Compare with  
Legend:
inserted text deleted text

Otępienie czołowo-skroniowe

Streszczenie

  • Definicja: Otępienie czołowo-skroniowe, znane również chorobą Picka, to grupa zaburzeń otępiennych spowodowanych postępującą atrofią w obszarach płata czołowego i/lub płata skroniowego.
  • Częstość występowania: W grupie wiekowej poniżej 50. roku życia najczęstszą postacią jest otępienie czołowo-skroniowe.
  • Objawy: We wczesnych stadiach dominują zaburzenia zachowania i objawy psychiczne, postawa obojętna lub apatyczna, zachowania stereotypowe, kompulsywne lub zrytualizowane, niewielki wgląd w chorobę, chociaż pamięć jest zwykle początkowo zachowana.
  • Wyniki: Objawy psychiczne i zaburzenia zachowania, upośledzenie funkcji poznawczych. Wariant z postępującą afazją.
  • Diagnostyka: Diagnoza otępienia jest rozpoznaniem zespołu i opiera się na wynikach badań przedmiotowych. Procedury testowe, takie jak Mini-Mental Status (MMSE), mogą być pomocne w określeniu stopnia ciężkości i monitorowaniu postępu. W celu odróżnienia sporadycznego otępienia czołowo-skroniowego od innych etiologicznych form otępienia konieczne może być przeprowadzenie dalszych badań, takich jak obrazowanie głowy, diagnostyka płynu mózgowo-rdzeniowego lub testy genetyczne.
  • Leczenie: Interwencje psychospołeczne w kontekście ogólnego planu leczenia. Doradztwo i wsparcie dla pacjentów i ich krewnych. Leki mają zazwyczaj drugorzędne znaczenie. Badania nad przyczynami i interwencje psychospołeczne mają również ogromne znaczenie w leczeniu objawów psychicznych i zaburzeń zachowania.

Informacje ogólne

  • O ile nie zaznaczono inaczej, artykuł został oparty na tych źródłach.1-4

Definicja

  • Otępienie czołowo-skroniowe, znane również chorobą Picka, to grupa zaburzeń otępiennych spowodowanych postępującą atrofią w obszarach płata czołowego i/lub płata skroniowego (zwyrodnienie czołowo-skroniowe, FTLD).
  • Zazwyczaj na wczesnych etapach dominują zmiany w zachowaniu i osobowości, bezkrytyczna i obojętna postawa oraz niewielki wgląd w chorobę, chociaż pamięć jest początkowo zachowana.

Klasyfikacja

  • Behawioralne lub z akcentem na mowę
    • wariant behawioralny (bvFTD, klasyczne FTD)
      • około 50% wszystkich przypadków otępienia czołowo-skroniowego
    • warianty z akcentem na mowę (pierwotna postępująca afazja, PPA)
      • semantyczny wariant PPA (otępienie semantyczne)
      • niepłynny (agramatyczny) wariant PPA
      • logopeniczny wariant PPA
  • FTD z zespołem parkinsonowskim lub bez

Epidemiologia4

  • Najczęstsza forma otępienia u osób poniżej 50. roku życia
  • Czwarte w kolejności najczęściej występujące otępienie po chorobie Alzheimera, otępieniu naczyniowym i otępieniu z ciałami Lewy'ego
    • Około 3–9% wszystkich pacjentów z otępieniem cierpi na otępienie czołowo-skroniowe.
  • Według badań przeprowadzonych w Europie i USA częstość występowania wynosi około 4‒15 przypadków na 100 000 osób przed 65. rokiem życia.
  • Średni wiek wystąpienia choroby wynosi od 50 do 60 lat. Jednakże otępienie czołowo-skroniowe może wystąpić w przedziale wiekowym od 25 do 90 lat.

