Compare with  
Legend:
inserted text deleted text

Gorączka reumatyczna

Streszczenie

  • Definicja: Choroba autoimmunologiczna występująca po zakażeniu paciorkowcem grupy A (group A streptococcus — GAS). Reakcja krzyżowa z własną tkanką organizmu („mimikra molekularna”) prowadzi do ogólnoustrojowej reakcji zapalnej z możliwym zajęciem stawów, serca i OUN.
  • Częstość występowania: W krajach rozwiniętych obecnie bardzo rzadka, w krajach rozwijających się powszechna choroba o znacznej zachorowalności i śmiertelności. Szczyt zachorowań przypada między 5. a 15. rokiem życia.
  • Objawy: Ostra choroba gorączkowa rozpoczynająca się około 2–3 tygodnie po zakażeniu układu oddechowego przebiegająca z ogólnym osłabieniem, bolesnym zapaleniem wielostawowym, zmianami skórnymi, zajęciem serca, mimowolnymi, nadmiernymi ruchami (pląsawica Sydenhama).
  • Obraz kliniczny: Rozpoznanie na podstawie kryteriów Jonesa. Występuje zapalenie mięśnia sercowego, zapalenie wielostawowe, pląsawica, rumień brzeżny i guzki podskórne. Często pojawia się ból stawów, gorączka, podwyższenie OB i CRP.
  • Diagnostyka: Na podstawie obrazu klinicznego wspartego diagnostyką laboratoryjną, wykrywanie patogenów, EKG, echokardiografia, oraz, jeśli to konieczne, USG stawów.
  • Terapia: Antybiotykoterapia (penicylina), leczenie objawowe: NLPZ, a w razie potrzeby prednizolon. Profilaktyka antybiotykowa zapobiegająca nawrotom, a w razie wskazań - profilaktyka zapalenia wsierdzia.

Informacje ogólne

Definicja

Częstość występowania

  • W krajach rozwiniętych zapadalność i chorobowość od dziesięcioleci stale obniża się, a choroba jest niezwykle rzadka.
    • Zapadalność wynosi 0,1-1 przypadków na 100 000 mieszkańców rocznie w Europie Zachodniej i Ameryce Północnej.
    • W brytyjskim badaniu kohortowym z 2013 r. u 14 610 dorosłych pacjentów z ostrym bólem gardła w miesięcznej obserwacji nie stwierdzono przypadku ostrej gorączki reumatycznej lub innej choroby popaciorkowcowej2.
    • W badaniach prowadzonych w krajach rozwiniętych po 1975 roku, ujętych w metaanalizie Cochrane dotyczącej oceny skuteczności antybiotykoterapii w infekcjach z bólem gardła, nie obserwowano przypadków ostrej gorączki reumatycznej po zapaleniu migdałków (1036 przypadków bez antybiotykoterapii, 1448 przypadków z antybiotykoterapią)1.
  • Częstość występowania choroby jest zależna od warunków geograficznych i społeczno-ekonomicznych.
    • W krajach rozwijających odnotowuje się co najmniej 280 000 nowych przypadków rocznie4.
    • Zapadalność w Europie Wschodniej, na Środkowym Wschodzie, w Azji i Australii wynosi 10–120 przypadków na 100 000 mieszkańców rocznie.
  • Na całym świecie występuje około 15–30 milionów przypadków reumatycznej choroby serca4-5.
    • Z czego około 2,4 miliona występuje u dzieci6.
    • Chorobowość reumatycznej choroby serca nadal rośnie na całym świecie4.
    • szacowana liczba zgonów to 230 000–350 000 rocznie5
      • głównie w regionach Oceanii, Azji Południowej i Afryki Subsaharyjskiej
  • Rozkład według wieku
    • Występuje najczęściej około 10. roku życia. 
    • Choroba występuje głównie u dzieci w wieku od 5 roku życia.
      • Tylko 5% przypadków dotyczy dzieci poniżej 5 roku życia7.
    • Choroba niemalże nie występuje u dzieci w wieku poniżej 2 lat7.
    • U dorosłych powyżej 35. roku życia występuje bardzo rzadko.

