Compare with  
Legend:
inserted text deleted text

Niedokrwistość u dorosłych

Informacje ogólne

Definicja

Definicja niedokrwistości wg Światowej Organizacji Zdrowia (WHO)

  • Stężenie hemoglobiny niższe niż 13,0 g/dl (8,1 mmol/l) u dorosłych mężczyzn i młodzieży płci męskiej w wieku >15 lat.
  • Stężenie hemoglobiny niższe niż 12,0 g/dl (7,5 mmol/l) u osób w wieku 12–14 lat, dorosłych kobiet i młodzieży płci żeńskiej w wieku >15 lat.
  • Stężenie hemoglobiny niższe niż 11,0 g/dl (6,8 mmol/l) u kobiet w ciąży.

Stopień nasilenia niedokrwistości

  • Zagrażająca życiu niedokrwistość: Stężenie hemoglobiny < 6,5 g/dl (<4 mmol/l).
  • Ciężka niedokrwistość: stężenie hemoglobiny 6,5–7,9 g/dl (4–4,9 mmol/l).
  • Umiarkowana niedokrwistość: stężenie hemoglobiny 8–9,9 g/dl (5–6,1 mmol/l).
  • Łagodna niedokrwistość: stężenie hemoglobiny pomiędzy 10 g/dl (6,2 mmol/l) a dolną granicą normy.

Klasyfikacja według etiologii

  • Możliwe patomechanizmy
    • utrata krwi
    • nasilony rozpad erytrocytów (hemoliza)
    • zaburzenia erytropoezy.
  • Często pojawiają się połączenia różnych patomechanizmów, zwłaszcza, jeżeli przyczyną są choroby ogólnoustrojowe.

Niedokrwistość na skutek utraty krwi

  • Ostra niedokrwistość pokrwotoczna:
    • Normocytarna.
    • Retikulocytoza może wystąpić w ciągu 6 godzin od rozpoczęcia krwotoku.
    • Najczęstsze przyczyny:
      • uraz
      • ostre krwawienie z przewodu pokarmowego
      • pęknięcie tętniaka
      • krwotok pooperacyjny.
  • Przewlekła, powolna utrata krwi

Przewlekła choroba ogólnoustrojowa

  • Niedobór czynników potrzebnych dla procesu erytropoezy:
  • Niedokrwistość chorób przewlekłych (ACD)
    • Zwykle łagodna niedokrwistość normocytarna, przy jednoczesnym niedoborze żelaza także mikrocytarna.
    • Powstaje w wyniku przewlekłego stanu zapalnego (kaskada cytokin oraz zwiększenie ekspresji hepcydyny).
    • Najczęstsze przyczyny:
      • zakażenie
      • schorzenie onkologiczne
      • reakcja autoimmunologiczna
      • zniszczenie tkanek, np. wskutek urazu lub poważnego zabiegu chirurgicznego.
  • Niedokrwistość spowodowana niewydolnością nerek
    • Normo- lub mikrocytarna.
  • Niedokrwistość wywołana przez przewlekłe schorzenie wątroby
    • Łagodna do umiarkowanej niedokrwistość makrocytarna bez obecności megaloblastów.
  • Niedokrwistość wywołana przez niedoczynność tarczycy
    • Łagodna niedokrwistość normocytarna.
  • Niedokrwistość w niewydolności serca
    • Występuje u około 1/3 osób cierpiących na niewydolność serca.
    • Możliwe przyczyny:
      • niedokrwistość chorób przewlekłych
      • niedokrwistość z niedoboru żelaza
      • leki.
  • Niedokrwistość w przewlekłym nieswoistym zapaleniu jelit
    • Zazwyczaj połączenie niedokrwistości chorób przewlekłych oraz niedokrwistości z niedoboru żelaza.
  • Niedokrwistość w pierwotnym hipogonadyzmie.
  • Choroba nowotworowa.