Etiologia i patogeneza

Czynniki genetyczne

  • Około 30% pacjentów z otępieniem czołowo-skroniowym ma dodatni lekarski wywiad rodzinny w kierunku FTD lub innej choroby neurodegeneracyjnej.
  • U około 10% prawdopodobne występuje dziedziczenie autosomalne dominujące.
  • Dziedziczność behawioralnego otępienia czołowo-skroniowego wynosi ok. 48% i jest wyższa niż w przypadku wariantów z akcentem na mowę.
  • 5–10% wszystkich przypadków FTD i większość wszystkich przypadków z dziedziczeniem autosomalnie dominującym można wyjaśnić mutacjami w trzech genach:
    • genie MAPT (Microtubule Associated Protein Tau)
    • genie GRN (kodującym progranulinę)
    • genie C9ORF72 (Chromosom-9-Open-Reading-Frame-72) (związek ze stwardnieniem zanikowym bocznym (ALS) i SLA z FTD)

Patologie

  • Wyraźny zanik korowy, często asymetryczny — czołowy i/lub skroniowy
  • Charakterystyczne zmiany histopatologiczne
    • zaniki neuronów
    • glejoza
    • balonowate neurony (komórki Picka)
    • srebrochłonne wtręty neuronalne (ciałka Picka), zawierające patologicznie zmienione białka, np. tau.

Czynniki predysponujące

ICPC-2

  • P70 Demenz

ICD-10

  • G31.0 Zanik mózgu ograniczony
    • w tym otępienie czołowo-skroniowe, choroba Picka, postępująca afazja izolowana

Diagnostyka

Kryteria diagnostyczne

  • Otępienie czołowo-skroniowe często początkowo objawia się zmianami osobowości i zachowania, które nie od razu sugerują otępienie.
  • Nierzadko więc chorobę rozpoznaje się dopiero po latach od pojawienia się pierwszych zmian.

Wariant behawioralny

  • Zmienione wzorce reakcji emocjonalnych, które utrzymują się lub powtarzają.
  • Odhamowanie
    • zachowania niestosowne społecznie, np. śmiech w nieodpowiednim momencie, agresja, sugestywność seksualna
    • utrata manier i etykiety
    • impulsywne, pochopne lub lekkomyślne zachowanie
  • Apatia i ociężałość
  • Zanik współczucia lub empatii
    • zmniejszona zdolność reagowania na potrzeby i uczucia innych
    • ograniczone zainteresowanie życiem społecznym, zaangażowanie lub bliskość
  • Perseweracja, zachowania stereotypowe lub kompulsywne/rytualne
    • proste powtarzalne ruchy
    • złożone, kompulsywne lub zrytualizowane zachowanie
    • stereotypie językowe
  • Hiperoralność i zmiany nawyków żywieniowych
    • zmienione preferencje dotyczące niektórych produktów spożywczych
    • objadanie się, zwiększone spożycie alkoholu i tytoniu
    • wkładanie do ust lub jedzenie niejadalnych rzeczy
  • Upośledzenie funkcji wykonawczych z początkowo często względnie dobrze zachowanymi funkcjami pamięci i orientacji wzrokowo-przestrzennej

Semantyczny wariant PPA

  • Brak zrozumienia znaczenia słów, pytania o znaczenie zwykłych i znanych słów
  • Mowa przeważnie płynna, ale z trudnościami w zapamiętywaniu imion, nieprecyzyjnych wyrażeń i wyjaśnień
  • Choroba rozwija się stopniowo i ostatecznie pojawiają się objawy podobne do objawów wariantu behawioralnego.

Niepłynny/agramatyczny wariant PPA

  • Zasadniczo objawia się stopniowo narastającymi problemami z mową.
  • Agramatyzm: zaburzenia produkcji mowy charakteryzujące się zanikiem struktur gramatycznych
  • Utrudniona, urywana mowa z niespójnymi błędami fonetycznymi i niewyraźną mową (apraksja mowy)
  • Upośledzone rozumienie zdań o złożonej składni
  • Zachowane rozumienie pojedynczych słów i rozpoznawanie obiektów
  • Niektóre osoby z tym wariantem PPA mogą mieć również trudności z zależną od woli mimiką twarzy. Ewentualnie mogą nie być w stanie świadomie przełykać.
  • Niepłynny wariant PPA może być związany z rozwojem nietypowego zespołu parkinsonowskiego.

