwiększona diureza, np. w moczówce prostej lub w polidypsji psychogennej.
Podczas interpretacji obrazowania, ważne jest rozróżnienie między anatomią a funkcją. Stopień zaawansowania wodonercza niekoniecznie odzwierciedla stopień niedrożności.

Częstość występowania

Wodonercze jest częstą chorobą.
Zapadalność na wodonercze w badaniach autopsyjnych wynosi 3–4%. Jednak postaci przejściowe choroby, takie jak kamica moczowa, nie są uwzględniane w tych badaniach.³
Uropatia zaporowa¹
- Najczęściej występuje u niemowląt i osób starszych.
- Największą grupę pacjentów stanowią osoby w wieku powyżej 60 lat, przy czym problem ten dotyczy w szczególności mężczyzn z powodu chorób gruczołu krokowego.¹
  - Każdego roku u 1–2% wszystkich mężczyzn z łagodnym rozrostem gruczołu krokowego występuje zatrzymanie moczu.
- U pacjentów w młodszym i średnim wieku, zwłaszcza u mężczyzn, częstą przyczyną jest kamica moczowa.⁴
  - Kamica moczowa jest powszechnym schorzeniem ze współczynnikiem chorobowości na poziomie 4–5%.⁴
- u kobiet^2-3,5
  - Wodonercze występuje bardzo często w czasie ciąży i można je wykryć u prawie 90% ciężarnych kobiet.
  - Ponadto u kobiet należy rozważyć nowotwory narządów płciowych.
- Dzieci stanowią około 4% przypadków; po urodzeniu wodonercze występuje u około 1–2% dzieci.^1,6-7
  - U dzieci uropatia zaporowa jest jedną z najczęstszych przyczyn niewydolności nerek i odpowiada za 23% wszystkich przypadków upośledzenia czynności nerek i około 16% przeszczepów nerek u dzieci.
Wodonercze nieobturacyjne jest raczej rzadkim schorzeniem, z wyjątkiem dzieci z nieobturacyjnymi wadami rozwojowymi.²

Patofizjologia niedrożności^1,3,8

Jeśli prawidłowy odpływ moczu zostanie zakłócony w dowolnym miejscu układu moczowego, wzrośnie ciśnienie w jego odcinku proksymalnym i miedniczce nerkowej, co może prowadzić do poszerzenia tego odcinka układu moczowego.
Przeszkoda w odpływie może być zlokalizowana we wszystkich odcinkach układu moczowego, np.:
- nerka
- moczowód
- pęcherz
- cewka moczowa
W zależności od lokalizacji niedrożności, odpowiednia proksymalna część układu moczowego jest poszerzona, a zastój jest jednostronny lub obustronny (w przypadku niedrożności w dystalnej części lub niedrożności ujścia pęcherza moczowego). Objawy również się różnią.
Mechanizmy regulacyjne prowadzą do wzmożonej perystaltyki moczowodów. Może to być pomocne w przypadku częściowej niedrożności, ale prowadzi do dalszego wzrostu ciśnienia w przypadku całkowitej blokady.
Ostra niedrożność, np. w przypadku kamicy moczowej, może prowadzić do silnego bólu (kolka nerkowa) z powodu szybkiego wzrostu ciśnienia.
Jeśli uszkodzony jest również układ filtracji nerkowej, rozwija się nefropatia obturacyjna z upośledzoną czynnością nerek.
- Szybkość filtracji kłębuszkowej zmniejsza się, gdy ciśnienie w kanalikach nerkowych przekracza ciśnienie filtracji z powodu zatrzymania moczu.
- Po usunięciu ostrej niedrożności, czynność nerek może w pełni powrócić do normy w ciągu kolejnych dni i tygodni.
- Długotrwała, poważna niedrożność może prowadzić do trwałego uszkodzenia nerek.

