Zaburzenie z napadami objadania się (binge-eating disorder — BED)

Streszczenie

• Definicja:  Powtarzające się epizody objadania się, podczas których spożywane są niezwykle duże ilości jedzenia. Utrata kontroli. Znaczna część pacjentów (50–80%) ma towarzyszące zaburzenia psychiczne.
• Zapadalność:  Chorobowość w ciągu całego życia wynosi ok. 2 %. Mężczyźni wydają się być dotknięci tym zaburzeniem mniej więcej tak samo często jak kobiety. Średni wiek zachorowania w badaniach międzynarodowych wynosi 23  lata.
• Objawy:  Szybkie jedzenie do momentu wystąpienia nieprzyjemnego uczucia sytości. Spożywanie dużych ilości jedzenia bez fizycznego głodu. Jedzenie w samotności z powodu wstydu za własne zachowania żywieniowe. Obrzydzenie do siebie, depresja, poczucie winy, wyraźne cierpienie.
• Wyniki:  Możliwe wyniki przedmiotowe obejmują otyłość, nadciśnienie, cukrzycę, objawy żołądkowo-jelitowe i zaburzenia psychiczne, takie jak zaburzenia lękowe, depresja, zespół stresu pourazowego lub uzależnienie.
• Diagnostyka:  Rozpoznanie na podstawie wywiadu lekarskiego. Badanie psychologiczne, w razie potrzeby z wykorzystaniem testów psychometrycznych. Badanie lekarskie z uwzględnieniem możliwych wtórnych zaburzeń somatycznych.
• Leczenie:  Psychoterapia jako metoda pierwszego wyboru.

informacje ogólne

Definicja

Według DSM–5

• Zaburzenie z napadami objadania się (BED) rozpoznaje się, jeśli spełnione są poniższe kryteria:
  • nawracające epizody przejadania się, charakteryzujące się następującymi cechami:
    • W określonym czasie, np. w ciągu dwóch godzin zjadana jest ilość żywności, która jest wyraźnie większa niż ta, którą większość ludzi spożyłaby w porównywalnym okresie czasu i w podobnych okolicznościach.
    • Uczucie braku samokontroli podczas epizodu przejadania się, np. uczucie niemożności zakończenia posiłku lub niemożności określenia, co i ile się je.
  • Co najmniej trzy z poniższych opisów mają zastosowanie do epizodów objadania się. Osoba dotknięta zaburzeniem:
    • Je znacznie szybciej niż inni.
    • Je do momentu pojawienia się nieprzyjemnego uczucia sytości.
    • Zjada duże ilości jedzenia, nawet jeśli nie jest fizycznie głodna w danym momencie.
    • Je sama, ponieważ wstydzi się tego, ile je.
    • Czuje się potem zniesmaczona, przygnębiona lub ma ogromne poczucie winy.
  • wyraźny niepokój związany z objadaniem się
  • Napady objadania się występują średnio co najmniej raz w tygodniu przez 3 miesiące.
  • Napady objadania się nie idą w parze z:
    • Nawracającymi niewłaściwymi zachowaniami kompensacyjnymi (Inappropriate Compensatory Behaviour) jak przy żarłoczności psychicznej; nie występuje wyłącznie w przebiegu żarłoczności psychicznej.
    • typowymi dla jadłowstrętu psychicznego metodami kompensacji przejadania się, np. wymiotami wywołanymi przez samego pacjenta
• Różnice w porównaniu do przejadania się
  • Zaburzenie z napadami objadania się jest mniej powszechne.
  • Objawy objadania się są znacznie poważniejsze.
  • Poziom cierpienia związanego z zachowaniami żywieniowymi jest większy w przypadku napadów objadania się.
  • Objadaniu się zwykle towarzyszą inne problemy psychologiczne, które pojawiają się w tym samym czasie.