Etiologia i patogeneza

  • Paciorkowce beta-hemolizujące grupy A (GAS, Streptococcus pyogenes) początkowo prowadzą do ostrego zapalenia gardła, zapalenia migdałków lub szkarlatyny3.
  • Powstałe przeciwciała przeciwko paciorkowcom wykazują reakcję krzyżową przeciwko własnym antygenom organizmu8-9.
    • podobieństwo strukturalne między białkami M patogenów i endogennych typów tkanek
    • Dotyczy to głównie tkanek serca i stawów, rzadziej komórek nerwowych zwojów podstawy mózgu (pląsawica)3.
    • Poinfekcyjna reakcja autoimmunologiczna jest również znana jako „mimikra molekularna”3.
  • Gorączka reumatyczna występuje głównie po zakażeniu określonymi serotypami, które z tego powodu nazywane są „szczepami reumatogennymi”.
    • Objawy ostrej gorączki reumatycznej pojawiają się zwykle 2–3 tygodnie po zakażeniu paciorkowcami, ale mogą również wystąpić wcześniej lub później.
  • Histologicznie w tkance serca stwierdza się nacieki zapalne z leukocytów wielojądrzastych i limfocytów, a także charakterystyczne ziarniniakowe guzki Aschoffa.
    • Z upływem czasu dochodzi do przebudowy tkanki łącznej i zwłóknienia tkanki.

Czynniki predysponujące

  • Nieleczone zakażenie górnych dróg oddechowych beta-hemolizującymi paciorkowcami grupy A wg podziału Lancefield (GAS)
  • Pochodzenie z regionów o wysokiej zapadalności na ARF
  • Ubóstwo, niedożywienie, niski status społeczno-ekonomiczny3
  • Duże zagęszczenie ludności (liczba osób na gospodarstwo domowe lub przestrzeń życiową powyżej średniej)3
  • Predyspozycje genetyczne (m.in. antygeny HLA MHC klasy II)3

ICD-10

  • I00. Choroba reumatyczna bez informacji o zajęciu serca
  • I01. Gorączka reumatyczna z zajęciem serca
    • I01.0 Ostre reumatyczne zapalenie osierdzia
    • I01.1 Ostre reumatyczne zapalenie wsierdzia
    • I01.2 Ostre reumatyczne zapalenie mięśnia sercowego
    • I01.8 Inne ostre choroby reumatyczne serca
    • I01.9 Ostra choroba reumatyczna serca, nieokreślona
  • I02. Pląsawica reumatyczna
    • I02.0 Pląsawica reumatyczna z zajęciem serca
    • I02.9 Pląsawica reumatyczna bez zajęcia serca
  • I05. Choroby reumatyczne zastawki mitralnej
  • I06. Choroby reumatyczne zastawki aortalnej
  • I07. Choroby reumatyczne zastawki trójdzielnej
  • I09. Inne reumatyczne choroby serca

Diagnostyka

Kryteria diagnostyczne

  • Rozpoznanie na podstawie objawów klinicznych3
  • Rozpoznanie opiera się na kryteriach Jonesa (ostatnio zaktualizowanych w 2015 r.)10.
    • Aktualizacja uwzględnia znaczące różnice w zapadalności między krajami rozwijającymi się, a krajami rozwiniętymi10.
  • Potwierdzenie obecnego lub niedawnego zakażenia paciorkowcami grupy A (zapalenie gardła, zapalenie migdałków lub szkarlatyna)