Etiologia i patogeneza

Wodonercze może mieć różne przyczyny.
Najczęstsze przyczyny w zależności od grupy wiekowej^1,3,9
- dzieci – wady rozwojowe, np.:
  - zastawki cewki moczowej, zwężenie cewki moczowej
  - odpływ/refluks pęcherzowo-moczowodowy (nefropatia odpływowa)
  - niedrożność miedniczkowo-moczowodowa lub moczowodowo-pęcherzowa
  - idiopatyczne, przejściowe powiększenie układu kielichowo-miedniczkowego niewymagające leczenia
- osoby dorosłe w młodym i średnim wieku, zwłaszcza mężczyźni: kamica moczowa
- kobiety: ciąża, guzy układu moczowo-płciowego
- starsi mężczyźni: łagodny rozrost gruczołu krokowego i rak gruczołu krokowego
Uropatia zaporowa^1,3,9
- informacje ogólne
  - kamica moczowa
  - nieprawidłowa masa/guz w nerce i układzie moczowym
  - urazy, w tym urazy śródoperacyjne
  - skrzepy krwi
  - zakażenia, np. obturacyjne odmiedniczkowe zapalenie nerek, ale także pasożyty, takie jak schistosomatoza
  - skutki uboczne leków, zwłaszcza leków o antycholinergicznych skutkach ubocznych
- moczowód
  - zwężenie moczowodu
  - dysfunkcja połączenia miedniczkowo-moczowodowo lub moczowodowo-pęcherzowego
  - przepuklina moczowodu
  - zastawki moczowodu
  - polipy moczowodu
- pęcherz moczowy
  - kamienie w pęcherzu
  - nieprawidłowa masa/guz w pęcherzu
  - zaburzenia czynności pęcherza, np. neurogenne
- gruczoł krokowy
- cewka moczowa
  - zwężenie cewki moczowej, zastawki cewki moczowej, itp.
  - stulejka, załupek
  - ciała obce
- ucisk zewnętrzny, np.:
  - nieprawidłowa masa dowolnego rodzaju (np. guzy, torbiele, ropnie, tętniaki)
  - tkanka bliznowata po operacji, zakażeniu lub radioterapii
  - krwiak
  - struktury naczyniowe, np. tętniak aorty
  - przyczyny ginekologiczne (np. ciąża, guzy, endometrioza, torbiele, ropnie, wypadanie narządów rodnych)
  - choroby przewodu pokarmowego (np. zapalenie uchyłków, ropnie, guzy, zaparcia)
  - limfadenopatia zaotrzewnowa lub zwłóknienie zaotrzewnowe
Wodonercze nieobturacyjne
- wady rozwojowe
  - odpływ pęcherzowo-moczowodowo-nerkowy
  - moczowód olbrzymi bez niedrożności
  - idiopatyczne, przemijające wodonercze
- ze znacznie zwiększoną diurezą, np.:²
  - moczówka prosta
  - polidypsja psychogenna
Ciąża^2,5,9-10
- Łączą się tu czynniki obturacyjne i nieobturacyjne, a także hormonalne.

Ciąża^2,5,10

Wodonercze, które zwykle przebiega bezobjawowo, występuje nawet u 90% kobiet w ciąży, a najwięcej przypadków odnotowuje się w 28. tygodniu ciąży.
Najczęściej występuje po prawej stronie.
Spowodowane jest niedrożnością moczowodu przez uciskającą macicę i zwiększoną diurezą wywołaną progesteronem.
Zmiana ta jest fizjologiczna i zazwyczaj nie wymaga leczenia w przypadku braku objawów czy powikłań.
Jeśli wystąpią objawy lub powikłania, należy ustalić, czy powodem jest zatrzymanie moczu z powodu ciąży, czy z inna przyczyna, np. kamica moczowa oraz czy występuje zakażenie. W przypadku potwierdzenia, należy rozpocząć odpowiednie leczenie.