Logopeniczny wariant PPA

  • Trudności ze znalezieniem pojedynczych słów w mowie spontanicznej
  • Upośledzona zdolność powtarzania zdań i zwrotów
  • Parafrazy fonematyczne w mowie spontanicznej
  • Zachowane funkcje motoryczne mowy
  • Brak jawnego agramatyzmu

Możliwe towarzyszące objawy zespołu parkinsonowskiego

  • Drżenie spoczynkowe
  • Chód małymi kroczkami, nieregularny wzorzec chodu, ewentualnie zastyganie
  • Ograniczona mimika
  • Dysartria z hipofonią i osłabioną mową
  • Dysfagia, ślinotok

Diagnostyka różnicowa

Różne postaci otępienia

  • Informacje na temat różnicowania poszczególnych postaci otępienia można znaleźć w artykule Objawy otępienia.
    • Odróżnienie otępienia czołowo-skroniowego od innych procesów neurodegeneracyjnych jest często trudne, szczególnie we wczesnych stadiach choroby.
    • Jedną z możliwych cech wyróżniających jest anozognozja, która jest zwykle nasilona w otępieniu czołowo-skroniowym, tj. niezdolność do świadomego postrzegania swojej choroby i związanych z nią ograniczeń.
  • Inne pierwotne zwyrodnieniowe choroby z otępieniem
  • Otępienie naczyniopochodne
  • Otępienie wtórne
    • otępienie związane z alkoholem (niedobór witaminy B1)
    • otępienie z powodu niedoboru witamin (witaminy B1, B2, B6, B12)
    • wirusowe lub bakteryjne zapalenie mózgu z otępieniem (wirus opryszczki, kiła, HIV, borrelia)
    • guz mózgu z otępieniem
    • uraz głowy (otępienie bokserskie)
    • Wodogłowie normotensyjne
    • krwiak podtwardówkowy
    • choroba Creutzfeldta-Jakoba z otępieniem

Zaburzenia psychiczne

Inne choroby 

  • Majaczenie
    • ostre splątanie spowodowane chorobami somatycznymi, stresem psychicznym lub działaniami niepożądanymi leków
  • Upośledzenie wzroku i słuchu
  • Niedoczynność tarczycy
  • Guz mózgu
  • Wodogłowie normotensyjne
  • Objawy otępienia wywołane lekami są powszechne u osób starszych. Ważnymi grupami leków są na przykład:
    • leki antycholinergiczne
    • leki nasenne
    • neuroleptyki
    • opioidy
    • beta-blokery
    • leki przeciwdrgawkowe
    • glikokortykosteroidy
    • leki przeciwhistaminowe (w tym antagonisty receptorów H2)

Wywiad lekarski

  • Ze względu na anozognozję kluczowy jest wywiad lekarski uzyskany od osób trzecich — bliskich krewnych pacjenta.
  • Wczesnymi objawami są zazwyczaj utrata empatii i zainteresowania, nieodpowiednie społecznie zachowanie i zmiany w nawykach żywieniowych. Wzorzec objawów może się znacznie różnić u poszczególnych osób3.
  • Szczegółowy opis obrazu klinicznego i wariantów znajduje się w sekcji Kryteria diagnostyczne.

Badanie przedmiotowe

Ukierunkowane na wykluczenie innych chorób

  • Ocena wzroku i słuchu
  • Objawy choroby mózgowo-naczyniowej?
  • Objawy innych chorób sercowo-naczyniowych?
  • Objawy choroby płuc?
  • Objawy choroby neurologicznej?
  • Cechy upośledzenia umysłowego i zaburzenia psychicznego?

Ogólna diagnostyka otępienia

  • Testy ilościowe i oceniające progresję deficytów poznawczych:
  • Testy te wykazują jednak niską czułość w przypadku otępienia łagodnego lub niejednoznacznego i nie są odpowiednie do diagnostyki różnicowej poszczególnych wariantów otępienia.
    • W przypadku otępienia czołowo-skroniowego testy te są początkowo mało pomocne, ponieważ pamięć i orientacja pozostają w dużej mierze nienaruszone przez długi czas.
  • Testy te nie są również odpowiednie jako metoda przesiewowa u osób bez podejrzenia lub bez oznak demencji.

