Compare with  
Legend:
inserted text deleted text

Zespół piekących stóp

Informacje ogólne

Definicja

  • Zespół objawów o zmiennym nasileniu obejmujący parestezje (wrażenie mrowienia, pieczenia, łaskotania) z uczuciem gorąca oraz  bólem neuropatycznym  w obrębie stóp1-2.
  • Jest często pierwszym objawem  polineuropatii  z zajęciem małych włókien nerwowych (neuropatia cienkich włókien, ang. small fiber neuropathy, SNF)3.

Epidemiologia

Rozważania diagnostyczne

ICD-10

  • G62 Inne polineuropatie
    • G62.0 Polineuropatia polekowa
    • G62.1 Polineuropatia alkoholowa
    • G62.2 Polineuropatia spowodowana przez inne czynniki toksyczne
    • G62.8 Inne określone polineuropatie
    • G62.9 Polineuropatia, nieokreślona
  • G63 Polineuropatia w  przebiegu chorób sklasyfikowanych gdzie indziej
    • G63.0 Polineuropatia w  przebiegu chorób zakaźnych i  pasożytniczych sklasyfikowanych gdzie indziej
    • G63.1 Polineuropatia w  przebiegu chorób nowotworowych (C00–D48)
    • G63.2 Polineuropatia cukrzycowa (E10–E14)
    • G63.3 Polineuropatia w przebiegu innych chorób układu wewnątrzwydzielniczego i metabolicznych (E00–E07, E15–E16, E20–E34, E70–E89)
    • G63.4 Polineuropatia w  niedoborach żywieniowych (E40–E64)

Diagnostyka różnicowa

Polineuropatia (PNP)

  • Patrz artykuł  Ból neuropatyczny.
  • Choroby związane z uogólnionym uszkodzeniem neuronu obwodowego
    • najczęstsza postać: dystalna symetryczna polineuropatia czuciowa
      • zależne od długości włókien, symetryczne uszkodzenie nerwów obwodowych z zaburzeniami czucia nasilonymi dystalnie (początkowo w stopach)
    • podtyp: neuropatia cienkich włókien (ang. small fiber neuropathy, SFN):
      • uszkodzenie cienkich, niezmielinizowanych włókien nerwowych
      • charakteryzuje się głównie zaburzeniami czucia bólu i temperatury
  • Epidemiologia
    • najczęstsza przyczyna zespołu piekących stóp2-3
    • częstość występowania polineuropatii: 2,4% populacji4
  • Objawy
    • ból neuropatyczny (nerwoból przypominający rażenie prądem elektrycznym)3
    • zaburzenia czucia (parestezja, dysestezje, hipestezje- niedoczulica, hiperalgezja/allodynia, zaburzenia czucia temperatury)
    • zaburzenia autonomiczne  (zaburzenia troficzne skóry i zaburzenia wydzielania potu)
    • deficyty ruchowe (skurcze mięśni, porażenia, zaniki mięśniowe) w zaawansowanej PNP
  • Przyczyny
  • Obraz kliniczny i diagnostyka
    • badanie neurologiczne obejmujące ocenę czucia, motoryki i odruchów
    • diagnostyka laboratoryjna i elektrofizjologiczna (neurografia, elektromiografia)

Zespół ciasnoty kanału kostki przyśrodkowej - zespół cieśni stępu

  • Patrz artykuł  Zespół cieśnikanału stępu.
  • Zespół cieśni z uciskiem nerwu piszczelowego tylnego pod troczkiem zginaczy w okolicy kostki przyśrodkowej goleni
  • Epidemiologia
  • Objawy
    • ból neuropatyczny, parestezje (pieczenie, mrowienie) i hipestezja (drętwienie)
    • umiejscowienie: od kostki przyśrodkowej goleni przez podeszwę do palców stopy
  • Obraz kliniczny i diagnostyka
    • dodatni objaw Tinela-Hoffmana nad kanałem stępu
      • Opukiwanie nerwu piszczelowego wywołuje ból przypominający rażenie prądem elektrycznym oraz parestezje.
    • badania obrazowe stopy i diagnostyka elektrofizjologiczna