Wrodzone wodonercze u dzieci

Rozpoznanie często stawiane jest podczas diagnostyki prenatalnej, przy czym wodonercze prenatalne utrzymuje się do urodzenia tylko w 25% przypadków.
Możliwe przyczyny
- idiopatyczne, przejściowe poszerzenie niewymagające leczenia
  - 60% przypadków, poprawa następuje w czasie ciąży.
- nieobturacyjne: np. odpływ pęcherzowo-moczowodowo-nerkowy, nieprzeszkodowy i nieodpływowy moczowód olbrzymi
- obturacyjne: np. niedrożność miedniczkowo-moczowodowa lub moczowodowo-pęcherzowa lub zastawki cewki moczowej
- pęcherz moczowy neurogenny
W zależności od przyczyny, objawy są takie same jak u dorosłych i obejmują ból brzucha i ból w okolicy lędźwiowej, zaburzenia oddawania moczu i opróżniania pęcherza, nietrzymanie moczu lub nawracające zakażenia układu moczowego. Przebieg może być również bezobjawowy, ewentualnie z postępującą niewydolnością nerek i niedostatecznym wzrostem i przyrostem masy ciała.
W przypadku wodonercza zdiagnozowanego prenatalnie, zwykle w pierwszym etapie przeprowadza się badania ultrasonograficzne po porodzie i rozpoczyna dalszą diagnostykę w zależności od uzyskanych wyników.
U dzieci uropatia zaporowa jest jedną z najczęstszych przyczyn niewydolności nerek i odpowiada za 23% wszystkich przypadków przewlekłej niewydolności nerek i około 16% przeszczepów nerek u dzieci.
W zależności od przyczyny zaleca się leczenie zachowawcze lub interwencję chirurgiczną, czasami nawet wkrótce po urodzeniu, jeśli niedrożność jest poważna.
W razie potrzeby zalecana jest profilaktyczna antybiotykoterapia.
Diagnostykę i w razie potrzeby leczenie, zazwyczaj przeprowadzają urolodzy.

ICD-10

N13 Uropatia zaporowa i refluksowa
- N13.0 Wodonercze z niedrożnością moczowodowo-miedniczkową
- N13.1 Wodonercze ze zwężeniem moczowodu niesklasyfikowanym gdzie indziej
- N13.2 Wodonercze z niedrożnością spowodowaną kamicą nerek lub moczowodu
- N13.3 Inne i nieokreślone wodonercze
- N13.8 Inne uropatie zaporowe i refluksowe
- N13.9 Uropatia zaporowa i refluksowa, nieokreślona
Q62 Wrodzone wady miedniczki nerkowej powodujące zastój moczu i wrodzone wady rozwojowe moczowodu
- Q62.0 Wrodzone wodonercze
- Q62.1 Zarośnięcie lub zwężenie moczowodu
- Q62.2 Wrodzony moczowód olbrzymi
- Q62.3 Inne wady miedniczki nerkowej i moczowodu z zaburzeniem odpływu moczu
- Q62.4 Niewykształcenie moczowodu
- Q62.7 Wrodzone pęcherzowo-moczowodowo-nerkowe wsteczne zaburzenie odpływu moczu
- Q62.8 Inne wrodzone wady rozwojowe moczowodu

Diagnostyka

Kryteria diagnostyczne

Rozpoznanie wodonercza jest zwykle stawiane na podstawie badań obrazowych, np. USG nerek.