Testy funkcji płata czołowego

Badania uzupełniające w gabinecie lekarza rodzinnego

Diagnostyka specjalistyczna

Testy funkcji płata czołowego

  • Dzięki szczegółowym badaniom neuropsychologicznym już we wczesnej fazie można wykryć lub scharakteryzować typowe zaburzenia funkcji wykonawczych, deficyty językowe oraz deficyty uwagi i pamięci.
  • Łatwe do wykonania testy
    • FAB: Frontal Assessment Battery — do oceny objawów czołowych
    • Quick EXIT: skrócony wariant testu Executive Interview (EXIT)

Obrazowanie czaszki

  • W razie wskazań klinicznych FTD: RM jako istotne badanie dodatkowe
  • Jeśli wyniki RM są prawidłowe lub niejasne, w razie potrzeby FDG-PET

Badanie płynu mózgowo-rdzeniowego

  • Badanie płynu mózgowo-rdzeniowego może być wykorzystywane w diagnostyce wstępnej w celu wykluczenia choroby zapalnej mózgu, jeśli istnieją ku temu przesłanki w wywiadzie lekarskim, badaniu przedmiotowym lub badaniach dodatkowych.
  • Możliwe jest, że badanie płynu mózgowo-rdzeniowego wykaże chorobę, co do której nie było bezpośredniego podejrzenia klinicznego.
  • Więcej informacji można znaleźć w artykule Objawy otępienia.

Badania genetyczne

  • W podejrzeniu dziedzicznego otępienia czołowo-skroniowego (dodatni lekarski wywiad rodzinny)
    • skierowanie pacjenta na konsultację do poradni genetycznej
    • następnie ewentualne badania genetyczne

Wskazania do skierowania

  • W podejrzeniu otępienia czołowo-skroniowego: skierowanie na oddział neurologii
    • Objawy otępienia czołowo-skroniowego mogą się znacznie różnić, dlatego trudno odróżnić je od innych wariantów otępienia i innych chorób neurodegeneracyjnych, zwłaszcza we wczesnych stadiach choroby — konieczna jest specjalistyczna wiedza oraz badania neurologiczne i neuropsychologiczne.

Leczenie

Cele leczenia

  • Najlepsza możliwa jakość życia dla chorych i ich bliskich
  • Poprawa funkcji poznawczych, jak pamięć, zdolność orientacji, uwaga i koncentracja
  • Złagodzenie zaburzeń zachowania i objawów psychicznych, takich jak w szczególności:
    • pobudzenie
    • agresywność
    • lęk
    • depresyjność
    • objawy psychotyczne

Planowanie leczenia

  • Objawowe leczenie farmakologiczne i interwencje psychospołeczne u osób dotkniętych chorobą i ich bliskich w kontekście ogólnego planu leczenia
  • Indywidualnie dobrane leczenie odpowiednio do konstelacji objawów i problemów pacjenta oraz stopnia zaawansowania choroby
  • Organizowanie działań wspierających
  • Obecnie nie są znane żadne środki, które mogłyby powstrzymać rozwój otępienia w FTD.
  • W przypadku zaburzeń zachowania i objawów psychicznych priorytetem powinny być środki niefarmakologiczne, np:
    • środki ukierunkowane na otoczenie pacjenta
    • terapia behawioralna
    • muzykoterapia
  • Zobacz też artykuł Zaburzenia zachowania i objawy psychiczne w otępieniu.