Kryteria Jonesa10

  • Ostra gorączka reumatyczna jest uznawana za zdiagnozowaną, gdy zostaną spełnione:
    • 2 główne kryteria lub
    • 1 główne kryterium i 2 kryteria drugorzędne
  • Kryteria duże
    • zapalenie serca (kliniczne lub subkliniczne, stwierdzone w echokardiografii)
    • zapalenie wielostawowe
    • pląsawica
    • rumień brzeżny
    • guzki podskórne
  • Kryteria małe
    • bóle (wielo)stawowe
    • gorączka ≥38,5°C
    • podwyższone wyniki OB(≥60 mm/h) i/lub CRP (≥3,0 mg/dl)
    • wydłużony odstęp PQ (dla danego wieku)
  • Rozszerzenie kryteriów dla pacjentów z populacji umiarkowanego lub wysokiego ryzyka10
    • definicja grupy ryzyka
      • wysoka zapadalność na ARF (>2 na 100 000 uczniów w wieku szkolnym) lub
      • wysoka chorobowość dla reumatycznej choroby serca (>1 na 1000 pacjentolat)
      • Jeśli nie ma pewności co do przynależności pacjenta do grupy ryzyka, zakłada się zwiększone ryzyko.
    • Do kryteriów dużych należy zapalenie jedno- lub wielostawowe.
    • Ból pojedynczego stawu, gorączka ≥38°C lub OB ≥30 mm/h lub CRP ≥3,0 mg/dl są uważane za kryteria małe.
  • Wyjątki (diagnoza poza kryteriami Jonesa)

Diagnostyka różnicowa

Wywiad lekarski

Badanie przedmiotowe

  • Badanie przedmiotowe
    • ogólny stan fizyczny (osłabienie, zmęczenie)
    • gorączka (w >90% przypadków)3
    • Pomiar parametrów życiowych (np. tachykardia)

Zapalenie stawów

  • Najczęstszy objaw (>75% przypadków)3
  • Obejmuje kilka stawów (zapalenie wielostawowe), bardzo bolesne
  • Zapalenie „wędruje” zazwyczaj z jednego stawu do drugiego3.
    • Zmianami chorobowymi są zwykle objęte stawy kolanowe, skokowe, łokciowe i stawy dłoni.
  • Obrzęk, tkliwość, nadmierne ucieplenie, ból podczas ruchów w stawie
    • Zwłóknienie okołostawowe stawów śródręczno-paliczkowych może prowadzić do ulnaryzacji (artropatii Jaccouda).
  • Zwykle ustępuje samoistnie po maksymalnie 4 tygodniach3.
  • Dobra reakcja na niesteroidowe leki przeciwzapalne

Zapalenie serca

Pląsawica Sydenhama

  • Pląsawica jest rzadziej występującym objawem (10–30% przypadków)3.
  • Nagłe, mimowolne, nieregularne, szybkie, asymetryczne ruchy kończyn lub głowy i twarzy.
    • Często towarzyszą im objawy neuropsychiatryczne (np. niestabilność emocjonalna, epizody psychotyczne).
  • Objawy trwają zwykle 2–3 miesiące, po czym zazwyczaj ustępują samoistnie11.
  • Może występować jako jedyny objaw3.

Objawy skórne

  • Objawy skórne są rzadkie (0–10%), ale swoiste dla ARF3.
  • Guzki podskórne3
    • twarde, niebolesne, podskórne guzki o średnicy do 2 cm
    • wyczuwalne palpacyjnie zwłaszcza w okolicy kości na powierzchniach wyprostnych kończyn i wzdłuż kręgosłupa
  • Rumień brzeżny3
    • osutka plamisto-grudkowa
      • praktycznie nigdy na twarzy, dłoniach lub podeszwach stóp
    • jasnoczerwono-brązowawe wykwity z zaznaczonymi brzegami, z centralnym przejaśnieniem
    • brak świądu, niebolesne
    • szybkie rozprzestrzenianie się, przejściowy objaw

