Compare with  
Legend:
inserted text deleted text

Świąd odbytu

Informacje ogólne

Definicja

  • Przewlekłe lub nawracające swędzenie odbytu1-2
  • Jeśli trwa dłużej niż 6 tygodni, nazywane jest świądem przewlekłym.

Częstość występowania

  • Najczęstszy objaw w proktologii
  • Dotyczy do 5% populacji.2

Rozważania diagnostyczne

  • U ok. 20-25% osób dotkniętych tą chorobą nie można znaleźć przyczyny.3-4
  • Objawy miejscowego zawilgocenia; możliwe przyczyny to miejscowe choroby lub dolegliwości ginekologiczne.
  • Szczególnie ważna jest higiena ciała. Jeśli chorzy myją się zbyt często, skóra wysycha, ponieważ wypłukiwane są z niej oleje ochronne. Wysuszenie skóry może nasilać swędzenie w okolicy odbytu.
  • I odwrotnie, niewłaściwa lub niestaranna higiena osobista również sprzyja występowaniu odpowiednich objawów.
  • Substancje drażniące w pożywieniu mogą prawdopodobnie powodować lub nasilać świąd odbytu, ewentualnie tylko pośrednio poprzez zmienioną konsystencję stolca. Wśród podejrzanych produktów znajdują się:
    • kawa
    • herbata
    • piwo
    • pomidory
    • czekolada
  • Leki mogą odgrywać rolę jako czynnik wywołujący izolowany świąd odbytu, np. cytostatyki.
  • Powstający samoistnie: Świąd prowadzi do ponownego świądu.
  • Częste nawroty

Niebezpieczny przebieg, którego można uniknąć

Diagnostyka różnicowa

  • Świąd może występować jako niespecyficzny objaw w kontekście praktycznie wszystkich chorób odbytu, takich jak np.:

Hemoroidy

  • Zobacz artykuł Hemoroidy i zakrzepica żył odbytu.
  • Etiopatogeneza jest w dużej mierze niewyjaśniona.
    • Wiele wcześniej podejrzewanych czynników nie zostało potwierdzonych jako predysponujące.
      • Na przykład nadciśnienie wrotne sprzyja rozwojowi żylaków odbytu, ale nie hemoroidów.
  • Epizody jasnoczerwonej krwi w stolcu, która może rozpryskiwać się w toalecie; często długotrwała historia medyczna. Osoby dotknięte chorobą zwykle wyczuwają guzki w okolicy odbytu.
  • Stwierdzenie wypadających hemoroidów lub guzków krwawniczych, fałd skórnych, ewentualnie hemoroidów wewnętrznych w badaniu rektoskopowym

Wypadanie odbytu

  • Zobacz artykuł Wypadanie odbytu i odbytnicy.
  • Maks. 2 cm odbytnicy
  • Wypadanie odbytu, czyli wypadanie błony śluzowej kanału odbytu, może dotyczyć całego obszaru kanału odbytu lub być tylko częściowe.
  • Podczas badania palpacyjnego kanału odbytu wypadnięcie może być trudne do wyczucia.
  • Jeśli wypadnięcie zostanie zmniejszone, ponownie wybrzuszy się pod wpływem nacisku na odbytnicę.

Wypadanie odbytnicy

  • Zobacz artykuł Wypadanie odbytu i odbytnicy.
  • Wypadnięcie wszystkich warstw odbytnicy może mieć około 10-20 cm długości.
  • Podczas badania palpacyjnego kanału odbytu podejmowana jest próba zmiany położenia odbytnicy.
  • W przypadku ucisku na odbytnicę wypadnięcie ponownie się uwypukla.