Leczenie farmakologiczne

Leki przeciwdepresyjne

  • SSRI
    • wskazania
      • odhamowanie i impulsywność
      • powtarzające się, kompulsywne wzorce zachowań
      • zaburzone zachowania żywieniowe
      • ewentualnie w depresji i lęku (korzyści dla pacjentów z otępieniem nie zostały jednoznacznie potwierdzone)7
    • propozycja dawkowania
      • citalopram 20–40 mg/d
      • sertralina 50–200 mg/d
      • fluoksetyna (bez przedłużonego uwalniania) 20–80 mg/d
      • paroksetyna (bez przedłużonego uwalniania) 10–40 mg/d
  • Substancje czynne o działaniu uspokajającym
    • ewentualnie korzystne działanie w przypadku zaburzeń snu i pobudzenia, np:
      • mirtazapina (antagonista receptorów alfa2) 1 x 7,5–15 mg przed snem
      • trazodon (SSRI + antagonista receptorów 5-HT2) 1 x 25-150 mg przed snem
    • możliwa alternatywa w zaburzeniach snu
      • melatonina 1 x 0,3–2 mg przed snem
  • Należy unikać trójcyklicznych leków przeciwdepresyjnych ze względu na ich działanie przeciwcholinergiczne.

Benzodiazepiny

  • Wskazania
    • W przypadku ostrej drażliwości, agresywności, pobudzenia i niepokoju, które nie ustępują po pełnym zastosowaniu wszelkich dostępnych środków niefarmakologicznych.
    • Zastosowanie pojedynczych dawek preparatów krótko działających należy rozważyć po wnikliwej analizie możliwych korzyści i ryzyka, np. lorazepamu 2 mg doustnie lub i domięśniowo, powtarzanych najwcześniej po 30–60 minutach; maksymalna skumulowana dawka dobowa wynosi 10 mg.
  • Ryzyko
    • Stosowanie jest problematyczne u pacjentów z otępieniem, zwłaszcza osób starszych
      .
      • negatywny wpływ na funkcje poznawcze
      • podwyższone ryzyko upadku
      • reakcje paradoksalne
      • ryzyko uzależnienia z niebezpieczeństwem majaczenia w przypadku nagłego odstawienia
  • W razie potrzeby można łączyć z lekami przeciwpsychotycznymi

Leki przeciwpsychotyczne (leki neuroleptyczne)

  • Wskazania
    • takie jak benzodiazepiny
  • Ryzyko
    • Zarówno konwencjonalne, jak i atypowe neuroleptyki wywołują istotne działania niepożądane.
    • Przyjmowanie wiąże się z 2 do 4 razy wyższym ryzykiem udaru mózgu i zasadniczo wyższym wskaźnikiem śmiertelności.
    • Leki przeciwpsychotyczne czasami wywołują antycholinergiczne działania niepożądane i mogą nasilać parkinsonizm.
  • Propozycja dawkowania
    • rysperydon 1–2 x 0,25 mg (maksymalnie 2 mg/d)
    • kwetiapina 1–2 x 25 mg (maksymalnie 150 mg/d)
    • olanzapina 1 x 2,5–5 mg (maks. 5 mg/d)
    • haloperidol 1–2 x 0,25 mg (maks. 2 mg/d)

Inne rodzaje leczenia

  • Zobacz także sekcję „Ćwiczenia, środki sensoryczne i edukacyjne” w artykule Objawy otępienia.
  • Informacje dla pacjentów i krewnych. Niezbędne jest częste i regularne przekazywanie informacji.
  • Otępienie czołowo-skroniowe często stanowi duże obciążenie dla innych członków rodziny, a rodzina zazwyczaj potrzebuje profesjonalnego wsparcia.
    • praca socjalna
    • opieka pielęgniarska
    • pomoc domowa
    • ergoterapia
    • fizjoterapia
    • terapia logopedyczna w wariantach związanych z mową
  • Istnieją dowody na to, że aktywność fizyczna może mieć pozytywny wpływ na czynności dnia codziennego (ADL, Activities of Daily Living)8.
  • Środki łagodzące i wspierające
    • opieka dzienna w ośrodkach opieki
    • opieka tymczasowa w placówce opiekuńczej
    • oferty wakacyjne

Zapobieganie

  • Nie ma pewności co do tego, czy otępieniu czołowo-skroniowemu można zapobiegać.
  • Możliwe, że zdrowy tryb życia i regularne ćwiczenia mogą opóźnić wystąpienie i progresję choroby (patrz także sekcja Czynniki predysponujące).