Badania uzupełniające

Badania laboratoryjne

  • Diagnostyka laboratoryjna
  • Badanie ogólne moczu
  • Potwierdzenie zakażenia paciorkowcowego
    • dodatni posiew wymazu z gardła w kierunku paciorkowców 
      • złoty standard, ale możliwe fałszywe ujemne wyniki
    • testy antygenowe na obecność paciorkowców
      • czułość testów antygenowych oceniono na 86-96%12
    • podwyższone miano przeciwciał przeciwpaciorkowcowych (silnie podwyższone lub wzrost miana o 2 stopnie)
      • Podwyższone miano antystreptolizyny (ASO) można stwierdzić 1 tydzień po zakażeniu (maks. miano 3–6 tygodni po zakażeniu).
      • Podwyższone miano antydezoksyrybonukleazy B (ADNase) można stwierdzić 1–2 tygodnie po zakażeniu (maks. miano 6–8 tygodni po zakażeniu) (niedostępne w POZ). 
    • negatywny wynik testu i brak wzrostu miana tylko w 8% przypadków
  • Antybiotykoterapia może zahamować produkcję przeciwciał.
  • W przypadku podejrzenia klinicznego, ale ujemnego wyniku testu serologicznego, zaleca się powtórzenie badania po ok. 2 tygodniach. 

EKG

  • Niezbędne w podejrzeniu zajęcia serca
    • np. tachykardia, wydłużenie PQ i zaburzenia repolaryzacji
  • 24-godzinny elektrokardiogram zalecany w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości w częstości akcji i zaburzeń rytmu serca

Diagnostyka specjalistyczna

  • Dalsza diagnostyka (echokardiografia, ultrasonografia stawów) powinna być przeprowadzana przez kardiologów i reumatologami dziecięcymi.

Echokardiografia

  • Kluczowe badanie w celu określenia stopnia zajęcia serca3,10,13.
    • W badaniu wykrywalne są również zmiany subkliniczne.
  • Możliwe zmiany stwierdzone w badaniu3,13
  • Za pomocą echokardiografii można wykryć zajęcie serca w 70–80% przypadków zdiagnozowanej gorączki reumatycznej.
    • znacznie większa czułość w porównaniu z oceną serca w badaniu przedmiotowym

Badanie USG stawów

  • Nie jest konieczne do postawienia rozpoznania.
  • Oznaki wysięku w stawie lub przerost błony maziowej
  • Umożliwia rozróżnienie między bólem stawów a zapaleniem stawów.

RTG klatki piersiowej

  • Nie jest konieczne do postawienia rozpoznania.
  • Przy duszności w celu wykluczenia zmian płucnych

Wskazania do skierowania do specjalisty

  • W przypadku podejrzenia gorączki reumatycznej należy skierować pacjenta do kardiologa lub reumatologa dziecięcego. Wskazana jest hospitalizacja14.

Leczenie

Cele leczenia3

  • Wyleczenie zakażenia paciorkowcowego, a tym samym eliminacja antygenu
  • Leczenie ogólnoustrojowego stanu zapalnego
  • Leczenie chorób wtórnych
  • Profilaktyka nawrotów i środowiskowa

Ogólne informacje o leczeniu

  • Wszystkie objawy z wyjątkiem zapalenia serca zwykle ustępują samoistnie15.
  • Leczenie może zapobiegać postępowi choroby i nawrotom, ale nie może wyleczyć istniejącej reumatycznej choroby serca.

Leczenie ostrej gorączki reumatycznej (ARF)