Diagnostyka różnicowa

W badaniu ultrasonograficznym^1,5
- torbiele okołonerkowe
- poszerzone żyły nerkowe
- miedniczka pozanerkowa
- piramidy nerkowe o zmiennej echogeniczności
Obraz kliniczny

Patrz sekcja Etiologia i patogeneza.
Zobacz także diagnostykę różnicową w ostrym bólu w boku i bólu brzucha.
inne przyczyny ostrej lub przewlekłej niewydolności nerek

Wywiad lekarski^1,3,9

W zależności od lokalizacji, rozległości i ciężkości choroby, objawy mogą nie występować lub być nasilone do silnego bólu w kolce nerkowej.
W szczególności przewlekłe, powoli rozwijające się wodonercze, często przebiega bezobjawowo.
Możliwe objawy^1,3,9
- ostra lub przewlekła niewydolność nerek
  - Jeśli rozwinie się niewydolność pozanerkowa, wskaźniki laboratoryjne zastoju moczu wzrosną, a ilość moczu może się zmniejszyć. Jeśli wzrost parametrów zastoju jest niejasny, należy wziąć pod uwagę możliwą przyczynę pozanerkową i rozważyć wykonanie USG nerek i układu moczowego.
- ból w okolicy lędźwiowej i ból brzucha
  - Ostry, silny ból jest typowy dla ostrej niedrożności lub zakażenia.
  - Kolkowy ból w okolicy lędźwiowej lub boku promieniujący do podbrzusza i pachwiny jest typowy dla kamicy moczowodowej. Mogą mu towarzyszyć nudności i wymioty . Pacjenci zwykle odczuwają silną potrzebę ruchu, w przeciwieństwie do bólu otrzewnowego, przy którym wolą odpoczywać.
  - ból podbrzusza spowodowany powiększeniem pęcherza moczowego w ostrym zatrzymaniu moczu
- nykturia, dyzuria, nagłe parcie na mocz, częstomocz, oddawanie moczu kroplami, nietrzymanie moczu i osłabiony strumień moczu
  - typowe dla niedrożności w obszarze cewki moczowej, np. łagodny rozrost gruczołu krokowego i rak prostaty
- objawy B (nieswoiste) - możliwa przyczyna to nowotwór złośliwy, np. rak prostaty
- hematuria, np. w kamicy moczowej lub nowotworze złośliwym
- Gorączka wskazuje na zakażenie układu moczowego i może poprzedzać/wskazywać na urosepsę.
- Nawracające zakażenia układu moczowego mogą wskazywać na wodonercze lub uropatię zaporową.
- Objawy żołądkowo-jelitowe, takie jak zaparcia, biegunka, nudności i wymioty, mogą wskazywać na zastój kału w jelicie, niedrożność jelit lub masę/guz przewodu pokarmowego, która może wywołać lub nasilić objawy niedrożności dróg moczowych.
- Objawy neurologiczne powinny sugerować podstawową chorobę neurologiczną, która może powodować neurogenne zaburzenia pęcherza, np. udar, wypadnięcie krążka międzykręgowego, przerzuty do kręgosłupa i ropnie.
- U dzieci niedostateczny wzrost i przyrost masy ciała o niejasnej przyczynie może być spowodowany postępującą niewydolnością nerek z bezobjawowym wodonerczem.
Należy pytać i odnotować ważne wcześniejsze choroby i inne czynniki predysponujące do wodonercza, np.^1,3,9-10:

istniejące wcześniej choroby jamy brzusznej i układu moczowo-płciowego
operacje w obrębie jamy brzusznej lub układu moczowo-płciowego
- Niedrożność dróg moczowych wkrótce po operacji w obrębie jamy brzusznej lub interwencji w obrębie dróg moczowych, powinna sugerować możliwe śródoperacyjne uszkodzenie dróg moczowych.
radioterapia układu moczowo-płciowego
interwencje w obrębie układu moczowego
leki
uraz
ciąża

Leki i środki znieczulające mogą prowadzić do zatrzymania moczu, zwłaszcza te o antycholinergicznych skutkach ubocznych.^1,9