Praktyczne wskazówki

  • Komunikacja, percepcja, aktywność
    • Z pacjentem należy komunikować się w prosty sposób.
    • Zapewnić stymulację i kontakty społeczne.
    • Wsparcie w orientacji na rzeczywistość.
  • Bezpieczeństwo
    • Środki ochrony przed wypadkami, urazami
  • Żywienie
    • Unikać niedożywienia i niedoborów.
      • Czy niezbędne jest wsparcie w przygotowywaniu posiłków lub jedzeniu?
  • Sen
    • często zaburzony rytm dobowy
    • W przypadku zaburzeń snu pierwszym wyborem są środki niefarmakologiczne (patrz artykuł Bezsenność).
  • Należy zwrócić uwagę na inne choroby (choroby współistniejące)
    .
    • Pacjenci nie zawsze są w stanie informować o swoich dolegliwościach, bólu i chorobach
      .
  • Przyjmowane leki
    • W przypadku upośledzenia funkcji poznawczych należy monitorować regularne przyjmowanie leków.
  • Opracowanie zindywidualizowanego planu dalszego wsparcia, opieki i aktywizacji.

Przebieg, powikłania i rokowanie

przebieg

  • Choroba najczęściej ujawnia się w wieku 50–60 lat.
  • Zwykle w ciągu kilku lat choroba stopniowo się nasila, pojawia się coraz więcej objawów. Większość chorych w końcowych stadiach choroby wymaga intensywnej opieki.
  • Wczesny początek choroby wiąże się z gorszym rokowaniem.
  • Przebieg choroby wykazuje dużą zmienność osobniczą, a na wczesnym etapie nie można z całą pewnością przewidzieć przebiegu ani rokowania3.

Powikłania

Rokowanie

  • Otępienie zasadniczo wiąże się ze znaczną nadmiarową śmiertelnością i uznaje się je za jedną z głównych przyczyn zgonów po chorobach sercowo-naczyniowych i nowotworach.
    • Najczęstszą bezpośrednią przyczyną śmierci pacjentów z otępieniem jest zapalenie płuc.
  • W otępieniu czołowo-skroniowym rokowanie różni się w zależności od podtypu3.
    • Otępienie czołowo-skroniowe w połączeniu z chorobą neuronu ruchowego charakteryzuje się najgorszym rokowaniem; śmierć często następuje w ciągu 3‒5 lat.
    • Przeżycie u osób z otępieniem semantycznym zwykle przekracza 10 lat od rozpoznania.

Dalsze postępowanie

  • Należy monitorować
    :
  • Interakcje z krewnymi i wynikająca z nich potrzeba wsparcia
  • Odpowiedź na leczenie
    • Czy kontynuacja leczenia jest nadal wskazana?
    • Jakie dolegliwości są najbardziej uciążliwe dla pacjenta?
  • Dodatkowe informacje przedstawiono w artykule Objawy otępienia i Ocena stopnia otępienia.

Informacje dla pacjentów

O czym należy poinformować pacjenta?

  • Wyjaśnienie i wsparcie emocjonalne
  • Włączenie bliskich pacjenta w planowanie działań diagnostycznych i terapeutycznych
  • Informacja o rokowaniu, o ile pacjent wyraża na to swoją zgodę.
  • Zaproponowanie kontaktu z grupami wsparcia dla pacjentów z FTD i ich krewnych.
  • Informacje na temat zdolności do prowadzenia pojazdów (więcej szczegółów w artykule Objawy otępienia)
    • Odhamowanie, które często występuje w przypadku otępienia czołowo-skroniowego, prowadzi do szczególnie ryzykownych zachowań za kierownicą.
    • Może to prowadzić do utraty zdolności do prowadzenia pojazdów w bardzo wczesnym stadium choroby.