Szczelina odbytu

  • Zobacz artykuł Szczelina odbytu.
  • Czasami występuje u małych dzieci i kobiet po porodzie.
  • Bolesne pęknięcia błony śluzowej. Osoby dotknięte tym problemem mogą niekiedy odczuwać rozerwanie; świeża krew na papierze toaletowym.
  • Prowadzi do pojawienia się wydzieliny i zawilgocenia w okolicy odbytu. Szczelina prawie zawsze występuje na godzinie 6 w pozycji litotomijnej. Dystalnie od owrzodzenia widoczny jest wyraźny fałd (przy przewlekłej szczelinie), a proksymalnie mały polip. Często występuje skurcz odbytu.

Ropień odbytu i przetoka odbytu

  • Zobacz artykuł Ropień odbytu i przetoka odbytu.
  • Ropień odbytu w przeważającej mierze jest wynikiem ostrego zapalenia gruczołów odbytowych.
  • Przetoki odbytu prawie zawsze powstają z istniejącego ropnia odbytu.
    • Dokładny mechanizm ich powstawania nie jest znany.
  • Przetoka często biegnie od kanału odbytu do skóry odbytu.
  • Zawsze występuje wydzielina, a czasami przez przetokę przedostaje się również stolec. Osoby dotknięte chorobą skarżą się na uczucie wilgoci. Od czasu do czasu u chorych rozwija się egzema.
  • Otwór zewnętrzny może być widoczny, a otwór wewnętrzny może być wyczuwalny na linii zębatej na głębokości 1-3 cm.

Zapalenie odbytnicy, choroba Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita grubego

Choroby zapalne skóry

Biegunka

  • Biegunka o różnych przyczynach może prowadzić do miejscowego odwodnienia i mechanicznego podrażnienia papierem toaletowym.

Zakażenia

Pasożyty

  • Robaki pasożytnicze
    • owsiki
      • Zakażenie owsikami (Oxyuris vermicularis) występuje najczęściej u małych dzieci.
      • Wieczorem i w nocy występuje intensywne swędzenie odbytu.
      • Robak może być widoczny na stolcu lub wokół otworu odbytu.
    • tasiemce (Cestoda)
  • Roztocza
  • Pierwotniaki

Grzyby

Bakterie

Wirusy

Dolegliwości ginekologiczne

Nowotwory

Rak odbytu

  • Rzadkie
  • Miejscowe objawy i dolegliwości
  • Owrzodzenia, krwawienia i narośla w odbycie i wokół niego
  • Polipowaty i prawdopodobnie o twardszej konsystencji niż oczekiwano
  • Prekursor: śródnabłonkowa neoplazja odbytu

Inne

Świąd paranowotworowy

  • Zwykle uogólniony
  • Na przykład w chłoniakach, nowotworach hematologicznych, raku prostaty i innych guzach litych.

Endokrynologiczno-metaboliczne/zapalne

Psychosomatyczne

Neuropatyczne

  • Na przykład w przypadku ucisku korzeni nerwów lędźwiowo-krzyżowych

Wywiad lekarski

Rejestracja objawów

  • Początek, czas trwania, wahania dobowe?
  • Związek czasowy z ekspozycją na potencjalne alergeny?
  • Rodzaj objawów:
    • ból?
    • sączenie?
    • krwawienie okołoodbytnicze?
    • wydzielina z odbytu?
    • nagromadzenie śluzu na stolcu?
    • fluor genitalis czy urethralis?
  • Stolec
    • zachowanie podczas opróżniania
    • częstotliwość wypróżnień
    • konsystencja stolca
    • ograniczenia dotyczące trzymania stolca?
    • zachowania higieniczne, stosowane produkty pielęgnacyjne
  • Zachowania seksualne
    • pasywny seks analny?
    • lubrykant

Choroby predysponujące?

Higiena?

  • Zarówno zbyt intensywna, jak i zbyt niedbała higiena osobista może prowadzić do swędzenia odbytu.

Inne choroby?