Metatarsalgia Mortona

  • Patrz artykuł  Metatarsalgia Mortona.
  • Przyczyny
    • podrażnienie nerwu międzypalcowego spowodowane rozrostem okołonerwowej tkanki włóknistej (nerwiak Mortona)
    • prawdopodobnie spowodowane uciskiem
    • związek z płaskostopiem poprzecznym
  • Epidemiologia
    • jedna z najczęstszych przyczyn bólu podeszwowej strony przodostopia (metatarsalgia)
    • 3. najczęściej zajęta jest 3. przestrzeń międzypalcowa (pomiędzy 3. i 4. palcem)
  • Objawy
    • tępy, piekący lub podobny do rażenia prądem elektrycznym ból po stronie podeszwowej przodostopia, między głowami kości śródstopia, promieniujący do palców
    • dolegliwości nasilają się podczas chodzenia
  • Obraz kliniczny i diagnostyka
    • dodatni test Muldera: prowokacja promieniującego bólu przez ucisk na sąsiadujące ze sobą głowy kości śródstopia i zmniejszenie przestrzeni międzypalcowych
    • diagnostyka obrazowa: RTG, w razie potrzeby RM stopy

Zapalenie rozcięgna podeszwowego

  • Patrz artykuł  Zapalenie powięzi podeszwy.
  • Przyczyny
    • tendinopatia przyczepu rozcięgna podeszwowego (powięzi podeszwowej)
    • mechaniczna reakcja przeciążeniowa, najprawdopodobniej z powodu powtarzających się mikrourazów  
    • czynniki ryzyka: stopa wydrążona,  płaskostopie  i bieganie po twardym podłożu
  • Epidemiologia
    • najczęstsza przyczyna bólu pięty w gabinecie lekarza rodzinnego
    • częstość występowania u czynnych biegaczy: 5,2–17,5%
  • Objawy
    • zależny od obciążenia ból w okolicy przyśrodkowo-podeszwowej pięty
  • Obraz kliniczny i diagnostyka
    • bolesność uciskowa w części przyśrodkowo-podeszwowej pięty (miejsce przyczepu rozcięgna podeszwowego do guza piętowego)
    • ból nasila się przy zgięciu grzbietowym palców stóp
    • RTG przy dolegliwościach opornych na leczenie

Bolesny rumień kończyn (erytromelalgia)

  • Patrz artykuł  Bolesny rumień kończyn (erytromelalgia).
  • Przyczyny
  • Epidemiologia
    • rzadka choroba, zapadalność wynosi 0,4–2/100 000
  • Objawy
    • dolegliwości w postaci napadów palącego bólu ze wzmożonym uciepleniem i zaczerwienieniem skóry
    • umiejscowienie: w dystalnych odcinkach kończyn, zwłaszcza w obrębie stóp
  • Obraz kliniczny i diagnostyka
    • rozpoznanie na podstawie obrazu klinicznego, rozszerzona diagnostyka zalecana tylko w niektórych przypadkach
  • Leczenie
    • Podczas napadu zaleca się chłodzenie i unoszenie stóp.
    • indywidualnie dobrana terapia wielodyscyplinarna (np. fizjoterapia, psychoterapia, leczenie farmakologiczne)

Choroba tętnic obwodowych (ang. peripheral artery disease - PAD)

  • Patrz artykuł  Miażdżyca zarostowa tętnic obwodowych.
  • Przyczyny
    • zmniejszony przepływ krwi przez tętnice zaopatrujące kończyny
    • ponad 95% przypadków spowodowana przez miażdżycę tętnic
    • główne czynniki ryzyka:  palenie tytoniu,  cukrzyca,  hiperlipidemia
  • Epidemiologia
    • 3–10% na podstawie wskaźnika kostka-ramię (ABI)5
  • Objawy
    • chromanie przestankowe: ból mięśni po określonym wysiłku, ustępujący w spoczynku
    • ból spoczynkowy, często rozpoczynający się w przodostopiu
    • zaburzenie procesu gojenia się ran, owrzodzenia, zgorzel
  • Obraz kliniczny i diagnostyka
    • badaniem fizykalnym kończyn stwierdza się: ochłodzenie kończyn dolnych i stóp, brak wyczuwalnego tętna na  tętnicy grzbietowej stopy
    • oznaczenie wskaźnika kostka-ramię (ang. ankle-brachial index- ABI)
    • badania obrazowe naczyń krwionośnych, np.  USG Doppler- zazwyczaj wykonywane w AOS

Kompleksowy zespół bólu regionalnego (ang. Complex Regional Pain Syndrome - CRPS)