  • Antybiotykoterapia zakażenia paciorkowcami
    • eliminacja antygenu
    • natychmiastowe rozpoczęcie leczenia po pobraniu wymazu z gardła i wykonaniu szybkiego testu na obecność paciorkowców
    • Antybiotykiem z wyboru jest penicylina.
      • penicylina V (fenoksymetylowa) przez 10 dni
      • dawkowanie: 100 000 j.m./kg m.c. na dobę doustnie u dzieci z masą ciała poniżej 40 kg, u dorosłych i dzieci o masie ciała powyżej 40 kg: 2-3 mln j.m. na dobę
      • odstęp między dawkami: w 2 dawkach podzielonych16
    • w przypadku uczulenia na penicylinę alternatywnie
    • antybiotykoterapia niezależnie od wyniku wymazu z nosogardła
  • Leczenie ogólnoustrojowego stanu zapalnego
    • leczenie objawowe wysokimi dawkami NLPZ
      • np. ibuprofen 30 mg/kg na dobę w 3 pojedynczych dawkach
    • aż do ustąpienia gorączki i normalizacji parametrów stanu zapalnego
    • Historyczne zalecenia dotyczące terapii wysokimi dawkami ASA nie są już aktualne ze względu na potencjalne działania niepożądane.
  • Leczenie zapalenia stawów
    • leczenie objawowe NLPZ
    • jeśli to konieczne (np. w nietolerancji NLPZ) - doustne glikokortykosteroidy w małych dawkach
    • fizjoterapia, krioterapia miejscowa lub terapia ciepłem
  • Leczenie ciężkiego zapalenia mięśnia sercowego (zaburzenia czynności lewej komory, niewydolność serca, blok AV)
    • początkowo prednizolon
      • 2 mg/kg masy ciała na dobę, maks. 80 mg na dobę w 2–3 dawkach pojedynczych
      • zmniejszenie dawki najwcześniej po 2 tygodniach
      • dalsza redukcja przy jednoczesnym stosowaniu NLPZ15
    • leczenie ewentualej niewydolności serca
  • Ani NLPZ, ani steroidy nie wpływają na rokowanie w przypadku zajęcia zastawek.

Inne metody

  • Kardiochirurgia lub inne leczenie zabiegowe
    • np. drenaż osierdzia, operacja zastawki
    • ze wskazań planowych - co najmniej po 1 roku po ARF
  • W razie potrzeby leczenie pląsawicy z nasilonymi objawami

Zapobieganie

  • Antybiotykoterapia zakażeń paciorkowcami z grupy A (zapalenia gardła, zapalenia migdałków, szkarlatyny)
    • korzyści z antybiotykoterapii mniej znaczące w krajach rozwiniętych
      • W bólu gardła nie jest możliwe prawidłowe rozróżnienie między genezą bakteryjną i wirusową na podstawie badania podmiotowego i przedmiotowego.
      • Szczepy GAS, które mogą potencjalnie prowadzić do powikłań immunologicznych, są rzadkie w krajach rozwiniętych.
      • W badaniach prowadzonych w krajach rozwiniętych po 1975 roku, ujętych w metaanalizie Cochrane dotyczącej oceny skuteczności antybiotykoterapii w infekcjach z bólem gardła, nie obserwowano przypadków ostrej gorączki reumatycznej po zapaleniu migdałków (1036 przypadków bez antybiotykoterapii, 1448 przypadków z antybiotykoterapią)1.
      • brak dowodów na zapobieganie powikłaniom immunologicznym przez stosowanie antybiotyków w przypadku szkarlatyny
    • U dzieci i młodzieży (wiek ≤15 lat) z ostrym bólem gardła bez niepokojących objawów nie należy włączać antybiotykoterapii, jeśli wynik szybkiego testu na obecność GAS jest ujemny.
      • dalsze indywidualne konsultacje, diagnostyka i leczenie w przypadku zwiększonego ryzyka ostrej gorączki reumatycznej (np. szczególne warunki życia, wcześniejsze choroby, podróże w wywiadzie, pochodzenie etniczne)

Monitorowanie, profilaktyka środowiskowa i profilaktyka nawrotów

  • W zależności od stopnia uszkodzenia serca
  • Profilaktyka nawrotu choroby
    • po ARF występuje wysokie ryzyko nawrotu przy ponownym zakażeniu paciorkowcem typu A
    • Nawroty mogą mieć cięższy przebieg i pogłębiać uszkodzenie serca.
    • Profilaktyka antybiotykowa ponownego zakażenia jest zalecana u wszystkich pacjentów z RF (również po izolowanej pląsawicy).
    • najskuteczniejsza profilaktyka to penicylina benzatynowa G domięśniowo, alternatywnie penicylina V lub erytromycyna
    • czas trwania profilaktyki nawrotów (decyzja interdyscyplinarna!)
      • ARF z zapaleniem mięśnia sercowego i trwałą wadą zastawki serca: 10 lat lub do 40 roku życia, czasami przez całe życie
      • ARF z zapaleniem mięśnia sercowego bez trwałej choroby zastawki serca: 10 lat lub do ukończenia 21 roku życia
      • ARF bez zapalenia serca: 5 lat lub do ukończenia 21 roku życia
  • Profilaktyka środowiskowa
    • wymaz z gardła u wszystkich członków rodziny
    • W przypadku wykrycia paciorkowców grupy A zalecana jest antybiotykoterapia.