Praktyczne wskazówki i porady dla osób cierpiących na otępienie

  • Utrzymywanie porządku: ważne rzeczy powinny być trzymane zawsze w jednym, stałym miejscu, dzięki czemu pacjent będzie bardziej zorientowany.
  • Zapewnienie dobrego oświetlenia. lampka nocna ułatwia znalezienie toalety i powrót do łóżka.
  • Prowadzenie dzienniczka
  • Ułożenie dziennego planu zajęć
  • Zegarki, z których łatwo odczytać godzinę
  • Przygotowanie przejrzystego kalendarza
  • Notatnik obok telefonu
  • Usunięcie wszystkiego, co może wprowadzać zamieszanie
  • Tworzenie prostych list rzeczy do zrobienia
  • Korzystanie z pisemnych instrukcji dotyczących prostych środków bezpieczeństwa
  • Karteczki z informacją, gdzie znajdują się najczęściej używane przedmioty
  • Nie należy usuwać mebli i obrazów, do których pacjent jest przyzwyczajony
  • Zapewnienie systematyczności i rutyny
  • Regularne wizyty w znanych miejscach i u znanych osób, np. ogród, kościół, spotkania na grę w karty
  • Rodzinne spożywanie posiłków, wsparcie słowne i pozytywne wzmocnienia mogą poprawić zachowania żywieniowe osób z demencją i powinno się je zalecać.
  • Odpowiednio zorganizowana aktywacja społeczna w ciągu dnia może prowadzić do unormowania rytmu dobowego.

Quellen

Literatur

  1. Waldö ML. The frontotemporal dementias. Psychiatr Clin North Am 2015; 38: 193-209. pmid:25998110 PubMed
  2. Bang J, Spina S, Miller BL. Frontotemporal dementia. Lancet 2015; 386: 1672-82. pmid:26595641 PubMed
  3. Warren JD, Rohrer JD, Rossor MN. Frontotemporal dementia. Clinical review. BMJ 2013; 347: f4827. BMJ (DOI)
  4. Radhakrishnan RK, Jauhari S. Frontotemporal dementia. BMJ Best Practice. Last reviewed: 22 Feb 2023, last updated: 08 Nov 2022. bestpractice.bmj.com
  5. Livingston G, Huntley J, Sommerlad A et al. Lancet 2020; 396(10248): 413-46. PMID: 32738937 PubMed
  6. Folstein MF, Folstein SE, McHugh PR. "Mini Mental State". A practical method for grading the cognitive state of patients for the clinician. J Psychiatr Res 1975; 12: 189 - 98. PubMed
  7. Dudas R, Malouf R, McCleery J, Dening T. Antidepressants for treating depression in dementia. Cochrane Database of Systematic Reviews 2018, Issue 8. Art. No.: CD003944. DOI: 10.1002/14651858.CD003944.pub2. www.cochranelibrary.com
  8. Forbes D, Forbes SC, Blake CM, Thiessen EJ, Forbes S. Exercise programs for people with dementia. Cochrane Database Syst Rev 2015; 2015:CD006489. www.cochranelibrary.com

Autor*innen

  • Thomas M. Heim, Dr. med., Wissenschaftsjournalist, Freiburg
G310
Otępienie, choroba Picka, choroba Picka, otępienie czołowo-skroniowe
P70
Otępienie czołowo-skroniowe FTD Otępienie Choroba Picka Postępująca izolowana afazja Choroba Picka z otępieniem Morbus Pick M. Pick Zanik płata czołowego Zanik płata skroniowego Mini Mental Status Test MMSE Pierwotna postępująca afazja Semantyczna PPA Niepłynna agramatyczna PPA Gen MAPT Microtubule Associated Protein Tau Białko Tau Gen PGN Gen VCP Gen CHMP2B Gen C9ORF72 spektrum SLA i FTD FTD-SLA Zaburzenia zachowania
Otępienie czołowo-skroniowe
document-disease document-nav document-tools document-theme
Definicja: Otępienie czołowo-skroniowe, znane również chorobą Picka, to grupa zaburzeń otępiennych spowodowanych postępującą atrofią w obszarach płata czołowego i/lub płata skroniowego.
Geriatria
Otępienie czołowo-skroniowe
/link/98f80f4ff23a4b1c8b9033c1a9924628.aspx
/link/98f80f4ff23a4b1c8b9033c1a9924628.aspx
otepienie-czolowo-skroniowe
SiteDisease
Otępienie czołowo-skroniowe
K.Reinhardt@gesinform.de
Ksilje.Reinhardt@gesinformlango@nhi.de (patched by linkmapper)no
pl
pl
pl