  • Patrz artykuł  Kompleksowy zespZespół wieloobjawowego bólu regionalnegomiejscowego.
  • Przyczyny
    • Zespół bólowy po urazie kończyny z zaburzeniami czucia, motoryki i wegetatywnego układu nerwowego
    • Objawów nie da się wyjaśnić samym urazem.
  • Epidemiologia
    • występuje u 2–5% osób po urazach kończyn
  • Objawy
    • utrzymujący się ból (często piekący lub przypominający rażenie prądem elektrycznym)
    • zaburzenia czucia
    • zaburzenia ucieplenia skóry
    • zaburzenia troficzne, np. przebarwienia skóry lub zaburzenia wydzielania potu
  • Obraz kliniczny i diagnostyka
    • rozpoznanie na podstawie obrazu klinicznego

Grzybica stóp (tinea pedis)

  • Patrz artykuł Grzybica stóp (Tinea pedis).
  • Przyczyny
    • grzybicze zakażenie stopy (zwłaszcza podeszwy i przestrzeni międzypalcowych)
    • najczęściej spowodowane przez dermatofity
    • czynnikiem sprzyjającym jest pocenie się (np. podczas uprawiania sportu)
  • Epidemiologia
    • najczęstsza dermatofitoza, zapadalność do 80%
  • Objawy
    • swędzenie, zaczerwienienie i łuszczenie się skóry
  • Obraz kliniczny i diagnostyka
    • zazwyczaj rozpoznanie kliniczne
    • potwierdzenie rozpoznania może nastąpić poprzez badanie mikroskopowe lub posiew - niedostępne w POZ
  • Leczenie
    • miejscowe leczenie przeciwgrzybicze

Inne przyczyny

Wywiad lekarski

Objawy

  • Początek i  przebieg objawów
    • potencjalne czynniki wyzwalające
    • nasilenie dolegliwości w nocy
  • Wywiad bólowy
    • natężenie (intensywność)
    • umiejscowienie
    • charakter (elektryzujący w bólach neuropatycznych, kłujący, tępy)
  • Zaburzenia czucia3
    • różnorodne parestezje
      • mrowienie
      • uczucie pieczenia
      • wrażenie „ciągnięcia“
      • kłucie
      • wrażenie łaskotania
      • drętwienie
      • wrażenie chodzenia po wacie
      • piekący ból lub nieprzyjemne odczucia przy delikatnym dotyku, np. przez ubranie (allodynia)
    • drętwienie (hipestezja)
    • zmniejszone odczuwanie bólu (hipoalgezja)
    • zaburzenia odczuwania temperatury (zaburzenia odczuwania ciepła i zimna)
  • Zmiany skórne
  • Wpływ objawów na sprawność funkcjonalną
    • np. zaburzenie chodu, unieruchomienie, brak snu
    • zaburzenia równowagi, szczególnie w ciemności, często w  polineuropatii

Wyjaśnienie przyczyn

Badanie przedmiotowe

Oględziny

Palpacja

  • Ucieplenie skóry
  • Badanie palpacyjne tętna na stopie
  • Wywołanie bólu w określonych punktach uciskowych
    • w neuralgii Mortona  ból pojawia się przy ucisku przestrzeni międzypalcowej (pomiędzy głowami kości śródstopia)

Badanie neurologiczne

  • Ocena czucia
    • odczuwanie dotyku, wibracji, bólu i temperatury
    • W dystalnej symetrycznej polineuropatii występują zaburzenia czucia dotyku okolicy „skarpetek”.
  • Ocena motoryki
    • siła mięśniowa i trofika mięśni w porównaniu do strony przeciwnej
  • Ocena odruchów własnych mięśni
    • osłabione odruchy własne mięśni (zwłaszcza odruch skokowy) w  polineuropatii
  • Ocena chodu
    • dodatnia próba Romberga (stanie z zamkniętymi oczami) i niepewna próba chodu po linii w polineuropatii

Badania uzupełniające

W gabinecie lekarza rodzinnego

Badania laboratoryjne

W ambulatoryjnej opiece specjalistycznej

  • Dalsza diagnostyka laboratoryjna
    • w przypadku potwierdzonej polineuropatii o niejasnej etiologii
  • Standaryzowane kwestionariusze umożliwiające charakterystykę  bólu neuropatycznego
  • Diagnostyka neurofizjologiczna
    • elektroneurografia włókien czuciowych i ruchowych (ENG) oraz elektromiografia (EMG)
    • wykrywanie aksonalnych i demielinizacyjnych uszkodzeń nerwów oraz określenie typu zajęcia nerwów (pojedyncze nerwy lub polineuropatia)
  • Ilościowy test sensoryczny (QST- quantitative sensory testing - QST)
    • badanie włókien nerwowych małej średnicy przy podejrzeniu neuropatii cienkich włókien (small fiber neuropathy ,- SFN):
    • mniejsza czułość niż w przypadku biopsji skóry
  • W razie potrzeby biopsja skóry
    • Jeśli występuje ból w odcinkach dystalnych i zaburzenia czucia przy prawidłowych wynikach badania elektrofizjologicznego.
    • złoty standard w diagnostyce neuropatii cienkich włókien
      • wynik badania histopatologicznego: zmniejszona gęstość śródnaskórkowych włókien nerwowych w skórze3
  • Badania obrazowe