Według ICD

• Zaburzenie z napadami objadania się nie jest rozpoznaniem w ramach klasyfikacji ICD-10.
• Możliwe kategorie ICD-10 to:
  • F50.9 Zaburzenia odżywiania, nieokreślone
  • F50.4 Przejadanie się związane z innymi czynnikami psychologicznymi
    • przejadanie się w odpowiedzi na stresujące wydarzenia, takie jak żałoba, wypadki i poród
    • przejadanie psychogenne
• Kryteria diagnostyczne wymienione w ICD-11 są podobne do tych w DSM-5 (zob. wyżej)¹.

częstość występowania

• Na całym świecie²
  • średni wiek wystąpienia zaburzenia to 23 lata³
  • porównanie z innymi zaburzeniami odżywiania
    • BED wydaje się występować częściej w starszych grupach wiekowych (około 40. roku życia).
    • Różnice między płciami są mniej wyraźne. Chorobowość dla obu płci wydaje się coraz bardziej wyrównywać.
    • Zaburzenie z napadami objadania się występuje częściej u chłopców i mężczyzn niż inne zaburzenia odżywiania.
  • Wydaje się, że występuje częściej u osób, które ogólnie spożywają zbyt dużo jedzenia.
  • Według badania WHO, chorobowość zaburzeń z napadami objadania się w ciągu całego życia wynosiła 1,9%, a roczna chorobowość wynosiła 0,8%³.
    • 30,7% osób, które cierpiały na BED przynajmniej raz w życiu, miało też nadwagę, a 32,8% było otyłych.
  • W badaniu przeprowadzonym w Stanach Zjednoczonych chorobowość BED w ciągu całego życia zgodnie z kryteriami DSM-5 wynosiła 2,0%⁴.
    • W tym badaniu chorobowość BED w ciągu całego życia korelowała ze wskaźnikiem masy ciała (BMI).
    • Odpowiednio, 1,2% osób z nadwagą, 2,6% osób otyłych z BMI 30–35 i 4,5% osób otyłych z BMI ≥35 cierpiało na BED przynajmniej raz w życiu.
  • Możliwe, że we wspomnianych badaniach odsetek osób otyłych wśród osób dotkniętych BED był niedoszacowany. Monocentryczne badanie z Hiszpanii opublikowane w 2012 roku objęło 1383 kobiety z zaburzeniami odżywiania, u których psychologowie ustalili rozpoznanie zgodnie z obowiązującymi wówczas kryteriami DSM-IV. Chorobowość otyłości w ciągu całego życia wśród pacjentów z BED wynosiła 87,8% (95% CI: 78,6–95,7).⁵

Etiologia i patogeneza

• Utrata kontroli nad przyjmowaniem pokarmu może być interpretowana jako próba radzenia sobie ze stresem i problemami emocjonalnymi.
• Czynniki patofizjologiczne obejmują samo zachowanie żywieniowe, motywację psychologiczną, utratę kontroli i konsekwencje, takie jak otyłość.
• Niewiele wiadomo na temat przyczyn, patogenezy i związku z otyłością⁶

Znaczenie kliniczne 

• Spektrum?
  • Kwestią dyskusyjną jest to, czy zaburzenie z napadami objadania się można zaklasyfikować, przynajmniej w niektórych przypadkach, jako etap wstępny, czy jako stan rezydualny zespołu anoreksji i bulimii.
  • Możliwe, że te trzy zaburzenia odżywiania można sklasyfikować jako spektrum, tj. jako różne etapy lub fazy zaburzenia.
• Granice prawidłowości?
  • Odróżnienie powtarzającego się przejadania się (zobacz sekcja Definicja według DSM-5) od prawidłowej relacji z własnym ciałem może być trudne w indywidualnych przypadkach.

chorób współwystępujących

• Cały rozdział opiera się na tych źródłach literaturowych.
• Często towarzyszą mu inne zaburzenia psychiczne (50–80% pacjentów), np. .
  • swoiste fobie (37%)
  • fobia społeczna (32%)
  • jednobiegunowa depresja (32%)
  • zespół stresu pourazowego (26%)
  • nadużywanie alkoholu (21%)
• Również częściej występują:
  • uzależnienie od substancji psychoaktywnych
  • inne zaburzenia lękowe
  • zaburzenia osobowości

ICD-10

• F50 Zaburzenia odżywiania
  • F50.9 Zaburzenia odżywiania, nieokreślone
  • F50.4 Przejadanie się związane z innymi czynnikami psychologicznymi

diagnostyka

Kryteria diagnostyczne

• W ramach diagnostyki nadwagi i otyłości należy zapytać o napadowe przejadanie się jako ważny objaw BED.
• Jeśli istnieją oznaki BED, należy przeprowadzić rozszerzoną diagnostykę w celu potwierdzenia rozpoznania (kryteria diagnostyczne zgodnie z DSM).
• W diagnostyce różnicowej na wczesnym etapie należy przeprowadzić wspólną ocenę psychoterapeutów medycznych, psychoterapeutów psychologicznych lub psychoterapeutów dzieci i młodzieży.