Przebieg, powikłania i rokowanie

Przebieg

  • Choroba z objawami przeważnie samoistnie ustępującymi w ciągu kilku tygodni do kilku miesięcy
    • Zapalenie wielostawowe zwykle ustępuje samoistnie po 4 tygodniach3.
    • Objawy skórne są rzadkie i krótkotrwałe3.
    • Pląsawica mała może mieć dłuższy przebieg, zwykle ustępujące samoistnie po 2–3 miesiącach3,11.
  • Przebieg zapalenia serca jest zmienny.
    • związany ze zwiększoną śmiertelnością

Powikłania

Rokowanie

  • Zajęcie serca może prowadzić do przewlekłej reumatycznej choroby serca, szczególnie w przypadku niedomykalności zastawki lewej komory.
  • W przypadku nawrotów istnieje znacznie zwiększone ryzyko przewlekłej choroby serca.
    • Za śmiertelność odpowiedzialne jest przede wszystkim zajęcie serca4.
    • niska śmiertelność wynosząca 1–2% w fazie ostrej

Dalsze postępowanie

  • Regularne kontrole kardiologiczne są zalecane w przypadku reumatycznej choroby serca po ARF.

Informacje dla pacjentów

Materiały edukacyjne dla pacjentów

Źródła

Piśmiennictwo

  1. Spinks A, Glasziou PP, Del Mar CB. Antibiotics for sore throat. Cochrane Database Syst Rev. 2013 Nov;2013(11):CD000023. doi: 10.1002/14651858.CD000023.pub4 PMID: 24190439 PMCID: PMC6457983. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
  2. Little P, Stuart B, Hobbs FD, Butler CC, Hay AD, Campbell J, Delaney B, Broomfield S, Barratt P, Hood K, Everitt H, Mullee M, Williamson I, Mant D, Moore M; DESCARTE investigators. Predictors of suppurative complications for acute sore throat in primary care: prospective clinical cohort study. BMJ. 2013 Nov 25;347:f6867. doi: 10.1136/bmj.f6867. PMID: 24277339; PMCID: PMC3898431. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
  3. Karthikeyan G, Guilherme L. Acute rheumatic fever. Lancet. 2018 Jul 14;392(10142):161-174. doi: 10.1016/S0140-6736(18)30999-1. Epub 2018 Jun 29. Erratum in: Lancet. 2018 Sep 8;392(10150):820. PMID: 30025809. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
  4. Seckeler MD, Hoke TR. The worldwide epidemiology of acute rheumatic fever and rheumatic heart disease. Clin Epidemiol 2011; 3: 67-84. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
  5. Watkins DA, Johnson CO, Colquhoun SM et al.. Global, Regional, and National Burden of Rheumatic Heart Disease, 1990–2015. N Engl J Med 2017; 377: 713-722. www.nejm.org
  6. Lozano R, Naghavi M, Foreman K, et al. Global and regional mortality from 235 causes of death for 20 age groups in 1990 and 2010: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2010. Lancet. 2012;380:2095-2128. PubMed
  7. Tani LY, Veasy LG, Minich LL and Shaddy RE. Rheumatic fever in children younger than 5 years: is the presentation different? Pediatrics 2003; 112: 1065-8. www.unboundmedicine.com
  8. Martin WJ, Steer AC, Smeesters PR, et al. Post-infectious group A streptococcal autoimmune syndromes and the heart. Autoimmun Rev. 2015 2015 Aug;14(8):710-25. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
  9. Carapetis FR, McDonald M, Wilson NJ. Acute rheumatic fever. Lancet 2005; 366: 155-68. PubMed
  10. Gewitz MH, Baltimore RS, Tani LY, Sable CA, Shulman ST, Carapetis J, Remenyi B, Taubert KA, Bolger AF, Beerman L, Mayosi BM, Beaton A, Pandian NG, Kaplan EL; American Heart Association Committee on Rheumatic Fever, Endocarditis, and Kawasaki Disease of the Council on Cardiovascular Disease in the Young. Revision of the Jones Criteria for the diagnosis of acute rheumatic fever in the era of Doppler echocardiography: a scientific statement from the American Heart Association. Circulation. 2015 May 19;131(20):1806-18. doi: 10.1161/CIR.0000000000000205. Epub 2015 Apr 23. Erratum in: Circulation. 2020 Jul 28;142(4):e65. PMID: 25908771. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
  11. Hilario MO, Terreri MT. Rheumatic fever and post-streptococcal arthritis.. Best Pract Res Clin Rheumatol 2002. www.ncbi.nlm.nih.gov
  12. Dzierżanowska D, Semczuk K, Pawińska A, et al. Zasady wykonywania wymazu z gardła na posiew oraz bezpośredniego testu na obecność antygenu Streptococcus pyogenes u dzieci z podejrzeniem anginy paciorkowcowej. (dostęp 10.02.2024). www.mp.pl
  13. Hilario MO, Andrade JL, Gasparian AB et al.. The value of echocardiography in the diagnosis and followup of rheumatic carditis in children and adolescents: a 2 year prospective study.. J Rheumatol 2000; 4: 1082-6. www.ncbi.nlm.nih.gov
  14. Kuchar E, Undas A. Gorączka reumatyczna. W: Interna Szczeklika – Mały podręcznik. (dostęp 10.02.2024) www.mp.pl
  15. Cilliers A, Adler AJ, Saloojee H. Anti-inflammatory treatment for carditis in acute rheumatic fever. Cochrane Database of Systematic Reviews 2015, Issue 5. Art. No.: CD003176. DOI: 10.1002/14651858.CD003176.pub3. DOI
  16. Hryniewicz W, Albrecht P, Radzikowski A et al. Rekomendacje postępowania w pozaszpitalnych zakażeniach układu oddechowego. (dostęp 10.02.2024) antybiotyki.edu.pl