Środki i zalecenia

  • Leczenie przyczynowe zależy od etiologii zespołu piekących stóp.
    • optymalizacja kontroli glikemii we krwi i kontrola masy ciała w neuropatii cukrzycowej lub suplementacja w przypadku niedoboru witamin3
  • W leczeniu objawowym dostępne są leki z różnych grup farmakologicznych oraz środki niefarmakologiczne (edukacja pacjenta, terapia behawioralna, fizjoterapia)3.
  • Możliwe działania pacjentów w celu złagodzenia objawów2-3
    • chłodzenie stóp w wodzie
    • unoszenie kończyn dolnych
    • miejscowe stosowanie maści rozgrzewających
  • Stosowanie wkładek ortopedycznych do obuwia

Wskazania do skierowania do specjalisty

  • W przypadku utrzymujących się dolegliwości i niejasnej przyczyny zespołu piekących stóp pacjenta należy skierować do neurologa3.
  • Pacjenci z neuropatią cukrzycową  i  bólem neuropatycznym, u których nie uzyskano odpowiedniego złagodzenia dolegliwości bólowych, powinni zostać skierowani do lekarza specjalizującego się w leczeniu bólu, nie później niż po 12 tygodniach.

Informacje dla pacjentów

Informacje dla pacjentów w  Deximed

Źródła

Piśmiennictwo

  1. Makkar RP, Arora A, Monga A, et al. Burning feet syndrome. A clinical review. Aust Fam Physician. 2003 Dec;32(12):1006-9. www.ncbi.nlm.nih.gov
  2. Cleveland Clinic. Burning feet syndrome (Grierson-Gopalan Syndrome). Last reviewed on: 05/14/2018 (abgerufen am 11.02.2022). my.clevelandclinic.org
  3. Tavee J, Zhou L. Small fiber neuropathy: A burning problem. Cleve Clin J Med. 2009 May;76(5):297-305. doi: 10.3949/ccjm.76a.08070. PMID: 19414545. doi.org
  4. Hughes R. Peripheral nerve diseases. Pract Neurol 2008; 8: 396-405. doi:10.1136/jnnp.2008.162412 DOI
  5. Krzesiński P, Niedolaz K, Piotrowicz K, et al. Przydatność oceny wskaźnika kostka-ramię w praktyce klinicznej. Forum Med Rodz 2014; 8: 117-126. PubMed

Autorzy

  • Marta Niwińska, lekarz, specjalista medycyny rodzinnej, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku (recenzent)
  • Sławomir Chlabicz, Prof. dr hab. n. med., specjalista medycyny rodzinnej, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku (redaktor)
  • Jonas Klaus, lekarz w  trakcie specjalizacji z neurologii, Fryburg Bryzgowijski
G62; G620; G621; G622; G628; G629; G63; G630; G631; G632; G633; G634
Pieczenie stóp; Gorące stopy; Uczucie gorąca w stopach; Palące podeszwy stóp; Gorące podeszwy stóp; Zespół piekących stóp; Ból stóp; Pieczenie w stopach; Ból w podeszwie stopy; Ból neuropatyczny; Zespół Griersona-Gopalana; Neuropatia cienkich włókien; SFN; Parestezje; Zaczerwienienie stóp; Rumień; Uczucie ciepła; Alodynia; Hiperalgezja
Zespół piekących stóp
document-disease document-nav document-tools document-theme
Zespół objawów o zmiennym nasileniu obejmujący parestezje (wrażenie mrowienia, pieczenia, łaskotania) z uczuciem gorąca oraz  bólem neuropatycznym  w obrębie stóp1-2.
Neurologia
Zespół piekących stóp
/link/d73fbdb27518479a8575e8e6e7799398.aspx
/link/d73fbdb27518479a8575e8e6e7799398.aspx
zespol-piekacych-stop
SiteDisease
Zespół piekących stóp
K.Reinhardt@gesinform.de
jlive.mroz@konsylium24com#dr.dabrowska@wp.pl (patched by linkmapper)
pl
pl
pl