Badanie fizykalne

Określenie parametrów życiowych (temperatura, ciśnienie tętnicze, puls), szczególnie w przypadku wstępującego zakażenia układu moczowego¹
Badanie fizykalne^1,3,9
- jama brzuszna i układ moczowo-płciowy
  - Blizny?
  - Tkliwość lub obrona mięśniowa brzucha?
  - Powiększony pęcherz moczowy?
  - Ból przy opukiwaniu okolicy lędźwiowej?
  - Wyczuwalna masa/guz w jamie brzusznej?
  - Zapalenie pachwinowych węzłów chłonnych?
  - badanie zewnętrznych narządów płciowych
- badanie per rectum, szczególnie przy podejrzeniu powiększenia gruczołu krokowego lub raka prostaty i zastoju kału w jelicie
- badanie neurologiczne, zwłaszcza przy podejrzeniu neurogennego zaburzenia pęcherza moczowego
Dalsze badania zależą od (podejrzewanej) choroby podstawowej.

Badania uzupełniające

Badanie ogólne moczu i w razie potrzeby posiew moczu^1,9

Krwiomocz?
Wskaźniki zakażenia układu moczowego?

Badania krwi^1,3,9

Badanie czynności nerek
- Parametry zastoju mogą wzrosnąć, jeśli zwiększone ciśnienie w miąższu nerek prowadzi do obniżenia wartości GFR.
- Przy niejasnym podwyższeniu wskaźników zastoju, zawsze należy wziąć pod uwagę możliwą uropatię zaporową i rozważyć badanie ultrasonograficzne jamy brzusznej.
Morfologia krwi bez rozmazu, CRP lub OB
Sód, potas, ew. wapń, kwas moczowy

Badanie ultrasonograficzne nerek i układu moczowego^1,5

Stan wypełnienia pęcherza moczowego? Zalegający mocz?
Poszerzona (zatkana) miedniczka nerkowa i ew. moczowód?
- Wodonercze charakteryzuje się powiększoną miedniczką nerkową i ewentualnie poszerzonym moczowodem jako obszarem bezechowym.
- Poszerzona (zatkana) miedniczka nerkowa może być mylona z innymi bezechowymi strukturami, np. torbielami nerek, miedniczką pozanerkową, naczyniami wnękowymi lub piramidami nerkowymi.
- Istnieją różne klasyfikacje, np.⁵:
  - stopień 0 – brak poszerzenia, ściany kielichów przylegają do siebie¹¹
  - stopień 1 – poszerzona miedniczka nerkowa z prawidłowymi kielichami nerkowymi
  - Stopień 2 – kielichy nerkowe są również poszerzone, ale brodawki nerkowe są zachowane.
  - stopień 3 – poszerzone kielichy nerkowe ze spłaszczonymi brodawkami
  - stopień 4 – wodonercze nerki ze ścieńczałym miąższem
Zmiany w miąższu nerek?
Ew. diagnostyka przyczyny niedrożności: np. złogi, masa/guz, przerost gruczołu krokowego^1,5
- W przypadku kamicy moczowej badanie ultrasonograficzne jest łatwo dostępnym, prostym narzędziem diagnostycznym o jedynie umiarkowanej czułości i swoistości.
- Oprócz poszerzenia miedniczki nerkowej, można uwidocznić złogi w nerce, na połączeniu moczowodu i miedniczki nerkowej oraz moczowodu i pęcherza moczowego. Kamienie moczowodowe są zwykle ukryte przez gazy jelitowe.
- Złogi są widoczne jako struktura hiperechogeniczna z grzbietowym cieniem akustycznym.
- Dokładność diagnostyczna jest zależna od stopnia zatrzymania moczu i doświadczenia badającego.
- Klasycznym złotym standardem w diagnostyce kamicy moczowej jest tomografia komputerowa bez wzmocnienia kontrastowego, chociaż badania sugerują, że USG nie jest metodą gorszą w stanie ostrym. Tomografię komputerową stosuje się zatem jako dalszą standardową procedurę diagnostyczną.
Należy zauważyć, że brak poszerzenia dróg moczowych nie może całkowicie wykluczyć uropatii zaporowej, np. jeśli stan jest ostry lub jeśli guz blokuje moczowody, uniemożliwiając ich rozszerzenie.^1,3,9