Opracowanie

  • Aleksandra Danieluk, lekarz, specjalista medycyny rodzinnej, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku (recenzent)
  • Sławomir Chlabicz, Prof. dr hab. n. med., specjalista medycyny rodzinnej, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku (redaktor)
  • Jonas Klaus, Arzt, Freiburg im Breisgau
I00; I01; I010; I011; I012; I018; I019; I02; I020; I029; I05; I06; I07; I09
giktfeber; revmatisk feber; Reumatisk feber
Zakażenie paciorkowcami; GAS; ARF; Poinfekcyjna reakcja autoimmunologiczna; Niewydolność zastawki aortalnej; Reumatyczna choroba serca; Streptococcus grupy A; Streptococcus pyogenes; Zapalenie stawów; Artralgia; Polistyralgia; Zapalenie wielostawowe; Rumień brzeżny; Pląsawica Sydenhama; Pląsawica; Kryteria Jonesa; Zapalenie stawów Jaccouda; Guzki Aschoffa; Zapalenie migdałków i gardła
Gorączka reumatyczna
document-disease document-nav document-tools document-theme
Definicja: Choroba autoimmunologiczna występująca po zakażeniu paciorkowcem grupy A (group A streptococcus — GAS). Reakcja krzyżowa z własną tkanką organizmu („mimikra molekularna”) prowadzi do ogólnoustrojowej reakcji zapalnej z możliwym zajęciem stawów, serca i OUN.
Kardiologia/Choroby serca i naczyń
Gorączka reumatyczna
/link/093b50008a684efd8f41f9a4bfeda7d0.aspx
/link/093b50008a684efd8f41f9a4bfeda7d0.aspx
goraczka-reumatyczna
SiteDisease
Gorączka reumatyczna
K.Reinhardt@gesinform.de
siljelive.lango@nhicom#dr.nodabrowska@wp.pl
pl
pl
pl