Badanie przedmiotowe

  • Obserwacja okolicy anogenitalnej
  • Badanie per rectum:
    • badanie palpacyjne kanału odbytu
    • badanie palpacyjne bańki odbytnicy na całym obwodzie

Badanie pod kątem możliwych przyczyn

Przewlekłość

  • Zliszajowacenie okolicy okołoodbytniczej, białawe, z małymi pęknięciami
  • U wielu pacjentów skóra jest zarówno wrażliwa, jak i skłonna do wyprysków.
  • Okolica odbytu może być bardzo wrażliwa na perfumy, mydło, odzież, niektóre pokarmy i urazy zewnętrzne.
  • Drapanie dodatkowo uszkadza funkcję barierową skóry i sprzyja przenikaniu patogenów. To z kolei zwiększa swędzenie.
  • Swędzenie może stać się niezależne od pierwotnej przyczyny.

Badania uzupełniające

W gabinecie lekarza rodzinnego

  • W razie potrzeby badania laboratoryjne w celu wykluczenia chorób ogólnoustrojowych, np. CRP, OB, Hb, badanie na obecność krwi w stolcu

U specjalisty

Proktoskopia

  • Na przykład w celu potwierdzeniahemoroidów lub zapalenia odbytu

Rektoskopia

  • Polipy?
  • Guzy?
  • Cechy nadużywania środków przeczyszczających?

Kolonoskopia

  • Nieswoiste zapalenie jelit?
  • Guz?
  • Polipy?

Dalsze badania

  • Ewentualnie badanie ginekologiczne
  • W razie potrzeby badanie dermatologiczne/alergologiczne, ewentualnie biopsja

Środki i zalecenia

Wskazania do skierowania do specjalisty/hospitalizacji

  • W celu diagnostyki i leczenia podstawowej choroby skóry
  • Podejrzenie choroby nowotworowej, przewlekłe zapalne choroby jelit
  • Do diagnostyki endoskopowej
  • Do rekonstrukcji operacyjnej, np. przetoki
  • W celu oceny diagnostycznej zaburzeń psychicznych i, w razie potrzeby, współleczenia psychoterapeutycznego, na przykład w przypadku świądu somatoformicznego.

Zalecenia dla pacjentów

  • Właściwa higiena z regularnym, ale niezbyt częstym myciem się
    • Należy używać wyłącznie wody, np. pod prysznicem lub w bidecie.
    • Unikać detergentów.
    • Osuszanie powinno być delikatne.
  • Nie trzeć i nie podcierać się suchym papierem, używać dużej ilości papieru toaletowego lub wody.
  • Pielęgnacja skóry w okolicy odbytu
    • niezawierające alergenów produkty do odbudowy bariery ochronnej skóry i/lub miękka pasta z tlenkiem cynku
  • Środki mające na celu zmniejszenie miejscowego pocenia się
    • noszenie bawełnianej bielizny
    • unikanie obcisłej odzieży
    • unikanie czynności prowadzących do zwiększonej potliwości
  • Używanie tamponów zamiast podpasek podczas menstruacji
  • Unikanie zbyt długiego siedzenia w bezruchu i plastikowych siedzeń
  • Powstrzymanie się od drapania
  • Chłonne bawełniane kompresy, często zmieniane, można umieścić w fałdzie pośladkowym, aby złagodzić miejscową wilgoć.
  • Unikanie czynników wyzwalających świąd
  • Dostosowanie nawyków żywieniowych
    • Celem jest uformowany stolec i redukcja zwiększonej częstotliwości oddawania stolca.

Leczenie farmakologiczne

  • W razie potrzeby należy leczyć chorobę podstawową.
  • Należy unikać długotrwałego leczenia; zamiast tego lepiej jest stosować przerywaną terapię różnymi preparatami, ponieważ wrażliwość tkanki zmniejsza się, jeśli ta sama terapia jest stosowana w sposób ciągły.