Badania przesiewowe

• W celu wczesnego wykrycia, w ramach podstawowej opieki zdrowotnej należy zadawać konkretne i dostosowane do wieku pytania dotyczące zachowań żywieniowych i przebiegu masy ciała.
• Jeśli istnieją jakiekolwiek oznaki zaburzeń odżywiania, należy określić wzrost i wagę ciała oraz zadać pytania przesiewowe w celu zidentyfikowania podejrzanych przypadków. Kwestionariusze związane z zaburzeniami odżywiania mogą pomóc we wczesnym ich wykrywaniu. Szczególną uwagę należy przy tym zwrócić na następujące grupy osób:
  • osoby z niską masą ciała lub poważną utratą masy ciała
  • osoby z otyłością i/lub znacznym przyrostem masy ciała
  • osoby z brakiem miesiączki lub niepłodnością
  • osoby z uszkodzeniami zębów
  • Osoby, które przychodzą na konsultację z obawami dotyczącymi swojej masy ciała, ale ich masa ciała jest w normie.
  • osoby z nadwagą
  • Osoby z zaburzeniami żołądkowo-jelitowymi, których nie można jednoznacznie przypisać innej przyczynie medycznej.
  • dzieci i młodzież z opóźnieniem wzrostu
  • osoby pracujące w branży rozrywkowej, modowej lub spożywczej
  • sportowcy wyczynowi
  • Dzieci i młodzież, których rodzice są zaniepokojeni ich masą ciała i zachowaniami żywieniowymi.

Różicowanie

• Żarłoczność psychiczna
• Otyłość bez zaburzeń odżywiania
• Zaburzenia osobowości jako przyczyna zaburzeń odżywiania
• Depresja
• Zaburzenia obsesyjno-kompulsywne
• Schizofrenia z nieprawidłowymi zachowaniami żywieniowymi

Stan psychiczny, lista kontrolna

• Postawa pacjenta w odniesieniu do masy i kształtu jego ciała
• Wizerunek własny
• Współistniejące zaburzenia psychiczne

Stan somatyczny, lista kontrolna

• Wskaźnik masy ciała (body mass index — BMI)
• Obwód talii
• nadciśnienie?
• cukrzyca?
• hiperlipidemia,
• Choroba wieńcowa?
• Zaburzenia wątroby i dróg żółciowych?
• Choroba refluksowa przełyku
• Obturacyjny bezdech senny
• Nietrzymanie moczu

Stan odżywienia, lista kontrolna

• Dotychczasowy rozwój masy ciała i odżywiania
• Obecne nawyki żywieniowe
• Rodzaje objadania się: podczas posiłków, w postaci przekąsek, nocne objadanie się
• Częstość występowania i intensywność napadów objadania się
• możliwe środki kompensacyjne
• Aktywność fizyczna

Wywiad lekarski

• Utrata kontroli nad przyjmowaniem pokarmów
• Objadanie się często występuje u osób, które ogólnie jedzą zbyt dużo.
• Często występuje w połączeniu z otyłością.
• Wymioty wywołane przez samego pacjenta lub nadużywanie środków przeczyszczających nie występują lub występują sporadycznie.
• Nastroje depresyjne lub niezadowolenie z własnego wyglądu występują często, ale są mniej wyraźne niż w przypadku bulimii.