Schorzenia szpiku kostnego

Ekspozycja na działanie toksyn i promieniowania4

  • Leki
    • Hemolityczne, np.:
      • penicylina
      • metylodopa
      • lewodopa
      • chinidyna
      • cefalosporyny
      • diklofenak.
    • Interferencja z syntezą DNA:
      • analogi puryn, np. 6–merkaptopuryna, acyklowir
      • analogi pirymidyn, np. 5–fluorouracyl, zydowudyna
      • (pozostałe) cytostatyki.
    • Interferencja z czynnikami syntezy DNA, np.:
      • metotreksat
      • trimetoprim
      • fenytoina
      • fenobarbital lub primidon
      • metformina
      • kolchicyna
      • neomycyna (interferencja z metabolizmem witaminy B12).
    • Toksyczny wpływ na hematopoetyczne komórki prekursorowe, np.:
      • niektóre leki przeciwpadaczkowe, np. fenytoina, karbamazepina, kwas walproinowy
      • azatiopryna
      • chloramfenikol
      • sulfonamidy.
    • Izoniazyd.
    • Prokainamid.
    • Zahamowanie stymulacji erytrocytów i tworzenia erytropoetyny, np.:
      • inhibitory ACE
      • antagoniści receptora angiotensyny II (ARB).
  • Promieniowanie jonizujące
    • Może prowadzić do pancytopenii.
  • Ołów.
  • Zaburzenia związane ze spożywaniem alkoholu
    • Przewlekłe nadużywanie alkoholu może prowadzić do niedokrwistości w wyniku bezpośredniej, toksycznej supresji szpiku kostnego – nawet w przypadku braku uszkodzeń wątroby czy niedoboru witamin.
    • Inne przyczyny: przewlekła utrata krwi, niedobory pokarmowe, upośledzone wchłanianie.
    • Remisja niedokrwistości następuje dopiero po upływie miesięcy w abstynencji.

Reakcja immunologiczna

Infekcje

Choroby dziedziczne

Przyczyny naczyniowe

Czynniki predysponujące

  • Połączenie błędów żywieniowych i zaburzeń wchłaniania (najczęściej niedobór żelaza).
  • Zaawansowany wiek.
  • Płeć żeńska.
  • Laktacja i ciąża.

Częstość występowania

  • Około 2% pacjentów leczonych w placówkach podstawowej opieki zdrowotnej cierpi na niedokrwistość.
    • Tym samym niedokrwistość stanowi najczęstsze leczone przez lekarzy POZ zaburzenie hematologiczne.
  • Niedokrwistość z niedoboru żelaza jest najczęstszą postacią niedokrwistości (do 80% wszystkich przypadków niedokrwistości).
    • Niedokrwistość chorób przewlekłych (ACD) jest drugą najczęściej występującą postacią niedokrwistości. U osób starszych odsetek niedokrwistości chorób przewlekłych jest szczególnie wysoki.
  • Chorobowość niedokrwistości rośnie wraz z wiekiem:
    • 65–69 lat: około 10%
    • >85 lat: około 20%.
  • Pacjenci chorzy przewlekle
    • Około 50% wszystkich leczonych stacjonarnie pacjentów chorych przewlekle.

Rozważania diagnostyczne

Aktywny lub ostry krwotok

  • W razie potrzeby natychmiastowa stabilizacja hemodynamiczna!
    • Objawy hipowolemii
      • niedociśnienie
      • bladość
      • zimna, wilgotna skóra
      • słabo wyczuwalne tętno
      • tachykardia
      • duszność
      • zaburzenia świadomości.

Wolne postępowanie objawów

  • Niedokrwistość u osób starszych zwykle rozwija się powoli i często objawia się dusznością, znużeniem i dezorientacją.

Inne schorzenia

Przyczyna konsultacji

  • Osoby cierpiące na niedokrwistość zgłaszają się do lekarza w związku z następującymi dolegliwościami:
    • zmęczenie (38%)
    • zawroty głowy (14%)
    • duszność (3%)
    • objawy niespecyficzne (37%).

ICD–10

  • D50–D53 Niedokrwistości z niedoborów pokarmowych.
    • D50 Niedokrwistość z niedoboru żelaza.
    • D51 Niedokrwistość z niedoboru witaminy B12.
    • D52 Niedokrwistość z niedoboru kwasu foliowego.
    • D53 Inne niedokrwistości z niedoborów pokarmowych.
  • D55–D59 Niedokrwistości hemolityczne.
    • D55 Niedokrwistość spowodowana zaburzeniami enzymatycznymi.
    • D56 Talasemia.
    • D57 Zaburzenia związane z sierpowatokrwinkowością.
    • D58 Inne dziedziczne niedokrwistości hemolityczne.
    • D59 Nabyta niedokrwistość hemolityczna.
  • D60–D64 Niedokrwistości aplastyczne i inne.
    • D60 Nabyta aplazja czysto czerwonokrwinkowa [erytroblastopenia].
    • D61 Inne niedokrwistości aplastyczne.
    • D62 Ostra niedokrwistość pokrwotoczna.
    • D63 Niedokrwistość w przebiegu chorób przewlekłych sklasyfikowanych gdzie indziej.
    • D64 Inne niedokrwistości.