Diagnostyka w opiece specjalistycznej^1,5,10

Badanie ginekologiczne
Tomografia komputerowa jamy brzusznej i miednicy^5,9
- wykrycie ewentualnej niedrożności, np. z powodu złogu lub nieprawidłówej masy/guza
- Przy podejrzeniu kamicy moczowej złotym standardem diagnostycznym jest tomografia komputerowa jamy brzusznej i miednicy bez wzmocnienia kontrastowego.
- przy podejrzeniu innej przyczyny niedrożności (np. nowotworu złośliwego i/lub ucisku zewnętrznego) – tomografia komputerowa z kontrastem
Urografia dożylna/urografia wydzielnicza
- dożylne podanie środka kontrastowego i uwidocznienie układu moczowego podczas fazy wydalania tego środka
- wykrywanie niedrożności w świetle cewki moczowej lub niedrożności spowodowanej uciskiem zewnętrznym
Pielografia wstępująca (możliwa również zstępująca po nakłuciu)
- W tym badaniu w celu uwidocznienia moczowodu i układu kielichowo-miedniczkowego nerki, środek kontrastowy wstrzykuje się do moczowodu metodą wstępującą.
- wykrywanie niedrożności w świetle cewki moczowej lub niedrożności spowodowanej uciskiem zewnętrznym
- Nie jest wymagane dożylne podanie środka kontrastowego, możliwe do wykonania w przypadku niewydolności nerek lub alergii na środki kontrastowe.
Ureterorenoskopia
- endoskopowe badanie wstępujące moczowodu i w razie potrzeby miedniczki nerkowej
- Podczas tego samego badania można zastosować działania terapeutyczne, takie jak np. usunięcie kamieni.
Rezonans magnetyczny (RM)
- np. w celu obrazowania narządów lub oceny masy/guza
- alternatywa dla tomografii komputerowej, np. w celu uniknięcia narażenia na promieniowanie dzieci i kobiet w ciąży
- Nie sprawdza się w diagnostyce kamieni moczowych, ponieważ złogów nie można uwidocznić bezpośrednio, a jedynie pośrednio.
Cystoureterografia mikcyjna
- Do pęcherza moczowego podaje się metodą wstępującą środek kontrastowy, a następnie obserwuje się jego przepływ podczas mikcji.
Badania medycyny nuklearnej (scyntygrafia dynamiczna nerek)
- wykrycie niedrożności i różnicowanie z nieobturacyjnym poszerzeniem układu moczowego
- Można wykryć także inne zmiany w nerkach, takie jak torbiele, blizny, ropnie, guzy lub wady anatomiczne.
- określenie czynności nerek dla obu nerek osobno

Wskazania do skierowania do specjalisty/hospitalizacji¹

Pacjenci z wodonerczem powinni być zasadniczo konsultowani i leczeni przez specjalistów urologów.
W przypadku znacznego pogorszenia czynności nerek, istotnych zmian elektrolitowych, silnego bólu lub podejrzenia urosepsy, pacjenci powinni być hospitalizowani.

Leczenie

Cele leczenia

Usunięcie niedrożności dróg moczowych
Ewentualnie poprawa czynności nerek i zapobieganie ich trwałemu uszkodzeniu
W razie potrzeby zapewnienie wystarczającej analgezji
Leczenie choroby podstawowej