Badanie lekarskie

• Nadwaga?
• Objawy ze strony przewodu pokarmowego, np. .
  • rozdęty brzuch
  • zmieniona perystaltyka jelit
  • Zaparcia
  • bóle w nadbrzuszu
  • rzadko ostry brzuch przy ekstremalnym powiększeniu żołądka
• Osłuchiwanie serca, ciśnienie tętnicze, centralna i obwodowa częstość akcji serca
• Zespół Cushinga?
• Tarczyca?
• Wątroba?
• Depresyjny nastrój?
• W przypadku podejrzenia innego zaburzenia odżywiania konieczne jest bardziej szczegółowe badanie przedmiotowe ze względu na możliwe powikłania. Więcej informacji można znaleźć w artykułach Żarłoczność psychiczna i Jadłowstręt psychiczny.
• Antropometria
  • Rozmiar
  • masa ciała
  • tętno
  • ciśnienia tętniczego,
  • u dzieci i młodzieży: stan postępu dojrzewania płciowego wg Tannera
• Ogólne badanie lekarskie
  • osłuchiwanie klatki piersiowej
  • Badanie palpacyjne jamy brzusznej
  • ocena stanu naczyń krwionośnych
  • obserwacja jamy ustnej, gruczołów ślinowych
  • obserwacja powierzchni skóry
  • badanie ultrasonograficzne brzucha
  • EKG
  • lub echokardiografię
• Badanie neurologiczne
  • wyższe funkcje korowe (np. pamięć, liczenie, praksja)
  • stanie i chodzenie
  • nerwu czaszkowego
  • układ motoryczny
  • ruchy precyzyjne i koordynacja
  • czucie,
  • odruchy mięśniowe
  • autonomiczny układ nerwowy
• lub EKG

testach laboratoryjnych

• W celu określenia ogólnego ryzyka zaburzeń sercowo-naczyniowych
  • cholesterol całkowity, HDL i LDL, trójglicerydy na czczo
  • glukoza na czczo, w razie potrzeby HbA1c
• TSH, w razie potrzeby parametry endokrynologiczne (np. test hamowania deksametazonem w celu wykluczenia hiperkortyzolizmu)
• Czynność nerek: kwas moczowy, kreatynina, elektrolity (Na, K, Ca)
• Badanie ogólne moczu, mikroalbuminuria lub stosunek albumina/kreatynina w moczu
• Morfologia z rozmazem
• OB, CRP
• Stan wątroby (np. ALT, AST, ALP, CK, GGTP, bilirubina całkowita i bilirubina bezpośrednia, czas protrombinowy i PTT)
• amylaza, lipaza
• U wybranych pacjentów należy oznaczyć: żelazo, ferrytynę, witaminę A, witaminę E, witaminę B12, witaminę D, kwas foliowy, beta-karoten, cynk, miedź, selen oraz rozważyć badania immunochemiczne lub chromatograficzne test przesiewowy na obecność narkotyków.
• W przypadku podejrzenia genetycznych postaci otyłości, należy w specjalistycznym ośrodku podjąć decyzję, czy konieczna jest molekularna diagnostyka genetyczna.

Wskazania dla skierowania do specjalisty

• Osobom z BED należy zaoferować psychoterapię swoistą dla tego zaburzenia.
  • Jeśli to możliwe, powinna być ona prowadzona w warunkach ambulatoryjnych przez psychoterapeutę z doświadczeniem w leczeniu osób z zaburzeniami odżywiania.
• lub współpraca z dietetykami, którzy mają doświadczenie w pracy z osobami z BED i którzy ściśle koordynują swoje działania z prowadzącymi leczenie psychoterapeutami.

Wskazania do hospitalizacji

• Istnieją ograniczone dowody na skuteczność terapii szpitalnych. Można je rozważyć dla osób z BED, jeśli terapie ambulatoryjne nie będą wystarczające.
• Za leczeniem szpitalnym przemawiają następujące kryteria:
  • wyraźne współwystępujące zaburzenia somatyczne
  • istotne współwystępujące choroby psychiczne
  • duże nasilenie zaburzenia
  • czynniki uniemożliwiające danej osobie leczenie (np. masa ciała, która nie pozwala na leczenie ambulatoryjne)
  • konieczność leczenia przez wielospecjalistyczny zespół z zastosowaniem typowo szpitalnych metod leczenia (psychiatryczne/psychosomatyczne leczenie szpitalne)
  • czynniki społeczne lub rodzinne znacznie utrudniające proces powrotu do zdrowia (np. izolacja społeczna, problematyczna sytuacja rodzinna, niewystarczające wsparcie społeczne)