W celu złagodzenia świądu

  • Glikokortykosteroidy miejscowe
    • Należy unikać długotrwałego stosowania ze względu na ryzyko wystąpienia działań niepożądanych (atrofia skóry, teleangiektazje).
  • Miejscowe inhibitory kalcyneuryny (pimekrolimus, takrolimus)5

Inne leki o możliwej, ale jak dotąd niewystarczająco udowodnionej skuteczności w leczeniu świądu odbytu

  • Krem zawierający 0,006% kapsaicyny okazał się znacznie skuteczniejszy niż krem mentolowy w randomizowanym badaniu krzyżowym.6
  • Miejscowy palmitoiloetanoloamid (PEA), substancja czynna podobna do kannabinoidów
  • Kremy zawierające mocznik
  • Ostrzykiwanie skóry okolicy okołoodbytniczej miejscowymi kortykosteroidami7

Terapia psychosomatyczna

  • Jeśli podejrzewa się zautomatyzowane drapanie i problemy z radzeniem sobie ze świądem, oprócz leczenia objawowego zaleca się terapię psychosomatyczną.
    • Może ona przybrać formę uzupełniającego programu szkoleniowego lub psychoterapii.
  • Postępowanie w przypadku świądu somatoformicznego lub współistniejących zaburzeń psychicznych, np. współistniejącej depresji, opisano w artykułach Zaburzenia somatoformiczne i Depresja.

Informacje dla pacjentów

Informacje dla pacjentów w Deximed

Quellen

Literatur

  1. Fargo MV, Latimer KM. Evaluation and management of common anorectal conditions. Am Fam Physician 2012; 85: 624-30. www.ncbi.nlm.nih.gov
  2. Lacy BE, Weiser K. Common anorectal disorders: diagnosis and treatment. Curr Gastroenterol Rep 2009; 11: 413-9. PubMed
  3. Kuehn HG, Gebbensleben O, Hilger Y, Rohde H. Relationship between anal symptoms and anal findings. Int J Med Sci 2009; 6: 77-84. PubMed
  4. Kränke B, Trummer M, Brabek E, Komericki P, Turek TD, Aberer W. Etiologic and causative factors in perianal dermatitis: results of a prospective study in 126 patients. Wien Klin Wochenschr 2006; 118: 90-4. PubMed
  5. Ständer S, Schürmeyer-Horst F, Luger TA, Weisshaar E. Treatment of pruritic diseases with topical calcineurin inhibitors. Ther Clin Risk Manag 2006; 2(2): 213-8. PMID: 18360595 PubMed
  6. Lysy J, Sistiery-Ittah M, Israelit Y, et al. Topical capsaicin--a novel and effective treatment for idiopathic intractable pruritus ani: a randomised, placebo controlled, crossover study. Gut2003;52(9):1323-6. doi: 10.1136/gut.52.9.1323 DOI
  7. Tunuguntla A, Sullivan MJ. A new concept for the treatment of intractable pruritus ani. South Med J 2004; 97(7): 710. PMID: 15301134 PubMed

Autor*innen

  • Thomas M. Heim, Dr. med., Wissenschaftsjournalist, Freiburg
l29-p pruritus uns; k62-; annan sjukdom i stolgång och ändtarm
Analfistel; Analfissur; Chronischer Juckreiz am After; Afterjuckreiz; Juckreiz in der Analregion; Hämorrhoiden; Rektumprolaps; Analprolaps; Perianalekzem; Morbus Crohn; Colitis ulcerosa; Proktitis; Diarrhö; Madenwurm; Pilzbefall; Analkarzinom; somatoformer Pruritus
Świąd odbytu
document-symptom document-nav document-tools document-theme
Przewlekłe lub nawracające swędzenie odbytu1-2 Jeśli trwa dłużej niż 6 tygodni, nazywane jest świądem przewlekłym. Najczęstszy objaw w proktologii Dotyczy do 5% populacji.2
Gastroenterologia
Świąd odbytu
/link/9e72a0729e2e47538e9ee7ee838756dc.aspx
/link/9e72a0729e2e47538e9ee7ee838756dc.aspx
swiad-odbytu
SiteProfessional
Świąd odbytu
K.Reinhardt@gesinform.de
Kanders@nhi.Reinhardt@gesinform.deno (patched by linkmapper)
pl
pl
pl