Ogólne informacje o leczeniu

Leczenie zależy od przyczyny, rozległości i powikłań wodonercza.
Leczenie choroby podstawowej, w zależności od przyczyny
W razie potrzeby leczenie przeciwbólowe
- W przypadku kolki moczowodej w przebiegu kamicy moczowodowej, lekami przeciwbólowymi pierwszego wyboru są metamizol, paracetamol i diklofenak.
W razie potrzeby urostomia^1,3,9
- niedrożność cewki moczowej np. spowodowana przez prostatę^1,9
  - założenie cewnika dopęcherzowego
  - ew. założenie nadłonowego cewnika dopęcherzowego, cystostomii
- niedrożność moczowodu^1,3,9
  - ew. szynowanie moczowodu
  - ew. nefrostomia przezskórna
- kamica moczowa
  - Małe złogi (do 7 mm) często samoistnie przechodzą przez drogi moczowe, dzięki czemu możliwe jest leczenie zachowawcze i ich wydalenie.
  - W przypadku ciężkiej niedrożności, rosnących wartości wskaźników zastoju lub utrzymującego się, niekontrolowanego bólu bądź zakażenia, należy natychmiast wykonać odprowadzenie moczu.
Antybiotykoterapia, ewentualnie także profilaktyka możliwego zakażenia układu moczowego⁹
W zależności od przyczyny i sytuacji klinicznej, definitywne leczenie zachowawcze i/lub interwencyjne lub chirurgiczne
- Ze względu na wiele różnych przyczyn wodonercza, leczenie zależy od choroby podstawowej. W związku z tym, poniżej omówiono jedynie niektóre metody leczenia dla dwóch najczęstszych przyczyn – kamicy moczowej i łagodnego rozrostu gruczołu krokowego. Dalsze szczegóły można znaleźć w odpowiednich artykułach.
- kamica moczowa
- łagodny rozrost gruczołu krokowego
  - Jeśli poszerzenie górnych dróg moczowych występuje z powodu łagodnego rozrostu gruczołu krokowego, zwykle wskazane jest leczenie chirurgiczne.
Konieczne może być stałe odprowadzanie moczu.^1,9
Należy zwrócić uwagę na możliwą zwiększoną diurezę z odwodnieniem i zaburzeniami równowagi elektrolitowej po ustąpieniu niedrożności.^1,9
W przypadku nieobturacyjnego wodonercza, np. w moczówce prostej, priorytetem powinno być leczenie choroby podstawowej.²
Więcej informacji na temat wodonercza u dzieci i kobiet w ciąży można znaleźć w odpowiednich sekcjach powyżej.

Przebieg, powikłania i rokowanie

Przebieg

Zależy od przyczyny wodonercza.

Powikłania^1,9

Ostra lub przewlekła niewydolność nerek
Niedostateczny wzrost i przyrost masy ciała u dzieci
(Nawracające) zakażenia układu moczowego aż do urosepsy
Pęknięcie dróg moczowych
Nawrót, szczególnie w przypadku kamicy moczowej
Powikłania interwencyjne lub chirurgiczne, np. krwawienie, zakażenie lub uszkodzenie układu moczowego i otaczających struktur podczas cewnikowania
Zwiększona diureza z odwodnieniem i zaburzeniami równowagi elektrolitowej po ustąpieniu niedrożności
Powikłania choroby podstawowej

Rokowanie

Rokowanie zależy od przyczyny i czasu trwania wodonercza.
Po usunięciu ostrej niedrożności, czynność nerek może w pełni powrócić do normy w ciągu kolejnych dni i tygodni.
Długotrwała, poważna niedrożność może prowadzić do trwałego uszkodzenia nerek. Jest to bardziej prawdopodobne w przypadku przewlekłej, bezobjawowej niedrożności lub u noworodków.¹
W przypadku nieobturacyjnego wodonercza spowodowanego zwiększoną diurezą, rokowanie zależy przede wszystkim od choroby podstawowej. Opisano zarówno przypadki z samoistną poprawą lub stabilną czynnością nerek pomimo wodonercza, jak i skomplikowane przypadki z pęknięciem dróg moczowych i/lub przewlekłą niewydolnością nerek.²

Dalsze postępowanie

Dalsze postępowanie powinno być dostosowywane indywidualnie w zależności od ciężkości stanu pacjenta, stopnia wodonercza, powikłań i przyczyny choroby.