Leczenia

Cele terapii

• Zmniejszenie częstości występowania napadów przejadania się
• Unikanie, redukcja lub stabilizacja nadwagi⁷
• Zmniejszenie współwystępowania zaburzeń psychicznych
• Zmniejszenie niepokoju związanego z obrazem własnego ciała
• Zapobieganie i profilaktyka nawrotów

Ogólne informacje o leczeniu

• Terapia powinna mieć na celu zmniejszenie zarówno masy ciała, jak i częstości występowania napadów objadania się.
• Psychoterapia wydaje się być bardziej skuteczna niż farmakoterapia.
• Może to w krótkim czasie doprowadzić do zmniejszenia napadów objadania się⁸.
• Zaleca się
  • leczenie osób dotkniętych zaburzeniami z napadami objadania się w podobny sposób jak osób dotkniętych bulimią
  • leczenie osób z nietypowymi zaburzeniami odżywiania i niską masą ciała w podobny sposób jak osób dotkniętych anoreksją

Zalecenia dla pacjentów — wskazane strategie

• Stabilizacja lub zmniejszenie masy ciała
• Regularne pory jedzenia, 3 posiłki dziennie
• Zdrowa dieta (więcej informacji można znaleźć w artykule Otyłość)
• z wysoką zawartością błonnika i niskokaloryczna
• z dużym udziałem owoców i warzyw
• jak najmniej cukru
• produkty mleczne o niskiej zawartości tłuszczu
• więcej tłuszczów nienasyconych niż nasyconych
• wystarczająca ilość ruchu

psychoterapia

• Jako terapia pierwszego wyboru do leczenia zaburzeń odżywiania osobom z BED powinna być oferowana psychoterapia.
• W przypadku terapii poznawczo-behawioralnej (CBT) istnieje najwięcej dowodów na skuteczność u dorosłych z BED. Dlatego też powinna być oferowana tym osobom jako leczenie.
  • jako psychoterapia indywidualna albo grupowa
  • Terapia jest skuteczna w 50–70% przypadków, a jej efekt utrzymuje się przez co najmniej 2 lata.
  • Mniej więcej tak samo dobre wyniki może przynosić ustrukturyzowana samopomoc oparta na zasadach terapii poznawczo-behawioralnej⁹.
• Terapia interpersonalna (IPT)
  • Udowodniono, że IPT również może być skuteczna. Dlatego należy ją zalecać zamiennie.
• Psychoterapia oparta na psychologii głębi
  • ograniczone wiarygodne dowody skuteczności
  • można ją rozważyć przy BED
• Psychoterapia humanistyczna
  • ograniczone wiarygodne dowody skuteczności
  • można ją rozważyć przy BED
• Ustrukturyzowana, ujęta w formę poradnika samopomoc
  • Dowody skuteczności szczególnie przy wariantach z elementami leczenia za pomocą CBT
• powinna być zalecana osobom z BED
• Dzieciom i młodzieży z BED powinna być zalecana psychoterapia z udziałem bezpośrednich opiekunów (z reguły rodziców).
  

Zmniejszenie masy ciała

• Zachowawcza terapia odchudzająca, w szczególności multimodalne programy łączące interwencje w zakresie diety, ćwiczeń i postępowania, okazała się skuteczna krótkotrwale i dlatego może być zalecana dla osób z BED i współistniejącą otyłością. Długoterminowy wpływ zachowawczej terapii odchudzającej na BED nie został dostatecznie zbadany.
• Skojarzenie z innymi metodami leczenia
  • Istnieją dowody na skuteczność przy BED jednoczesnej terapii skojarzonej, złożonej z psychoterapii i/lub zachowawczej terapii odchudzającej z leczeniem farmakologicznym lub bez niego.
  • Nie udowodniono jednak dodatkowych korzyści w porównaniu z monoterapiami.
  • Terapie skojarzone można rozważyć u osób z BED w indywidualnych przypadkach, jeśli monoterapie nie są wystarczające.