Diagnostyka różnicowa

Przyczyny niedokrwistości

Diagnostyka różnicowa według wyników morfologii krwi

Niedokrwistość mikrocytarna (MCV <80 fl)

Niedokrwistość makrocytarna (MCV >100 fl)

  • Megaloblastyczna (megalocyty i segmentowane neutrofile w rozmazie krwi)
  • Niemegaloblastyczna
    • choroby wątroby
    • niedoczynność tarczycy.

Niedokrwistość normocytarna (MCV 80–100 fl)

Wywiad lekarski

Typowe objawy

Ostra lub przewlekła utrata krwi

  • Ostra utrata krwi.
  • Stolec smolisty, krew w stolcu, krew w moczu lub inne zdiagnozowane krwotoki?
  • Silne krwawienia miesiączkowe? Wkładka domaciczna? Krwiodawstwo?

Styl życia

  • Alkohol.
  • Dieta.

Jatrogenne

Badanie fizykalne

Ogólne

Objawy hemolizy

Układ pokarmowy

Teleangiektazje

Badania uzupełniające

Badania krwi

Środki i zalecenia

Wskazania do skierowania do specjalisty

  • Nieznana przyczyna niedokrwistości.
  • Nieskuteczność leczenia.
  • Podejrzenie nowotworu złośliwego.

Lista kontrolna dotycząca skierowania

Niedokrwistość

Wskazania do przetoczenia krwi

Informacje dla pacjentów

Materiały dla pacjentów

Ilustracje

Niedokrwistość z niedoboru żelaza: mikrocytarne, hipochromiczne erytrocyty w rozmazie krwi
Niedokrwistość z niedoboru żelaza: mikrocytarne, hipochromiczne erytrocyty w rozmazie krwi
Niedokrwistość makrocytowa, rozmaz krwi
Niedokrwistość makrocytarna, rozmaz krwi

Objawy chorobowe na ciemnej skórze

  • Mind the Gap: szczególnie obraz bladości błon śluzowych.

Źródła

Piśmiennictwo

  1. Zaiden R. Assessment of anaemia, BMJ Best Practice, dostęp: 09.12.2021, aktualizacja: 02.10.2021, bestpractice.bmj.com
  2. Podolak–Dawidziak M. Niedokrwistości i inne nienowotoworowe choroby układu krwiotwórczego. In: Interna Szczeklika 2023, Medycyna Praktyczna, Kraków 2023, 1808-36.
  3. Nowak W.S., Skotnicki A.B. Niedokrwistość. In: Podstawy hematologii. Wydanie III zmienione i poszerzone, Medycyna Praktyczna, Kraków 2019, 115-93.
  4. Maj S. Polekowe powikłania hematologiczne. Postępy Nauk Medycznych 2000, 4: 17–28.

Opracowanie

  • Krzysztof Studziński (recenzent)
  • Tomasz Tomasik (redaktor)
  • Thomas M. Heim (recenzent/redaktor)
Hemoliza; Erytropoeza; Utrata krwi; Retikulocytoza; Niedokrwistość w chorobach przewlekłych; ACD; Sferocytoza; Niedokrwistość sferocytowa; Wrodzona niewydolność szpiku kostnego; Niedokrwistość Fanconiego; Zdolność wiązania żelaza; Niedokrwistość mikrocytarna; Niedokrwistość makrocytarna; Niedokrwistość normocytarna; Izolowana niedokrwistość aplastyczna; Aplazja czerwonokrwinkowa; Wskaźnik Mentzera; Hiperchromiczna; Hipochromiczna; Normochromiczna; Megaloblastyczna; Niemegaloblastyczna
Niedokrwistość u dorosłych
document-symptom document-nav document-tools document-theme
Jeżeli nie wskazano inaczej, artykuł opiera się na następujących źródłach.1-3 Patrz też artykuł niedokrwistość u dzieci. Stężenie hemoglobiny niższe niż 13,0 g/dl (8,1 mmol/l) u dorosłych mężczyzn i młodzieży płci męskiej w wieku >15 lat.
Hematologia
Niedokrwistość u dorosłych
/link/b0297383127648dba1c74cd9171a4e96.aspx
/link/b0297383127648dba1c74cd9171a4e96.aspx
niedokrwistosc-u-doroslych
SiteProfessional
Niedokrwistość u dorosłych
K.Reinhardt@gesinform.de
mK.parol@konsylium24Reinhardt@gesinform.plde
pl
pl
pl