Informacje dla pacjentów

Informacje dla pacjentów w Deximed

Wodonercze

Ilustracje

Wodonercze

USG Color Doppler: wodonercze III stopnia z wyraźnym poszerzeniem miedniczek i kielichów nerkowych (dzięki uprzejmości sonographiebilder.de ©Albertinen-Diakoniewerk e. V., Hamburg)

USG: wodonercze IV stopnia – miedniczka nerkowa i kielichy maksymalnie poszerzone i niedające się od siebie oddzielić w przypadku guza dolnej części jamy brzusznej z naciekiem na moczowód (dzięki uprzejmości sonographiebilder.de ©Albertinen-Diakoniewerk e. V.)

RTG, urografia: wodonercze, poszerzona miedniczka nerkowa po prawej stronie; (1) miedniczka, (2) moczowód

USG: zwężenie połączenia miedniczkowo-moczowodowego

RTG, urografia: zwężenie połączenia miedniczkowo-moczowodowego po stronie lewej

RTG, urografia: zdwojenie nerki

Nerka i drogi moczowe

Źródła

Bibliografia

Rishor-Olney CR, Hinson MR. Obstructive Uropathy. In: StatPearls. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; July 6, 2020. PMID: 32644347 pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
Maroz N, Maroz U, Iqbal S, Aiyer R, Kambhampati G, Ejaz AA. Nonobstructive hydronephrosis due to social polydipsia: a case report. J Med Case Rep. 2012 Nov 6;6:376. PMID: 23130747. www.ncbi.nlm.nih.gov
Klahr S. Obstructive nephropathy. Intern Med. 2000 May;39(5):355-61. PMID: 10830173. www.jstage.jst.go.jp
Hesse A, Brändle E, Wilbert D, Köhrmann KU, Alken P. Study on the prevalence and incidence of urolithiasis in Germany comparing the years 1979 vs. 2000. Eur Urol. 2003 Dec;44(6):709-13. www.sciencedirect.com
Southgate SJ, Herbst MK. Ultrasound of the Urinary Tract. 2020 Aug 15. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2020 Jan–. PMID: 30571002. www.ncbi.nlm.nih.gov
Lee RS, Cendron M, Kinnamon DD, et al. Antenatal hydronephrosis as a predictor of postnatal outcome: a metaanalysis. Pedriatics 2006; 118: 586. PubMed
Estrada CR jr. Prenatal hydronephrosis: early evaluation. Curr Opin Urol 2008; 18: 401. PubMed
Djurhus JC, Constatinou CC. Chronic ureteric obstruction and its impact on the coordinating mechanisms of peristalsis (pyeloureteral pacemaker system). Urol Res 1982; 10: 267. PubMed
Tseng TY, Stoller ML. Obstructive uropathy. Clin Geriatr Med. 2009 Aug;25(3):437-43. PMID: 19765491. www.geriatric.theclinics.com
Cheung KL, Lafayette RA. Renal physiology of pregnancy. Adv Chronic Kidney Dis. 2013 May;20(3):209-14 PMID: 23928384 www.ncbi.nlm.nih.gov
Lewicki A, Lewicka A, Jakubowski W. Diagnostyka ultrasonograficzna zastoju moczu w górnych drogach moczowych Część 13; Przegląd Urologiczny 2017/1 (101) www.przeglad-urologiczny.pl

Autorzy

Agnieszka Jankowska-Zduńczyk, lekarz, specjalista medycyny rodzinnej, Praktyka Lekarzy Rodzinnych w Warszawie (recenzent)
Adam Windak, Prof. dr hab. n. med., specjalista medycyny rodzinnej, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum w Krakowie (redaktor)
Anneke Damberg, Dr med., Fachärztin für Allgemeinmedizin, Berlin