Leczenie farmakologiczne

• Obecnie żaden lek nie jest dopuszczony do leczenia BED.
• Psychofarmakoterapia z wykorzystaniem stymulantów ośrodkowego układu nerwowego (zwłaszcza lisdexamfetaminy), leków przeciwdepresyjnych drugiej generacji i leków przeciwpadaczkowych jest skuteczna, ale prowadzi również do reakcji niepożądanych, dlatego można ją rozważyć u osób z BED tylko wtedy, gdy pacjent odmawia psychoterapii lub nie prowadzi ona do sukcesu.
• Długoterminowe skutki psychofarmakoterapii nie zostały zbadane.
  • Osoby, których to dotyczy, muszą zostać poinformowane o tym oraz o fakcie stosowania leku poza wskazaniami rejestracyjnymi.
  • Nie można zalecić długoterminowego przepisywania leków psychotropowych.
• Brak jest ogólnych dowodów na skuteczność leczenia farmakologicznego, z wyjątkiem możliwego efektu krótkoterminowego¹⁰.
• Leki przeciwdepresyjne?
  • SSRI w połączeniu z psychoterapią mogą zmniejszać liczbę epizodów objadania się przy bulimii i mogą być skuteczne także w zaburzeniu z napadami objadania się¹¹.

Przebieg, powikłania i rokowanie

przebieg

• Niewiele wiadomo na temat samoistnego przebiegu zaburzenia.
  • Badania retrospektywne sugerują, że BED ma zwykle charakter przewlekły i trwały. Inne badania wykazują wysoki wskaźnik samoistnych remisji.
• Przebieg po psychoterapii
  • W badaniu klinicznym z udziałem 64 osób z BED, które były leczone w warunkach szpitalnych głównie metodami terapii behawioralnej, pod koniec 12-letniego okresu obserwacji¹²
    • 2/3 leczonych osób nie miało już zaburzenia odżywiania.
    • 13% miało „zaburzenia odżywiania, nieokreślone” (ICD-10 F50.9).
    • 8% nadal miało BED.
    • 9% miało bulimię.
• Objadanie się może występować jako odrębny stan kliniczny, ale także jako wtórne zaburzenie przy anoreksji i bulimii.
• Nie istnieją długoterminowe badania kontrolne⁶.

powikłania

• Nie jest jasne, czy objadanie się ma negatywne konsekwencje zdrowotne dla osób o normalnej masie ciała¹³.
• Równoczesny rozwój zaburzeń
  • zwiększone ryzyko przewlekłego bólu, cukrzycy, nadciśnienia i otyłości¹⁴
• otyłością
  • Związek między zaburzeniami odżywiania a otyłością jest interesujący z klinicznego punktu widzenia, ale rzadko był przedmiotem badań naukowych.
  • Według niektórych badań populacyjnych około 20–30% pacjentów z otyłością (BMI ≥27) cierpi na zaburzenie z napadami objadania się lub nietypowe zaburzenia odżywiania w porównaniu do 6% wśród osób o prawidłowej masie ciała¹³.

Rokowania

• Wskaźnik samoistnej remisji wydaje się być wysoki, przynajmniej krótkiej perspektywie.
• Zazwyczaj w wywiadzie można stwierdzić u pacjenta długotrwałą tendencję do przejadania się, szczególnie w okresach stresu. Jednak wiele osób zgłasza również długie okresy bez napadów objadania się⁶.

informacje dla pacjentów

Informacje dla pacjentów w Deximed

• napady objadania się/zaburzenie z napadami objadania się (BED)

F50; F504; F509

binge eating tvangsspising Overspising

Kompulsyjne objadanie się Napady objadania się Napad objadania się Zaburzenie z napadami objadania się Objadanie napadowe

Zaburzenie z napadami objadania się (binge-eating disorder — BED)

document-disease document-nav document-tools document-theme

Definicja:  Powtarzające się epizody objadania się, podczas których spożywane są niezwykle duże ilości jedzenia. Utrata kontroli. Znaczna część pacjentów (50–80%) ma towarzyszące zaburzenia psychiczne.

Psychiatria dzieci i młodzieży

Kompulsywne jedzenie u dzieci

/link/7de4722e05d946b9b6ee2698a1824787.aspx

/link/7de4722e05d946b9b6ee2698a1824787.aspx

kompulsywne-jedzenie-u-dzieci

SiteDisease

Kompulsywne jedzenie u dzieci

K.Reinhardt@gesinform.de

Ksilje.Reinhardt@gesinformlango@nhi.deno (patched by linkmapper)

pl

pl

pl